Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Ο μονόλογος Οδυσσέας του Δημήτρη Δημητριάδη αποτελεί τον έναν από τους τρεις μονολόγους (Οδυσσέας, Ιθάκη, Όμηρος) που συναποτελούν το τρίπτυχο που φέρει τον ενιαίο τίτλο Ομηριάδα. Στο έργο αυτό ο Δημητριάδης παρουσιάζει μια εξαιρετικά πρωτότυπη εκδοχή του τέλους της Οδύσσειας. Επικεντρώνεται στην επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη και σε όσα διαδραματίζονται ανάμεσα σε δύο πρόσωπα, αυτό του Οδυσσέα και αυτό της Ιθάκης, που ο συγγραφέας έχει προσωποποιήσει σαν να ήταν η Πηνελόπη, αλλά και κάτι ακόμη πιο μεγάλο, το αρχέτυπο της γυναίκας, της μητέρας, της ερωμένης, της πατρίδας. Στο πρώτο μέρος του τρίπτυχου, τα ομηρικά έπη είναι συνεχώς παρόντα και υπό αναίρεση. Σε αυτό, μιλάει ο Οδυσσέας και λέει πως, όταν συνάντησε την Ιθάκη, εκείνη, αντί να τον καλωσορίσει, τον θανατώνει. Η Ιθάκη εδώ παρουσιάζεται ως οργισμένη γυναίκα που εισέπράξε την πολύχρονη απουσία του Οδυσσέα ως περιφρόνηση προς εκείνη. Τον σκοτώνει, λοιπόν, με τόξο, τον κλωτσά, τον φτύνει, τον διαμελίζει και τον θάβει τελικά μέσα της, στα χώματα της. Η επιστροφή του σημαίνει θάνατο, σημαίνει επιστροφή στην ανυπαρξία, σημαίνει επιστροφή στη Μεγάλη Μήτρα, που αντί για ζωή γεννάει θάνατο (Χαλάτσης, 2011: 374). Ο Οδυσσέας, σε μια κατάθεση ψυχής, εξομολογείται την πικρή εμπειρία ενός νόστου που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Για τον ήρωα, η επιστροφή στην Ιθάκη ήταν η πραγματική περιπέτεια, η πραγματική του Οδύσσεια. Πιο συγκεκριμένα, ο Οδυσσέας επιστρέφει σε μια αφιλόξενη χώρα, όπου δεν συναντά οικεία πρόσωπα, τοπία και οίκους, δεν συναντά καν τους μνηστήρες για να τους εξολοθρεύσει. Με τον τρόπο αυτό, ο μυθοποιημένος νόστος του ακυρώνεται, μάλιστα ακυρώνεται από τη στιγμή που ο νόστος και το ταξίδι προϋποθέτουν την εγκατάλειψη της Ιθάκης. Η εχθρική Ιθάκη, τελικά, θα εισβάλλει στο σώμα του ήρωα, θα ακυρώσει κάθε του αντίδραση, θα απορροφήσει την ίδια του την ύπαρξη. Στο τέλος του ποιήματος, Οδυσσέας και Ιθάκη συνενώνονται μέσα από τον αμοιβαίο αφανισμό τους ως αμφικατοπτριζόμενο ένα και αυτοπροσδιορίζονται μέσω της αμοιβαίας καταστροφής τους (Τσατσούλης, 2007: 116-119).