Σχετικά με τη σύνθεση των Μαρτυριών, ο Γιάννης Ρίτσος εξομολογείται: «Δεν μπορώ να πω ακριβώς, πώς και γιατί, εγώ που, από κλίση και προτίμηση, εργάστηκα κυρίως σε πολύστιχα, συνθετικά ποιήματα, ασχολήθηκα με ιδιαίτερη επιμονή κι αγάπη, τόσα χρόνια συνέχεια, κι εξακολουθώ ως τώρα, παράλληλα μ’ οποιαδήποτε άλλη εργασία μου, ν’ ασχολούμαι αδιάπτωτα με τις Μαρτυρίες, αποδίδοντας μάλιστα ξεχωριστή σημασία σ’ αυτές, και να εξακολουθώ να γράφω αυτά τα λακωνικά και επιγραμματικά ποιήματα. Ίσως γιατί, από καταγωγή, είμαι Λάκων (κι αυτό δεν είναι απλώς ένα λογοπαίγνιο), ίσως από μια τάση ν’ αποδείξω στους άλλους και στον εαυτό μου την ικανότητα να εκφραστώ σ’ έναν κρουστό και περιεκτικό λόγο, ίσως από μια διάθεση ξεκούρασης μετά την άγρυπνη υπερένταση μακρών δημιουργικών περιόδων, ίσως από ανάγκη καθημερινής άσκησης για αρτίωση και ετοιμότητα της τεχνικής ώστε να μπορεί άμεσα και αλάθευτα να αξιοποιεί στην τέχνη τα διαρκώς ανανεούμενα βιώματα, ίσως από προσπάθεια πύκνωσης της έκφρασης κι αντίδρασης προς τον κίνδυνο του πλατειασμού και του ρητορισμού που συχνά ενεδρεύει πίσω απ’ τα μεγάλα ποιήματα, ίσως απ’ την ανάγκη αστραπιαίας ανταπόκρισης σε καίρια κι επείγοντα προβλήματα της εποχής μας, ίσως ακόμη απ’ τη θέληση απόσπασης και καθήλωσης μιας στιγμής. […] Όσον αφορά το ύφος των Μαρτυριών αυτό είναι (πηγαία και εμπρόθετα) αναπότρεπτα απρόσωπο, σχεδόν αδιάφορο, διόλου αισθηματικό, διόλου ρητορικό, αποκρύβοντας το όποιο τραγικό στοιχείο κάτω από μια ουδέτερη έκφραση. […] (Ρίτσος, 2009: 42).
Το συγκεκριμένο ποίημα εμπεριέχεται στη συλλογή Μαρτυρίες, Β΄ και ανήκει στα «Μικρά Ομηρικά» του Γ. Ρίτσου (περίπου εξήντα μικρής έκτασης αρχαιόθεμα ποιήματα, αφορμισμένα από την Ιλιάδα, την Οδύσσεια και τον επικό κύκλο). Πρόκειται για παράδειγμα εν όλω μυθολογικού ποιήματος, σύμφωνα με την κατάταξη του Δ. Μαρωνίτη (Μαρωνίτης, 2013: 47). Πρωταγωνιστής του ποιήματος είναι ο Ευρύλοχος, χαρακτηριστικός εταίρος του Οδυσσέα στην Οδύσσεια, στον οποίο ο ποιητής της, εκτός των άλλων, χρεώνει και τη μοιραία σφαγή των ιερών αγελάδων του Ήλιου στη Θρινακία, που συνεπάγεται τον οριστικό αφανισμό των εταίρων και την ακύρωση του νόστου τους.
«Ευρύλοχος» [1964-1965]
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, 20ός αι. / 1964-1965
Στοιχεία Έκδοσης:
- Ρίτσος, Γιάννης. 1966. Μαρτυρίες. Σειρά δεύτερη. Αθήνα: Κέδρος. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Γιάννης Ρίτσος. 1989. Ποιήματα Θ΄ (1958-1967). Αθήνα: Κέδρος.
Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:
- ΨΗΦΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, ΑΝΕΜΟΣΚΑΛΑ. Γιάννης Ρίτσος.
- ΨΗΦΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, Ρίτσος Γιάννης .
- Μαρωνίτης, Δ. Ν.2013. «Μικρά Ομηρικά». Στο Γιάννης Ρίτσος. Μελετήματα. Αθήνα: Πατάκης. 45-59.
- Προκοπάκη, Χρύσα. 1981. Η πορεία προς τη Γκραγκάντα ή οι περιπέτειες του οράματος. Αθήνα: Κέδρος.
- Ρίτσος, Γιάννης. «Σαν εισαγωγή στις Μαρτυρίες». Στο ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ. 2009. Γιάννης Ρίτσος. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του (1909-2009). Σελ. 42. [Από τα Μελετήματα, 1974. Αθήνα: Κέδρος.]
ΨΗΦΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, Νόστος. Ο Αρχαιοελληνικός Μύθος στην Παγκόσμια Λογοτεχνία
