Εξώφυλλο

Ανθολογίες

Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

των Θ.Κ. Στεφανόπουλου, Στ. Τσιτσιρίδη, Λ. Αντζουλή, Γ. Κριτσέλη

ΣΟΦΟΚΛΗΣ

68. – Οἰδίπους τύραννος 911-1085

Ο Οἰδίπους τύραννος, τραγωδία γραμμένη πιθανώς μεταξύ 430-425 π.Χ., αποτελεί την κορυφαία στιγμή της δραματικής τέχνης του Σοφοκλή (ως πρότυπο τραγωδίας τη θεωρούσε ήδη ο Αριστοτέλης στην πραγματεία του Περὶ ποιητικῆς). Το έργο εκτυλίσσεται στη Θήβα, όπου βασιλεύει ο Οιδίπους, γιος -όπως πιστεύει ο ίδιος-του βασιλιά της Κορίνθου Πόλυβου και της γυναίκας του Μερόπης. Την Κόρινθο την είχε εγκαταλείψει εξαιτίας ενός χρησμού των Δελφών, σύμφωνα με τον οποίο θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του. Οδεύοντας ωστόσο προς τη Θήβα είχε σκοτώσει σε ένα τρίστρατο τον βασιλιά της Θήβας Λάιο, αγνοώντας την ταυτότητά του. Όταν έφτασε στη Θήβα, έλυσε το αίνιγμα της Σφίγγας και για την ευεργεσία του προς την πόλη τον έκαναν βασιλιά και του έδωσαν ως γυναίκα τη χήρα βασίλισσα Ιοκάστη. Η πόλη όμως τώρα μαστίζεται από καταστρεπτική επιδημία. Η πλοκή της τραγωδίας αρχίζει από το σημείο αυτό.

Στον πρόλογο ο Οιδίπους πληροφορεί τον χορό των ικετών ότι έχει ήδη στείλει στους Δελφούς τον Κρέοντα, τον αδελφό της γυναίκας του, να ζητήσει χρησμό. Ο Κρέων, που στο μεταξύ καταφθάνει, ανακοινώνει τον χρησμό του μαντείου: ο θεός απαιτεί την τιμωρία του φονιά του Λάιου. Στο πρώτο επεισόδιο κυριαρχεί η σύγκρουση τον Οιδίποδα με τον μάντη Τειρεσία, επειδή αυτός αρνείται να αποκαλύψει τον φονιά. Ο οργισμένος μάντης υπαινίσσεται την ενοχή του Οιδίποδα. Ο Οιδίπους θεωρεί ότι πρόκειται για συνωμοσία και στρέφει στο δεύτερο επεισόδιο την οργή του εναντίον του Κρέοντα. Στον διάλογο που ακολουθεί μεταξύ Οιδίποδα και Ιοκάστης, εκείνη του αναφέρει λεπτομέρειες του φόνου, που δημιουργούν υποψίες στον Οιδίποδα για δική του εμπλοκή. Στο τρίτο επεισόδιο, που παρατίθεται εδώ, φτάνει από την Κόρινθο αγγελιαφόρος για να ανακοινώσει στον Οιδίποδα ότι πέθανε ο Πόλυβος· για να τον καθησυχάσει ως προς το δεύτερο σκέλος του χρησμού αναφέρει επίσης ότι το βασιλικό ζεύγος της Κορίνθου δεν ήταν οι πραγματικοί γονείς του, αφού ο ίδιος τον είχε παραλάβει νήπιο από έναν δούλο του Λαΐου. Η Ιοκάστη καταλαβαίνει την αλήθεια και προσπαθεί να αποτρέψει τον Οιδίποδα από τη συνέχιση της έρευνας. Εκείνος όμως με απόλυτη βεβαιότητα θα συνεχίσει την αναζήτησή του για να ανακαλύψει στο τέλος, όταν θα έχει πια ακούσει τον υπηρέτη του Λαΐου που ήταν αυτόπτης μάρτυρας στη σκηνή του φόνου, ότι ο ένοχος είναι ο ίδιος και ότι, ενώ προσπάθησε να αποφύγει τη μοίρα του, στην πραγματικότητα υπήρξε άθυρμά της.

