Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Η «Κλυταιμήστρα» αποτελεί ένα διήγημα σε καθαρεύουσα της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παρνασσός (τ. 16) στα 1893. Σύμφωνα με τον Γιάννη Παπακώστα (1980: 195 & 197), πηγή της διηγηματογραφίας της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου στάθηκε κι η περιοχή της μυθολογίας. Μάλιστα, ακόμα πιο διδακτικό χαρακτήρα αποκτούν τα διηγήματα εκείνα που αντλούν την υπόθεσή τους από τη μυθολογία, «γιατί κάθε μυθολογικό διήγημα κρύβει και μια διδαχή». Στο συγκεκριμένο διήγημα, η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου αναλαμβάνει την υπεράσπιση της Κλυταιμνήστρας, καλώντας τους αναγνώστες να αναθεωρήσουν την εικόνα της προδότιδας και άτεγκτης συζύγου που είχαν για την τραγική μυθική ηρωίδα. Το διήγημα επικεντρώνεται στη «διερεύνηση των ψυχολογικών αιτίων που οδήγησαν τη βασίλισσα των Μυκηνών στη δολοφονία του Αγαμέμνονα. Η Κλυταιμήστρα, υποστηρίζει η Παπαδοπούλου, συνδέθηκε με τον Αίγισθο όχι από έρωτα αλλά από μίσος προς τον Αγαμέμνονα, γιατί με τη διαγωγή του την είχε προσβάλει ως σύζυγο» (Παπακώστας, 1980: 147). Η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου αναφέρεται στον ψυχικό πόνο που προκάλεσε ο Αγαμέμνονας στη σύζυγό του, τόσο με τη θυσία της αγαπημένης της κόρης Ιφιγένειας όσο και με την απιστία του με την αιχμάλωτη Κασσάνδρα. Οι πράξεις της Κλυταιμνήστρας είναι, σύμφωνα με την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, κατακριτέες, ωστόσο είναι ο τρόπος της «να εξανίσταται κατά των αδικιών της». Ουσιαστικά, το διήγημά της αυτό και το μυθικό παράδειγμα της Κλυταιμνήστρας αποτελεί την κριτική της απέναντι στην πατριαρχική κοινωνία, που έχει καταδικάσει τη γυναίκα στη σιωπή και στο περιθώριο. Γράφει χαρακτηριστικά στο συγκεκριμένο διήγημα: «[…] οι κύριοι άνδρες από των αρχαιοτάτων χρόνων καθ’ ούς η γυνή εθεωρείτο άσημος δούλη, μέχρι των ημερών μας, οπότε η γυνή ανέρχεται διά των μικρών ποδών της τας βαθμίδας των πανεπιστημίων, δεν επιτρέπουσιν εις αυτήν να εξανίσταται κατά των αδικιών της. Οι νόμοι γραφέντες υπ’ ανδρών, δεν την υποστηρίζουσι και οι δικασταί, αν διαμαρτυρηθεί, την στέλλουσιν ατάραχοι εις τα οικιακά έργα της.»
Με το κείμενό της αυτό, επομένως, επιχειρεί να αποκαταστήσει τη φήμη της Κλυταιμνήστρας, ταυτίζοντας τη μοίρα της μυθικής ηρωίδας με τη μοίρα όλων εκείνων των γυναικών που η ανδροκρατούμενη κοινωνία τις εμποδίζει να αποκαταστήσουν τις αδικίες που έχουν υποστεί από το αντρικό φύλο. Το κείμενο αυτό αποτελεί τη διαμαρτυρία της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου ενάντια στην ελληνική κοινωνία του 19ου αιώνα, που θεωρεί τη γυναίκα «άσημο δούλη», προορισμένη μόνο για οικιακές εργασίες. Η γυναίκα, σύμφωνα με την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, αποκλείεται από τη δημόσια σφαίρα και καταδικάζεται στον αποκλεισμό, ενώ οι νόμοι, βασισμένοι σε ένα δίκαιο που εξυπηρετεί το συμφέρον των αντρών, την αδικούν κατάφωρα. Στο πλαίσιο αυτό, η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου νιώθει την ανάγκη να αποκαλύψει τα ψυχικά τραύματα που προκάλεσε στην Κλυταιμνήστρα η άδικη και προσβλητική συμπεριφορά του Αγαμέμνονα, έτσι ώστε να δικαιολογήσει εν μέρει την αποτρόπαια πράξη της.