Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το ποίημα ανήκει στις Επαναλήψεις. Σειρά τρίτη (1969). Στις Επαναλήψεις το μυθολογικό ή ιστορικό προσωπείο θα λειτουργήσει τριπλά: για την καταγγελία του αντιπάλου, για την έκφραση της κρίσης, για την κριτική στους οικείους. Έτσι, οι Επαναλήψεις, παρ' όλη την παραβολική τους μορφή —μάλλον ακριβώς χάρη σ’ αυτήν—, αναφέρονται πιο συγκεκριμένα σε «πρόσωπα και γεγονότα». Στις Επαναλήψεις, λοιπόν, έχουμε τη μυθολογική κάλυψη, την παραβολή, αλλά και την παρουσία του ιστορικού τοπίου πιο έντονη από ποτέ (Προκοπάκη, 1981: 60). Στο συγκεκριμένο ποίημα αναγνωρίζονται δύο βασικές συνιστώσες του μύθου του Ορφέα, δηλαδή η κάθοδός του στον Άδη και η αποτυχημένη προσπάθειά του να σώσει την αγαπημένη του Ευρυδίκη, καθώς και ο διαμελισμός του από τις Μαινάδες της Θράκης, οι οποίες κατακρεούργησαν τον Ορφέα επειδή, σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, τις περιφρόνησε, όντας ταγμένος για πάντα στη μοναξιά, μετά την απώλεια της Ευρυδίκης. Τα μέλη του Ορφέα, σύμφωνα με τον μύθο και το ποίημα, ξεβράστηκαν στη Λέσβο και η Λύρα του έγινε αστερισμός. Το βασικό ερώτημα που τίθεται στο ποίημα και το οποίο απευθύνεται στον Ορφέα είναι: «ποια, η δικαίωση, λοιπόν, του τραγουδιού σου;» και ουσιαστικά μένει αναπάντητο. Επιπλέον, στο συγκεκριμένο ποίημα, ο Γ. Ρίτσος αναφέρεται στη σχέση του με τους προγόνους ποιητές και, με αφορμή το ποίημα που αφιερώνει στον Ορφέα, αποκαλύπτει ότι η σύνθεση ανάμεσα στις αντιθέσεις (φωτός και σκότους) είναι το ζητούμενο και στη δική του ποίηση (Ζερβού: 17-18).