Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Πρόκειται για ιστορικό παιδικό μυθιστόρημα με θέμα την πάλη του Θησέα με τον Μινώταυρο και το τέλος της μινωικής αυτοκρατορίας. Το έργο, πιθανόν, γράφτηκε το 1940 στην Αίγινα, για βιοποριστικούς λόγους. Ωστόσο, ο Φάνης Ι. Κακριδής (2005: 277, 282) τοποθετεί τη συγγραφή του στα χρόνια 1914-1922, τότε που ο συγγραφέας είχε νωπές τις εμπειρίες του από τη Γερμανία . Το βιβλίο αυτό έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί πλουτίζει την παιδική μας λογοτεχνία. Βέβαια, ο Νίκος Καζαντζάκης το έγραφε με τη συνείδηση πως απευθύνεται όχι μόνο σε παιδιά, αλλά και σε ενήλικες. Το παιδικό αυτό μυθιστόρημα φέρει όλα τα γνωρίσματα του καζαντζακικού μυθιστορηματικού έργου: «αδρός, αντρίκειος, στέρεος λόγος, γεμάτος δράση και στοχασμό, στολισμένος με φαντασία κι αλήθειες. Ο παραμυθένιος, μακρινός κόσμος της κρητικής προϊστορίας και του μινωικού πολιτισμού ξεπροβάλλει μέσα από έναν σφιχτά δεμένον μύθο και με αλλεπάλληλη την προβολή ψυχολογικά και ανθρώπινα ακεραιωμένων προσώπων» (Γιάκος, 1981: 1573). Πέρα από τα μυθικά πρόσωπα (Μίνωας, Θησέας, Δαίδαλος, Ίκαρος, Αριάδνη, Φαίδρα, κ.ά.), στο έργο πρωταγωνιστούν και μερικά πρόσωπα που αποτελούν πλάσματα της φαντασίας του Καζαντζάκη, όπως τα αδέρφια Χάρης και Κρινό, σκλαβόπουλα των μινωικών ανακτόρων από την Αθήνα. Στο έργο παρεμβάλλονται πολλά παραμυθικά στοιχεία (θαυματουργά δαχτυλίδια, μεταμφιέσεις, μαντείες και προφητείες), ενώ έκδηλη είναι η αντιστοιχία γεγονότων και προσώπων του μύθου με σύγχρονα γεγονότα και πρόσωπα: φυλακίσεις και σκληρές ανακρίσεις, όργανα τυφλά των τυράννων και καταδότες, διαμαρτυρίες και αγώνες λαϊκών μαζών, παραπέμπουν σε ένα πολιτικό κλίμα ανάλογο με αυτό που βιώνει ο Νίκος Καζαντζάκης. Παράλληλα, διατυπώνονται ιδέες που παραπέμπουν σε μια συγκεκριμένη στάση ζωής: η απόλαυση της ζωής, η οποία πρέπει να μοιάζει με παιχνίδι, η ευθύνη του ηγέτη απέναντι στον λαό του και η αγάπη για την πατρίδα είναι μερικές από τις ιδέες αυτές. Ο ίδιος ο Νίκος Καζαντζάκης εξομολογήθηκε στη γυναίκα του Ελένη Καζαντζάκη σχετικά με τη συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος: «Αυτές τις μέρες, γράφω, πολεμώ ν' αναστήσω τις παμπάλαιες ψυχές των προπατόρων στην Κνωσό. Ζω όλο το όραμα, θωρώ τα πρόσωπα, κλαίω, γελώ, πεθαίνω κι αγαπώ με όλες τις βαμμένες ξεστήθωτες γυναίκες, με όλους τους λιγνόμεσους περήφανους άντρες…» (Γιάκος, 1981: 1573).