ΙΟΚΑΣΤΗ

χώρας ἄνακτες, δόξα μοι παρεστάθη
ναοὺς ἱκέσθαι δαιμόνων, τάδ᾽ ἐν χεροῖν
στέφη λαβούσῃ κἀπιθυμιάματα.
ὑψοῦ γὰρ αἴρει θυμὸν Οἰδίπους ἄγαν
915 λύπαισι παντοίαισιν· οὐδ᾽ ὁποῖ᾽ ἀνὴρ
ἔννους τὰ καινὰ τοῖς πάλαι τεκμαίρεται,
ἀλλ᾽ ἐστὶ τοῦ λέγοντος, εἰ φόβους λέγοι.
ὅτ᾽ οὖν παραινοῦσ᾽ οὐδὲν ἐς πλέον ποιῶ,
πρὸς σ᾽, ὦ Λύκει᾽ Ἄπολλον, ἄγχιστος γὰρ εἶ,
920 ἱκέτις ἀφῖγμαι τοῖσδε σὺν κατεύγμασιν,
ὅπως λύσιν τιν᾽ ἡμὶν εὐαγῆ πόρῃς·
ὡς νῦν ὀκνοῦμεν πάντες ἐκπεπληγμένον
κεῖνον βλέποντες ὡς κυβερνήτην νεώς.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἆρ᾽ ἂν παρ᾽ ὑμῶν, ὦ ξένοι, μάθοιμ᾽ ὅπου
925 τὰ τοῦ τυράννου δώματ᾽ ἐστὶν Οἰδίπου;
μάλιστα δ᾽ αὐτὸν εἴπατ᾽ εἰ κάτισθ᾽ ὅπου.

ΧΟΡΟΣ

στέγαι μὲν αἵδε, καὐτὸς ἔνδον, ὦ ξένε·
γυνὴ δὲ μήτηρ ἥδε τῶν κείνου τέκνων.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἀλλ᾽ ὀλβία τε καὶ ξὺν ὀλβίοις ἀεὶ
930 γένοιτ᾽, ἐκείνου γ᾽ οὖσα παντελὴς δάμαρ.

ΙΟΚΑΣΤΗ

αὔτως δὲ καὶ σύ γ᾽, ὦ ξέν᾽· ἄξιος γὰρ εἶ
τῆς εὐεπείας οὕνεκ᾽. ἀλλὰ φράζ᾽ ὅτου
χρῄζων ἀφῖξαι χὥτι σημῆναι θέλων.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἀγαθὰ δόμοις τε καὶ πόσει τῷ σῷ, γύναι.

ΙΟΚΑΣΤΗ

935 τὰ ποῖα ταῦτα; πρὸς τίνος δ᾽ ἀφιγμένος;

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἐκ τῆς Κορίνθου. τὸ δ᾽ ἔπος οὑξερῶ τάχα,
ἥδοιο μέν, πῶς δ᾽ οὐκ ἄν; ἀσχάλλοις δ᾽ ἴσως.

ΙΟΚΑΣΤΗ

τί δ᾽ ἔστι; ποίαν δύναμιν ὧδ᾽ ἔχει διπλῆν;

ΑΓΓΕΛΟΣ

τύραννον αὐτὸν οὑπιχώριοι χθονὸς
940 τῆς Ἰσθμίας στήσουσιν, ὡς ηὐδᾶτ᾽ ἐκεῖ.

ΙΟΚΑΣΤΗ

τί δ᾽; οὐχ ὁ πρέσβυς Πόλυβος ἐγκρατὴς ἔτι;

ΑΓΓΕΛΟΣ

οὐ δῆτ᾽, ἐπεί νιν θάνατος ἐν τάφοις ἔχει.

ΙΟΚΑΣΤΗ

πῶς εἶπας; ἦ τέθνηκε‹ν Οἰδίπου πατήρ›;

ΑΓΓΕΛΟΣ

εἰ δὲ μὴ λέγω τἀληθές, ἀξιῶ θανεῖν.

ΙΟΚΑΣΤΗ

945 ὦ πρόσπολ᾽, οὐχὶ δεσπότῃ τάδ᾽ ὡς τάχος
μολοῦσα λέξεις; ὦ θεῶν μαντεύματα,
ἵν᾽ ἐστέ· τοῦτον Οἰδίπους πάλαι τρέμων
τὸν ἄνδρ᾽ ἔφευγε μὴ κτάνοι· καὶ νῦν ὅδε
πρὸς τῆς τύχης ὄλωλεν οὐδὲ τοῦδ᾽ ὕπο.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

950 ὦ φίλτατον γυναικὸς Ἰοκάστης κάρα,
τί μ᾽ ἐξεπέμψω δεῦρο τῶνδε δωμάτων;

ΙΟΚΑΣΤΗ

ἄκουε τἀνδρὸς τοῦδε, καὶ σκόπει κλύων
τὰ σέμν᾽ ἵν᾽ ἥκει τοῦ θεοῦ μαντεύματα.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

οὗτος δὲ τίς ποτ᾽ ἐστὶ καὶ τί μοι λέγει;

ΙΟΚΑΣΤΗ

955 ἐκ τῆς Κορίνθου, πατέρα τὸν σὸν ἀγγελῶν
ὡς οὐκέτ᾽ ὄντα Πόλυβον, ἀλλ᾽ ὀλωλότα.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

τί φῄς, ξέν᾽; αὐτός μοι σὺ σημήνας γενοῦ.

ΑΓΓΕΛΟΣ

εἰ τοῦτο πρῶτον δεῖ μ᾽ ἀπαγγεῖλαι σαφῶς,
εὖ ἴσθ᾽ ἐκεῖνον θανάσιμον βεβηκότα.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

960 πότερα δόλοισιν; ἢ νόσου ξυναλλαγῇ;

ΑΓΓΕΛΟΣ

σμικρὰ παλαιὰ σώματ᾽ εὐνάζει ῥοπή.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

νόσοις ὁ τλήμων, ὡς ἔοικεν, ἔφθιτο.

