Γραφικό

Πυξίς

Ψηφιακή Αρχαιοθήκη

Επιμ. Τριανταφυλλιά Γιάννου

Οι περιπέτειες του Οδυσσέα

Ο Charles Lamb έγραψε μια Οδύσσεια κυρίως για παιδιά, κρατώντας μόνο τις περιπέτειες και τη δράση και κόβοντας τα «βαρετά» σημεία. Ο Λαμπ συμπίεσε την ιστορία του Τηλέμαχου, έκοψε μεγάλο μέρος των διαλόγων και άλλαξε τα επεισόδια στη χρονολογική τους σειρά. Ο Οδυσσέας του εκτιμά τις όμορφες θεές, αλλά δεν πλαγιάζει μαζί τους, ούτε καν με την Πηνελόπη, γιατί η ιστορία στην Ιθάκη σταματά πολύ πριν πέσει η νύχτα. (Hall 2008)

Το βιβλίο βασίζεται πάνω στο ομηρικό έπος, αλλά δεν αποτελεί μετάφρασή του· στην εποχή του, μάλιστα, θεωρήθηκε ως σύγχρονη εκδοχή του μύθου. Στον πρόλογο του βιβλίου ο Λαμπ δηλώνει ότι έκανε πιο γρήγορη την αφήγηση για να προσελκύσει περισσότερους αναγνώστες. Κάποια εποχή είχε συμπεριληφθεί στα σχολικά βιβλία του Δουβλίνου, και θεωρείται πλέον σημαντικό, επειδή το 1893 το διάβασε και ο James Joyce στο Clongowes College. Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε την εισαγωγή του Joyce στον Όμηρο και του ενέπνευσε τον δικό του Οδυσσέα.

«Οι περιπέτειες του Οδυσσέα είναι, όπως υποπτευόμαστε, μια σύμπτυξη της Οδύσσειας, σε μέγεθος περίπου στο 20 τοις εκατό του ομηρικού κειμένου. […] Αποτελεί μια εκδοχή που απευθύνεται σε νεαρό κοινό, και οι Charles και Mary Lamb δεν στοχεύουν σε απόλυτη πιστότητα στην περίληψή τους, πράγμα που γίνεται φανερό από τις πολλές τροποποιήσεις στην έμφαση, στη διαφορετική βαρύτητα των επεισοδίων και στην προοπτική. Για να συμπυκνώσουν το ενδιαφέρον, αφαιρούν εντελώς το πρώτο συμβούλιο των θεών και ολόκληρη την Τηλεμάχεια. Αναλόγως, και αναμφίβολα για να απαλλαγούν από λεπτομέρειες βαρετές ή και πολύ βίαιες (όπως η μνηστηροφονία), οι τελευταίες δώδεκα ραψωδίες έχουν μειωθεί σε τέσσερα κεφάλαια (από τα δέκα του βιβλίου). Όπως συμβαίνει συνήθως στο αυτό το κειμενικό είδος, η εκδοχή αυτή τείνει να εξιστορεί τις φανταστικές περιπέτειες του πρώτου μισού, και ο Lamb υποστήριξε σθεναρά τις επιλογές του αυτές παρά τις επιφυλάξεις του εκδότη του: 'Δεν μπορώ να αλλάξω τα γεγονότα αυτά, διότι θα αποδυναμωθεί το βιβλίο [το οποίο αποδυναμώνει χωρίς ενδοιασμούς με άλλους τρόπους] και δεν πρόκειται να τα αλλάξω, ακόμη κι αν με απειλήσετε ότι εσείς και όλοι οι εκδότες του Λονδίνου θα αρνηθείτε να το εκδώσετε'. Η κάθαρση κάποιων σημείων δεν μπορούσε να αποφευχθεί, αλλά ο Lamb δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό να παραμείνει, ελαφρώς περισσότερο, στη συνάντηση του Οδυσσέα με τη Ναυσικά· ίσως η Ναυσικά πραγματικά να εύχεται να έβρισκε έναν σύζυγο σαν αυτόν τον γοητευτικό ναυαγό. Εκτός από τη μετατόπιση από ποίηση σε πεζό λόγο (και από τα ελληνικά στα αγγλικά), το ύφος του κειμένου σαφέστατα έχει εκσυγχονιστεί, δηλαδή έχει απαλλαγεί από τις επαναλαμβανόμενες στερεότυπες εκφράσεις. Αλλά η πλέον αξιοσημείωτη παρέμβαση είναι η αποσιώπηση της αναδρομικής αφήγησης του Οδυσσέα στις ραψωδίες 9 έως 12· η παρούσα αφήγηση επιστρέφει στη χρονολογική σειρά, ξεκινώντας από την πτώση της Τροίας, και όλες τις περιπέτειες του Οδυσσέα πριν την άφιξή του στους Φαίακες τις αφηγείται άμεσα ένας εξωδιηγητικός αφηγητής. Η κυριότερη και πλέον καθοριστική —στην ιστορία της αφηγηματολογίας του δυτικού κόσμου— αφηγηματική καινοτομία της Οδύσσειας, τόσον σε ό,τι αφορά τον χρόνο της αφήγησης όσο και την αφηγηματική φωνή, θυσιάζεται εδώ στον βωμό της απλούστευσης ενός κειμένου για νέους αναγνώστες.»
(Genette 1997:246–247)

Στοιχεία Έκδοσης:

  • Lamb, Charles. 2012. The Adventures of Ulysses. The Project Gutenberg EBook. Μετάφραση αποσπασμάτων: Δήμητρα Τριανταφυλλίδου, Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ, 2017.

Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:

  • Genette, Gérard. 1997. Palimpsests. Literature in the Second Degree. Trans. Channa Newman & Claude Doubinsky. Lincoln & London: University of Nebraska Press.
  • Hall, Edith. 2008. The Return of Ulysses: A Cultural History of Homer's Odyssey. London & New York: I.B. Tauris.
  • Lamb, Charles. 1808. The Adventures of Ulysses. London: The Juvenile Library.
  • Lamb, Charles. 2012. The Adventures of Ulysses. The Project Gutenberg EBook.