[Τεκμηρίωση: βλ. Πυξίς]
Γιάννης Ρίτσος
Ο άγνωστος αντίπαλος του Φειδία
Το ’ξερε: το έργο, που απ’ αυτόν περίμεναν, ποτέ δε θα το δώσει,
παρ’ όλο το υλικό που ’χε προσεχτικά με τα χρόνια μαζέψει,
παρόλη του την τεχνική εμπειρία — ανώτερη όλων· — ένα έργο, π.χ.,
όπως ο πολυστόλιστος κι υπερμεγέθης Ζευς της Ολυμπίας
που κάτω από τα πόδια του ήταν χαραγμένο: «Είμαι έργο
του γιου του Χαρμίδη, του Φειδία, πολίτη Αθηναίου».
Ω, κάτι τέτοια,
με τόσην έμφαση, τόση σπατάλη, — το ’ξερε — ποτέ δε θα πετύχει·
του ’λειπε κείνη η απλοϊκότητα, η ωραία αφέλεια της εύκολης πίστης
που φτιάχνει με την κολακεία, τη φιλαρέσκεια, την υπερβολή
και, κάποτε, με την πανούργα συγκατάβαση, τα μεγαλειώδη έργα
παραδεχτά απ’ τα πλήθη· — στέκονται τριγύρω τους, κοιτάζουν ώρες,
στριμώχνονται, μιλούν, μασούν ηλιόσπορους, τα αποθαυμάζουν,
(πιότερο, αλήθεια, για το βάρος του χρυσού, για τους πολύτιμους λίθους),
τα αποτιμούν σε τάλαντα, χωρίς οι ανίδεοι να υποπτεύονται διόλου
ότι είναι σκέτα γυαλιά χρωματιστά, — και τα πραγματικά διαμάντια
τα ’χει ο πραγματικός τεχνίτης στο σεντούκι του καλά κρυμμένα,
κάτω, βαθιά, στο μέγα υπόγειο όπου τις νύχτες κατεβαίνει μονάχος
μ’ ένα ένοχο, τρεμάμενο κερί στο χέρι, δοκιμάζοντας το θάνατό του
και πελεκώντας μόνον τ’ άγαλμά του, ξέροντας πως ούτε αυτό δε θα τελειώσει.
Παρηγοριά του αμφίβολη: το ημιτελές είναι το γνώρισμα των αριστουργημάτων.
(Κι ίσως σε τούτο το άγαλμα να μην ήτανε μόνον αυτός μα και οι άλλοι,
όχι θεοί, μα κείνοι που βαδίζουν πάντοτε, δε σταματούν, δεν τελειώνουν).
Λέρος, 20.X.68
Γιάννης Ρίτσος. 1972. Πέτρες. Επαναλήψεις. Κιγκλίδωμα. Αθήνα: Κέδρος. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Γιάννης Ρίτσος. [1989] 1998. Ποιήματα Ι΄ (1963-1972). 2η έκδ. Αθήνα: Κέδρος.