ΑΓΓΕΛΟΣ

καὶ τῷ μακρῷ γε συμμετρούμενος χρόνῳ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

φεῦ φεῦ, τί δῆτ᾽ ἄν, ὦ γύναι, σκοποῖτό τις
965 τὴν Πυθόμαντιν ἑστίαν, ἢ τοὺς ἄνω
κλάζοντας ὄρνεις, ὧν ὑφηγητῶν ἐγὼ
κτενεῖν ἔμελλον πατέρα τὸν ἐμόν; ὁ δὲ θανὼν
κεύθει κάτω δὴ γῆς· ἐγὼ δ᾽ ὅδ᾽ ἐνθάδε
ἄψαυστος ἔγχους, εἴ τι μὴ τὠμῷ πόθῳ
970 κατέφθιθ᾽· οὕτω δ᾽ ἂν θανὼν εἴη ᾽ξ ἐμοῦ.
τὰ δ᾽ οὖν προδόντα συλλαβὼν θεσπίσματα
κεῖται παρ᾽ Ἅιδῃ Πόλυβος ἄξι᾽ οὐδενός.

ΙΟΚΑΣΤΗ

οὔκουν ἐγώ σοι ταῦτα προὔλεγον πάλαι;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ηὔδας· ἐγὼ δὲ τῷ φόβῳ παρηγόμην.

ΙΟΚΑΣΤΗ

975 μὴ νῦν ἔτ᾽ αὐτῶν μηδὲν ἐς θυμὸν βάλῃς.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

καὶ πῶς τὸ μητρὸς οὐκ ὀκνεῖν λέχος με δεῖ;

ΙΟΚΑΣΤΗ

τί δ᾽ ἂν φοβοῖτ᾽ ἄνθρωπος ᾧ τὰ τῆς τύχης
κρατεῖ, πρόνοια δ᾽ ἐστὶν οὐδενὸς σαφής;
εἰκῇ κράτιστον ζῆν, ὅπως δύναιτό τις.
980 σὺ δ᾽ ἐς τὰ μητρὸς μὴ φοβοῦ νυμφεύματα·
πολλοὶ γὰρ ἤδη κἀν ὀνείρασιν βροτῶν
μητρὶ ξυνηυνάσθησαν· ἀλλὰ ταῦθ᾽ ὅτῳ
παρ᾽ οὐδέν ἐστι, ῥᾷστα τὸν βίον φέρει.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

καλῶς ἅπαντα ταῦτ᾽ ἂν ἐξείρητό σοι,
985 εἰ μὴ ᾽κύρει ζῶσ᾽ ἡ τεκοῦσα· νῦν δ᾽ ἐπεὶ
ζῇ, πᾶσ᾽ ἀνάγκη, κεἰ καλῶς λέγεις, ὀκνεῖν.

ΙΟΚΑΣΤΗ

καὶ μὴν μέγας ‹γ᾽› ὀφθαλμὸς οἱ πατρὸς τάφοι.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

μέγας, ξυνίημ᾽· ἀλλὰ τῆς ζώσης φόβος.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ποίας δὲ καὶ γυναικὸς ἐκφοβεῖσθ᾽ ὕπερ;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

990 Μερόπης, γεραιέ, Πόλυβος ἧς ᾤκει μέτα.

ΑΓΓΕΛΟΣ

τί δ᾽ ἔστ᾽ ἐκείνης ὑμὶν ἐς φόβον φέρον;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

θεήλατον μάντευμα δεινόν, ὦ ξένε.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἦ ῥητόν; ἢ οὐχὶ θεμιτὸν ἄλλον εἰδέναι;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

μάλιστά γ᾽· εἶπε γάρ με Λοξίας ποτὲ
995 χρῆναι μιγῆναι μητρὶ τἠμαυτοῦ, τό τε
πατρῷον αἷμα χερσὶ ταῖς ἐμαῖς ἑλεῖν.
ὧν οὕνεχ᾽ ἡ Κόρινθος ἐξ ἐμοῦ πάλαι
μακρὰν ἀπῳκεῖτ᾽· εὐτυχῶς μέν, ἀλλ᾽ ὅμως
τὰ τῶν τεκόντων ὄμμαθ᾽ ἥδιστον βλέπειν.

ΑΓΓΕΛΟΣ

1000 ἦ γὰρ τάδ᾽ ὀκνῶν κεῖθεν ἦσθ᾽ ἀπόπτολις;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

πατρός γε χρῄζων μὴ φονεὺς εἶναι, γέρον.

ΑΓΓΕΛΟΣ

τί δῆτ᾽ ἐγὼ οὐχὶ τοῦδε τοῦ φόβου σ᾽, ἄναξ,
ἐπείπερ εὔνους ἦλθον, ἐξελυσάμην;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

καὶ μὴν χάριν γ᾽ ἂν ἀξίαν λάβοις ἐμοῦ.

