Σχετικά με τη σύνθεση των Μαρτυριών, ο Γιάννης Ρίτσος εξομολογείται: «Δεν μπορώ να πω ακριβώς, πώς και γιατί, εγώ που, από κλίση και προτίμηση, εργάστηκα κυρίως σε πολύστιχα, συνθετικά ποιήματα, ασχολήθηκα με ιδιαίτερη επιμονή κι αγάπη, τόσα χρόνια συνέχεια, κι εξακολουθώ ως τώρα, παράλληλα μ’ οποιαδήποτε άλλη εργασία μου, ν’ ασχολούμαι αδιάπτωτα με τις Μαρτυρίες, αποδίδοντας μάλιστα ξεχωριστή σημασία σ’ αυτές, και να εξακολουθώ να γράφω αυτά τα λακωνικά και επιγραμματικά ποιήματα. Ίσως γιατί, από καταγωγή, είμαι Λάκων (κι αυτό δεν είναι απλώς ένα λογοπαίγνιο), ίσως από μια τάση ν’ αποδείξω στους άλλους και στον εαυτό μου την ικανότητα να εκφραστώ σ’ έναν κρουστό και περιεκτικό λόγο, ίσως από μια διάθεση ξεκούρασης μετά την άγρυπνη υπερένταση μακρών δημιουργικών περιόδων, ίσως από ανάγκη καθημερινής άσκησης για αρτίωση και ετοιμότητα της τεχνικής ώστε να μπορεί άμεσα και αλάθευτα να αξιοποιεί στην τέχνη τα διαρκώς ανανεούμενα βιώματα, ίσως από προσπάθεια πύκνωσης της έκφρασης κι αντίδρασης προς τον κίνδυνο του πλατειασμού και του ρητορισμού που συχνά ενεδρεύει πίσω απ’ τα μεγάλα ποιήματα, ίσως απ’ την ανάγκη αστραπιαίας ανταπόκρισης σε καίρια κι επείγοντα προβλήματα της εποχής μας, ίσως ακόμη απ’ τη θέληση απόσπασης και καθήλωσης μιας στιγμής. […] Όσον αφορά το ύφος των Μαρτυριών αυτό είναι (πηγαία και εμπρόθετα) αναπότρεπτα απρόσωπο, σχεδόν αδιάφορο, διόλου αισθηματικό, διόλου ρητορικό, αποκρύβοντας το όποιο τραγικό στοιχείο κάτω από μια ουδέτερη έκφραση. […] (Ρίτσος, 2009: 42).
Στο ποίημα πρωταγωνιστής είναι ένας τεχνίτης ληκύθων, που δοξάζεται για την τέχνη του. Το μυστικό της επιτυχίας του, ωστόσο, δεν βρίσκεται στην απεικόνιση του θανάτου αλλά στην απεικόνιση του έρωτα. Η συμβατικότητα της τέχνης και η ιερότητα του θανάτου δίνουν το πρόσχημα στον καλλιτέχνη για να εκδηλωθεί με ειλικρίνεια ο ερωτικός του προσανατολισμός (Φιλοκύπρου: 275-304).
Πρόκειται για το τελευταίο ποίημα της συλλογής Μαρτυρίες, Γ΄ (1961-1967), που δεν εκδόθηκε ποτέ ξεχωριστά, αλλά περιέχεται στους συγκεντρωτικούς τόμους Ποιήματα Θ΄ (1958-1967) και στην πρόσφατη έκδοση και των τριών σειρών Μαρτυρίες (2014).
«Το μυστικό της επιτυχίας» [1967]
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, 20ός αι. / 1967
Στοιχεία Έκδοσης:
- Ρίτσος, Γιάννης. 1989. Ποιήματα Θ΄ (1958-1967). Αθήνα: Κέδρος.
Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:
- ΨΗΦΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, ΑΝΕΜΟΣΚΑΛΑ. Γιάννης Ρίτσος.
- ΨΗΦΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, Ρίτσος Γιάννης .
- Προκοπάκη, Χρύσα. 1981. Η πορεία προς τη Γκραγκάντα ή οι περιπέτειες του οράματος. Αθήνα: Κέδρος.
- Ρίτσος, Γιάννης. «Σαν εισαγωγή στις Μαρτυρίες». Στο ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ. 2009. Γιάννης Ρίτσος. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του (1909-2009). Σελ. 42. [Από τα Μελετήματα, 1974. Αθήνα: Κέδρος.]
* Φιλοκύπρου, Έλλη. 2008. «Υπόκριση και ειλικρίνεια στην ποίηση του Ρίτσου». Διεθνές Συνέδριο. Ο ποιητής και ο πολίτης Γ. Ρίτσος. Οι εισηγήσεις. Επιμ. Αικ. Μακρυνικόλα & Στρ. Μπουρνάζος. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη-Κέδρος. 275-304.
ΨΗΦΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, Νόστος. Ο Αρχαιοελληνικός Μύθος στην Παγκόσμια Λογοτεχνία
