Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Δημοσιεύτηκε στη Νέα Εστία της 1.10.1943. Αποτελείται από 1.652 ιαμβικούς στίχους. Τα μυθολογικά δεδομένα είναι παρόντα, σε μια όμως ελεύθερη διαπραγμάτευση (π.χ. ο Μινώταυρος στο έργο υποκαθίσταται από τον ίδιο τον Μίνωα). Τα πρόσωπα του έργου αποτελούν σύμβολα με τα οποία ο συγγραφέας αποδίδει τον στοχασμό του, ενώ διατηρούν τα μυθολογικά χαρακτηριστικά τους: ο Δαίδαλος οδηγεί τον κρητικό λαό στην επανάσταση εναντίον της αυθαιρεσίας του Μίνωα με τη βοήθεια του Ίκαρου και την υποστήριξη της Πασιφάης (συζύγου του Μίνωα) και της Αριάδνης. Η ιδεολογική γραμμή του έργου είναι διαχρονική, καθώς μεταδίδει το μήνυμα της ελευθερίας και της απαλλαγής από την τυραννική εξουσία κάθε είδους («Δεν είν' ο Δίας ο μέγας Ταύρος, μήτε ο Μίνως! / Ο μέγας Ταύρος είν' ο λαός!…»), κάτι που αποτελεί και τον ύψιστο στόχο της διαδραμάτισης του μύθου (Χασάπη-Χριστοδούλου, 2002: 710–717 & 1132).
Ο Άγγελος Σικελιανός χρησιμοποιεί τα μυθικά σύμβολα και αναβιώνει το παρελθόν στο εναγώνιο παρόν. Με τον τρόπο αυτό υπηρετεί ποιητικά τη σύγχρονή του ζωή σε ιδιαίτερα δύσκολες περιστάσεις (Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, Κατοχή). Στον Δαίδαλο στην Κρήτη, που δημοσιεύτηκε στα χρόνια της κατοχής, διεκτραγωδεί την τυραννία του Χίτλερ, ενώ με τη δράση του Δαίδαλου και του Ίκαρου αναφέρεται στον απελευθερωτικό αγώνα του λαού και στην ηθική έξαρση των αγωνιστών κατά της τυραννίας (Δεσποτόπουλος, 2011: 156).
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Ορφέας μυεί τον Δαίδαλο στη δεύτερη Νύχτα, που συμβολίζει την πνευματική ανάταση πέρα από την ύλη και αποτελεί έναν δεύτερο αναβαθμό στην αυτοσυνείδηση της ζωής του πρωταγωνιστή. Ο πρώτος αναβαθμός (Η Πρώτη Νύχτα) είναι η συμφιλίωση με τον θάνατο, ενώ ο δεύτερος αναβαθμός (Η Δεύτερη Νύχτα) αποτελεί, αφού συντελεστεί, μια θετική πλήρωση της ζωής, μια ώθηση σε αγωνιστική στάση. Ύστερα από την υποβλητική τέλεση και της Δεύτερης Νύχτας, ο Δαίδαλος ατενίζει την Τρίτη Νύχτα της ζωής του. Πιο συγκεκριμένα, καθώς η Αργώ πλέει προς τον Καύκασο, ακούγονται οι κραυγές του δεσμώτη Προμηθέα, του πρωτομάρτυρα του πνεύματος. Και τότε ο Ορφέας, ως απάντηση στις κραυγές του μάρτυρα, ορίζει και τον τρίτο αναβαθμό της αυτοσυνείδησης για τον άνθρωπο, τον αναβαθμό της δικαιοσύνης, και τονίζει την απεραντοσύνη της δικαιοσύνης και το γεγονός ότι ο ύψιστος αυτός αναβαθμός είναι απρόσιτος για όσους δεν πέρασαν από τον προηγούμενο. Η μύηση αυτή στη Δικαιοσύνη ήταν για τον Δαίδαλο η πιο σημαντική στιγμή της ζωής του (Δεσποτόπουλος, 1944: 230-231).