ΑΓΓΕΛΟΣ

1005 καὶ μὴν μάλιστα τοῦτ᾽ ἀφικόμην, ὅπως
σοῦ πρὸς δόμους ἐλθόντος εὖ πράξαιμί τι.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ἀλλ᾽ οὔποτ᾽ εἶμι τοῖς φυτεύσασίν γ᾽ ὁμοῦ.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ὦ παῖ, καλῶς εἶ δῆλος οὐκ εἰδὼς τί δρᾷς.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

πῶς, ὦ γεραιέ; πρὸς θεῶν δίδασκέ με.

ΑΓΓΕΛΟΣ

1010 εἰ τῶνδε φεύγεις οὕνεκ᾽ εἰς οἴκους μολεῖν.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ταρβῶν γε μή μοι Φοῖβος ἐξέλθῃ σαφής.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἦ μὴ μίασμα τῶν φυτευσάντων λάβῃς;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

τοῦτ᾽ αὐτό, πρέσβυ, τοῦτό μ᾽ εἰσαεὶ φοβεῖ.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἆρ᾽ οἶσθα δῆτα πρὸς δίκης οὐδὲν τρέμων;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

1015 πῶς δ᾽ οὐχί, παῖς γ᾽ εἰ τῶνδε γεννητῶν ἔφυν;

ΑΓΓΕΛΟΣ

ὁθούνεκ᾽ ἦν σοι Πόλυβος οὐδὲν ἐν γένει.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

πῶς εἶπας; οὐ γὰρ Πόλυβος ἐξέφυσέ με;

ΑΓΓΕΛΟΣ

οὐ μᾶλλον οὐδὲν τοῦδε τἀνδρός, ἀλλ᾽ ἴσον.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

καὶ πῶς ὁ φύσας ἐξ ἴσου τῷ μηδενί;

ΑΓΓΕΛΟΣ

1020 ἀλλ᾽ οὔ σ᾽ ἐγείνατ᾽ οὔτ᾽ ἐκεῖνος οὔτ᾽ ἐγώ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ἀλλ᾽ ἀντὶ τοῦ δὴ παῖδά μ᾽ ὠνομάζετο;

ΑΓΓΕΛΟΣ

δῶρόν ποτ᾽, ἴσθι, τῶν ἐμῶν χειρῶν λαβών.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

κᾆθ᾽ ὧδ᾽ ἀπ᾽ ἄλλης χειρὸς ἔστερξεν μέγα;

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἡ γὰρ πρὶν αὐτὸν ἐξέπεισ᾽ ἀπαιδία.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

1025 σὺ δ᾽ ἐμπολήσας ἢ τυχών μ᾽ αὐτῷ δίδως;

ΑΓΓΕΛΟΣ

εὑρὼν ναπαίαις ἐν Κιθαιρῶνος πτυχαῖς.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ὡδοιπόρεις δὲ πρὸς τί τούσδε τοὺς τόπους;

ΑΓΓΕΛΟΣ

ἐνταῦθ᾽ ὀρείοις ποιμνίοις ἐπεστάτουν.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ποιμὴν γὰρ ἦσθα κἀπὶ θητείᾳ πλάνης;

ΑΓΓΕΛΟΣ

1030 σοῦ δ᾽, ὦ τέκνον, σωτήρ γε τῷ τότ᾽ ἐν χρόνῳ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

τί δ᾽ ἄλγος ἴσχοντ᾽ ἐν χεροῖν με λαμβάνεις;

ΑΓΓΕΛΟΣ

ποδῶν ἂν ἄρθρα μαρτυρήσειεν τὰ σά.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

οἴμοι, τί τοῦτ᾽ ἀρχαῖόν ἐννέπεις κακόν;

ΑΓΓΕΛΟΣ

λύω σ᾽ ἔχοντα διατόρους ποδοῖν ἀκμάς.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

1035 καλόν γ᾽ ὄνειδος σπαργάνων ἀνειλόμην.

ΑΓΓΕΛΟΣ

ὥστ᾽ ὠνομάσθης ἐκ τύχης ταύτης ὃς εἶ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ὦ πρὸς θεῶν, πρὸς μητρὸς, ἢ πατρός; φράσον.

ΑΓΓΕΛΟΣ

οὐκ οἶδ᾽· ὁ δοὺς δὲ ταῦτ᾽ ἐμοῦ λῷον φρονεῖ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

γὰρ παρ᾽ ἄλλου μ᾽ ἔλαβες οὐδ᾽ αὐτὸς τυχών;

ΑΓΓΕΛΟΣ

1040 οὔκ, ἀλλὰ ποιμὴν ἄλλος ἐκδίδωσί μοι.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

τίς οὗτος; ἦ κάτοισθα δηλῶσαι λόγῳ;

ΑΓΓΕΛΟΣ

τῶν Λαΐου δήπου τις ὠνομάζετο.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ἦ τοῦ τυράννου τῆσδε γῆς πάλαι ποτέ;

ΑΓΓΕΛΟΣ

μάλιστα· τούτου τἀνδρὸς οὗτος ἦν βοτήρ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

1045 ἦ κἄστ᾽ ἔτι ζῶν οὗτος, ὥστ᾽ ἰδεῖν ἐμέ;

ΑΓΓΕΛΟΣ

ὑμεῖς γ᾽ ἄριστ᾽ εἰδεῖτ᾽ ἂν οὑπιχώριοι.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ἔστιν τις ὑμῶν τῶν παρεστώτων πέλας,
ὅστις κάτοιδε τὸν βοτῆρ᾽, ὃν ἐννέπει,
εἴτ᾽ οὖν ἐπ᾽ ἀγρῶν εἴτε κἀνθάδ᾽ εἰσιδών;
1050 σημήναθ᾽, ὡς ὁ καιρὸς ηὑρῆσθαι τάδε.

ΧΟΡΟΣ

οἶμαι μὲν οὐδέν᾽ ἄλλον ἢ τὸν ἐξ ἀγρῶν,
ὃν κἀμάτευες πρόσθεν εἰσιδεῖν· ἀτὰρ
ἥδ᾽ ἂν τάδ᾽ οὐχ ἥκιστ᾽ ἂν Ἰοκάστη λέγοι.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

γύναι, νοεῖς ἐκεῖνον, ὅντιν᾽ ἀρτίως
1055 μολεῖν ἐφιέμεσθα; τόνδ᾽ οὗτος λέγει;

ΙΟΚΑΣΤΗ

τί δ᾽ ὅντιν᾽ εἶπε; μηδὲν ἐντραπῇς. τὰ δὲ
ῥηθέντα βούλου μηδὲ μεμνῆσθαι μάτην.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

οὐκ ἂν γένοιτο τοῦθ᾽, ὅπως ἐγὼ λαβὼν
σημεῖα τοιαῦτ᾽ οὐ φανῶ τοὐμὸν γένος.

ΙΟΚΑΣΤΗ

1060 μὴ πρὸς θεῶν, εἴπερ τι τοῦ σαυτοῦ βίου
κήδῃ, ματεύσῃς τοῦθ᾽· ἅλις νοσοῦσ᾽ ἐγώ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

θάρσει· σὺ μὲν γὰρ οὐδ᾽ ἐὰν τρίτης ἐγὼ
μητρὸς φανῶ τρίδουλος, ἐκφανῇ κακή.

ΙΟΚΑΣΤΗ

ὅμως πιθοῦ μοι, λίσσομαι, μὴ δρᾶν τάδε.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

1065 οὐκ ἂν πιθοίμην μὴ οὐ τάδ᾽ ἐκμαθεῖν σαφῶς.

ΙΟΚΑΣΤΗ

καὶ μὴν φρονοῦσά γ᾽ εὖ τὰ λῷστά σοι λέγω.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

τὰ λῷστα τοίνυν ταῦτά μ᾽ ἀλγύνει πάλαι.

ΙΟΚΑΣΤΗ

ὦ δύσποτμ᾽, εἴθε μήποτε γνοίης ὃς εἶ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ἄξει τις ἐλθὼν δεῦρο τὸν βοτῆρά μοι;
1070 ταύτην δ᾽ ἐᾶτε πλουσίῳ χαίρειν γένει.

ΙΟΚΑΣΤΗ

ἰοὺ ἰού, δύστηνε· τοῦτο γάρ σ᾽ ἔχω
μόνον προσειπεῖν, ἄλλο δ᾽ οὔποθ᾽ ὕστερον.

ΧΟΡΟΣ

τί ποτε βέβηκεν, Οἰδίπους, ὑπ᾽ ἀγρίας
ᾄξασα λύπης ἡ γυνή; δέδοιχ᾽ ὅπως
1075 μὴ ᾽κ τῆς σιωπῆς τῆσδ᾽ ἀναρρήξει κακά.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

ὁποῖα χρῄζει ῥηγνύτω· τοὐμὸν δ᾽ ἐγώ,
κεἰ σμικρόν ἐστι, σπέρμ᾽ ἰδεῖν βουλήσομαι.
αὕτη δ᾽ ἴσως, φρονεῖ γὰρ ὡς γυνὴ μέγα.
τὴν δυσγένειαν τὴν ἐμὴν αἰσχύνεται.
1080 ἐγὼ δ᾽ ἐμαυτὸν παῖδα τῆς Τύχης νέμων
τῆς εὖ διδούσης οὐκ ἀτιμασθήσομαι.
τῆς γὰρ πέφυκα μητρός· οἱ δὲ συγγενεῖς
μῆνές με μικρὸν καὶ μέγαν διώρισαν.
τοιόσδε δ᾽ ἐκφὺς οὐκ ἂν ἐξέλθοιμ᾽ ἔτι
1085 ποτ᾽ ἄλλος, ὥστε μὴ ᾽κμαθεῖν τοὐμὸν γένος.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Πρώτοι πολίτες της χώρας

μία γνώμη μες το νου μου κυριάρχησε

στους ναούς των θεών να προσφύγω

κρατώντας μες τα χέρια μου

στεφάνια και θυμίαμα.

Ο Οιδίπους ακροβατεί μετέωρος

στης λύπης το σκοινί915

και δε στοχάζεται, σαν άνθρωπος με λογική,

πως τα παλιά συμβάντα φωτίζουν τα καινούργια.

Αφήνεται στο λόγο καθενός

που τον τρομοκρατεί με προφητείες.

Οι παραινέσεις μου δε βρήκαν ανταπόκριση

γι᾽ αυτό προσπέφτω ικέτισσα920

σ᾽ εσένα Λύκειε Απόλλων

που γειτονεύεις με το σπιτικό μας

προσφέροντας τα δώρα μου

ζητώντας λύτρωση και καθαρμό.

Τρομάζουμε, τον κυβερνήτη

βλέποντας του πλοίου

να περιφέρεται σα ζώο

πληγωμένο πανικόβλητος.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Μπορεί να μου πείτε, ξένοι,

πού βρίσκεται του Οιδίποδος τ᾽ ανάκτορο925

και μήπως ξέρετε πού βρίσκεται κι ο ίδιος;

ΧΟΡΟΣ

Ιδού, το παλάτι· κι ο ίδιος μέσα, ξένε, βρίσκεται.

Αυτή είναι η γυναίκα του,

μητέρα των παιδιών του.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Να ζεις μες την ευδαιμονία πάντα.

Να χαίρεσαι το γάμο σου.930

ΙΟΚΑΣΤΗ

Παρομοίως ξένε.

Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.

Μα πες μου τη χρεία που σ᾽ έφερε

και ποιο το μήνυμα που θες να πεις;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Ευχάριστο και για το σπίτι σου

και για το σύζυγο σου, γυναίκα.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Ποιο μήνυμα και ποιος σε στέλνει;935

ΑΓΓΕΛΟΣ

Από την Κόρινθο·

ο λόγος μου θα σε γλυκάνει

αλλά μπορεί να πικραθείς λιγάκι.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Αμφίσημο το μήνυμά σου· πώς γίνεται;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Λένε πως στην Ισθμία940

θα τον κάνουν βασιλιά.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Μα πώς; Ο γέρο-Πόλυβος δε βασιλεύει πιά;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Όχι πια. Τον πήρε ο θάνατος στον τάφο.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Αλήθεια λες; Πέθανε ο Πόλυβος;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Να πέσω να πεθάνω, αν λέγω ψέματα.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Κόρη μου, τρέχα γρήγορα945

να τα προφτάσεις στον αφέντη.

Ω θεϊκές μαντείες

πού να ᾽ναι τάχα το κύρος σας;

Ο Οιδίπους μια ζωή περιπλανιόταν μακριά

και σκιάζονταν μήπως τον άντρα αυτόν σκοτώσει.

Η τύχη τώρα τον θανάτωσε

κι όχι το τέκνο του.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ιοκάστη, αγάπη μου, μάτια μου,950

γιατί με φώναξες να βγω;

ΙΟΚΑΣΤΗ

Τι λέει αυτός ο άνθρωπος ν᾽ ακούσεις

και να σκεφτείς κατόπιν

πού καταντούν των θεών οι σεβαστοί χρησμοί.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ποιος είν᾽ αυτός; Τι νέα φέρνει;

ΙΟΚΑΣΤΗ

Από την Κόρινθο το μήνυμα μας φέρνει955

πως ο πατέρας σου ο Πόλυβος

δεν είναι ζωντανός,

πως χάθηκε.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Τι είπες;

Ξένε.

Θέλω να τ᾽ ακούσω να το λες εσύ.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Αν πρέπει πρώτο να το πω

χωρίς περιστροφές

μάθε λοιπόν πως πήγε του θανάτου.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Αρρώστησε βαριά ή τον δολοφόνησαν;960

ΑΓΓΕΛΟΣ

Με το παραμικρό τα γέρικα κορμιά

σωριάζονται στην κλίνη.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Αρρώστησε

κι έσβησε λίγο-λίγο.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Λογάριασε και τα πολλά τα χρόνια

που τον βάραιναν.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Αλίμονο!

Τι να σκεφτεί κανείς;

Τη μαντική εστία της Πυθίας;965

Τους οιωνούς, τα όρνεα

που περιίπτανται στους ουρανούς

και κράζουν;

Μας γέμισαν παραμύθια

πως ήτανε γραφτό

να θανατώσω τον πατέρα μου.

Εκείνος πέθανε και βρήκε τάφο μες τη γη

κι εγώ χωρίς ν᾽ αγγίξω ξίφος

βρίσκομαι εδώ.

Εκτός αν υποθέσουμε

πως λαχταρούσε να με δει

κι από μαράζι πέθανε με τον καημό μου.970

Έτσι μονάχα μπορεί να τον σκότωσα!

Ο Πόλυβος στον Άδη κείτεται·

μαζί του θάφτηκαν κι οι κούφιες προφητείες.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Δε σ᾽ τα ᾽λεγα, τόσον καιρό;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ναι, τα ᾽λεγες.

Όμως με τύφλωνε μεγάλος φόβος.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Τώρα θα ξαλαφρώσεις την ψυχή σου.975

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Δεν πρέπει να φοβάμαι πια

μήπως με τη μητέρα μου σμίξω ;

ΙΟΚΑΣΤΗ

Ο άνθρωπος δεν πρέπει να φοβάται.

Η τύχη κυβερνά παντού.

Και ποιος θα ριψοκινδυνεύσει

το μέλλον να προβλέψει με σαφήνεια;

Όποιος μπορεί, διακυβεύει

και τη ζωή του χαίρεται.

Μην τρέμεις μήπως σμίξεις980

με τη μάνα σου.

Πολλά παιδιά στον ύπνο τους

μέσα στ᾽ όνειρο

κοιμήθηκαν τη μάνα τους.

Μα ποιος σκοτίζεται γι᾽ αυτά τα πράγματα,

όταν ανέφελη ζωή περνά;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ Ι

Με μία όμως προϋπόθεση

πως ζωντανή η μάνα μου δε θα ᾽ταν.985

Μα τώρα ζει

κι όσο κι αν έχεις δίκιο,

ανάγκη πάντα να φυλάγομαι.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Ο τάφος του πατέρα σου τεκμήριο δεν είναι;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Μεγάλο· όμως φοβάμαι τη ζωντανή.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Για ποια γυναίκα τρέμεις τόσο;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Για τη Μερόπη, γέροντα.990

Ο Πόλυβος μαζί της ζούσε.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Αυτή κι ο φόβος σου πώς δένουν;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Με δένει μια δεινή

θεόσταλτη μαντεία, ξένε.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Λέγεται; Ή μήπως είναι απόρρητη;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Λέγεται. Χρησμός του Λοξία

μου μήνυσε κάποτε

πως είναι πεπρωμένο995

με τη μητέρα μου να κοιμηθώ

και με τα χέρια μου

το αίμα του πατέρα μου να χύσω.

Γι᾽ αυτό έφυγα από την Κόρινθο.

Ευτύχησα σ᾽ αυτό τον τόπο.

Μα νιώθεις πάντα τρυφερότητα,

όταν τα μάτια των γονιών σου βλέπεις.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Αυτά φοβόσουν και στερήθηκες την πόλη σου;1000

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Για να μη γίνω του πατέρα μου φονιάς.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Κι από το φόβο δε σε λύτρωσα;

Δεν έφερα καλές ειδήσεις, βασιλιά μου;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Αξίζεις την ευγνωμοσύνη μου.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Γι᾽ αυτό το λόγο κόπιασα.1005

Σα θα γυρίσεις στην πατρίδα

κάτι κι εγώ προσμένω να κερδίσω.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ποτέ μου δε θα ξαναδώ τον τόπο που γεννήθηκα.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Μου φαίνεται, παιδί μου, πως δεν νογάς τι κάνεις.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Γιατί το λες αυτό;

Εξήγησε μου γέροντα. Σε παρακαλώ.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Γιατί πραγματικά

το σπίτι των γονιών σου αποφεύγεις;1010

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Η σκέψη με τρομάζει

μήπως ο Φοίβος βγει αληθινός.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Μήπως τα γονικά σου σε μολύνουν;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Αυτός ο φόβος, γέροντα,

με πνίγει χρόνια τώρα.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Γνωρίζεις τάχα πως τρέμεις άδικα;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Γιατί; Παιδί τους δε γεννήθηκα;1015

ΑΓΓΕΛΟΣ

Ο Πόλυβος κι εσύ

δεν είχατε συγγένεια καμία.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Τι είπες; Ο Πόλυβος δεν μ᾽ έσπειρε;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Είναι πατέρας σου, όσο κι εγώ.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ένας τυχαίος κι ο πατέρας μου

δεν είναι ίσα κι όμοια.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Κανένας απ᾽ τους δυο μας δε σε γέννησε.1020

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Τότε γιατί μ᾽ ονόμαζε παιδί του;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Μάθε λοιπόν πως τα δικά μου χέρια

δώρο σε πρόσφεραν σ᾽ αυτόν.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Και πώς το ξένο δώρο

τ᾽ αγάπησε παράφορα;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Άτεκνος ήταν πριν. Υπέφερε.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Μ᾽ αγόρασες ή με βρήκες1025

και μ᾽ έδωσες;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Στου Κιθαιρώνα τις πλαγιές σε βρήκα.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Πώς βρέθηκες σ᾽ αυτά τα μέρη;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Βοσκούσα πρόβατα στα κορφοβούνια.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Σε πλήρωναν λοιπόν

από βοσκή να τριγυρνάς σ᾽ άλλη βοσκή.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Τότε σε βρήκα, γιόκα μου, και σ᾽ έσωσα.1030

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Με βρήκες; Πόναγα; Υπέφερα;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Ρώτα τους αστραγάλους σου να μαρτυρήσουν.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Γιατί ξυπνάς στη μνήμη

πληγές αρχαίες;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Σου λύνω τα σχοινιά

που σφίγγαν τα σφυρά τα τρυπημένα.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Από τα σπάργανα κληρώθηκα1035

σακατεμένος.

ΑΓΓΕΛΟΣ

Απ᾽ τα σακατεμένα πόδια σου

σ᾽ ονόμασαν Οιδίποδα.1

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Πες μου για το Θεό

πατέρας ή μητέρα μου το ᾽κανε αυτό;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Δεν ξέρω. Καλύτερα θα ξέρει

αυτός που σ᾽ έδωσε σε μένα.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Απ᾽ άλλο με πήρες;

Δε με βρήκες τυχαία;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Όχι. Άλλος βοσκός σε μένα1040

σε παρέδωσε.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ποιος ήταν;

Ξέρεις να πεις πώς ήταν;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Λέγαν πως ήταν δούλος του Λαΐου.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Αυτού που κυβερνούσε κάποτε

τη χώρα τούτη;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Βεβαίως· ήτανε βοσκός του.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ζει; Μπορώ να του μιλήσω;1045

Να τον δω;

ΑΓΓΕΛΟΣ

Εσείς οι ντόπιοι ξέρετε καλύτερα.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Είναι κανείς απ᾽ τους εδώ

που ξέρει τίποτα για το βοσκό που λέει;

Στα χωράφια τον είδε κανείς;

Στα περίχωρα;

Αν έχετε στοιχεία, δώστε τα.

Είναι καιρός να βρούμε κάποιαν άκρη.1050

ΧΟΡΟΣ

Θαρρώ πως είναι ο ίδιος

που ζήτησες πρωτύτερα

νά ᾽ρθει απ᾽ τους αγρούς

για να τον εξετάσεις.

Μ᾽ αυτά σαφώς καλύτερα

τα ξέρει η Ιοκάστη.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Γυναίκα, αυτός που θέλαμε νά ᾽ρθει πρωτύτερα

είναι ο ίδιος1055

μ᾽ αυτόν που λέει;

ΙΟΚΑΣΤΗ

Τι; Ποιος και για ποιον; Ξενοιάσου.

Συνήθισε να λησμονείς τα κούφια λόγια.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Δε γίνεται να μη φωτίσω τη γενιά μου,

τώρα που βρήκα χνάρια να πατήσω.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Για το θεό, μη ξεσκαλίζεις πια,1060

αν αγαπάς λιγάκι τη ζωή σου.

Δε φτάνουν τα δικά μου πάθη;

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Κράτα ψηλά το κεφάλι·

δε θα ξεπέσεις δα,

ακόμα κι αν φανεί

πως είμαι δούλος γιος,

πάππου προς πάππου δούλος.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Στα γόνατα σου πέφτω· μην προχωρήσεις.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Παρακαλάς να μη γνωρίσω την αλήθεια;1065

ΙΟΚΑΣΤΗ

Μονάχα το καλό σου σκέφτομαι.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Τέτοιο καλό με βασανίζει χρόνια.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Αλιά σου κακορίζικε!

Μακάρι ποτέ να μη μάθεις ποιος είσαι.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Να πάει κάποιος το βοσκό να φέρει εδώ.

Αυτήν αφήστε την να χαίρεται1070

τα μεγαλεία της γενιάς της.

ΙΟΚΑΣΤΗ

Όϊ, Όϊ, δύστυχε!

Στερνή φορά και δεν μπορώ

αλλιώς να σ᾽ ονομάσω.

ΧΟΡΟΣ

Μπήκε μες το παλάτι, Οιδίπου,

κι απελπισίας οίστρος την ταράζει.

Φοβάμαι μήπως η σιωπή της εκραγεί.1075

ΟΙΔΙΠΟΥΣ

Ας εκραγεί το σύμπαν!

Το σπέρμα που με γέννησε,

έστω και ταπεινό,

επιθυμώ να το γνωρίσω.

Είναι γυναίκα και ξιπάζεται.

Ντρέπεται τις φτωχικές μου ρίζες.

Εγώ δε νιώθω ντροπή καμιά.1080

Είμαι παιδί της Τύχης

και χαίρομαι την προίκα της.

Μέσα στης τύχης πιάστηκα τη μήτρα

έχω τους μήνες συγγενείς

που με γαλούχησαν μικρό

και μ᾽ έπλασαν μεγάλο.

Αυτός που είμαι γεννήθηκα

και δε θ᾽ αλλάξω

και δε θ᾽ αφήσω1085

στο σκοτάδι τη γενιά μου.

 

(μετάφραση Κ. Χ. Μύρης)

 

1 Οιδίπους είναι "ο άνθρωπος με τα πρησμένα πόδια" (οἰδέω [=πρήζομαι] + πούς).