Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Οι ποιητικές συλλογές Μανθρασπέντα, Ο καθρέφτης του Πρωτέα, Ποιήματα κεντήματα στο δέρμα του διαβόλου, Ναός του κόσμου, Έρως ανίκατε μάχαν κι ακόμη όλα τα ανέκδοτα ποιήματα του Γιάννη Υφαντή συγκεντρώθηκαν σ’ έναν τόμο με τον τίτλο Οι μεταμορφώσεις του μηδενός, καθώς, σύμφωνα με τον ποιητή, όλοι οι αριθμοί κι όλα τα γράμματα είναι μεταμορφώσεις αυτού του μαγικού σχήματος που λέγεται Μηδέν, όλα τα ποιήματα κι όλα τα όντα είναι μεταμορφώσεις του Μηδενός (δηλαδή του Κανενός), όντας όψεις της Μάγια, της Μεγάλης Ψευδαίσθησης, μέσα στην οποία ζούμε, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι, «Κάτω απ’ το εικόνισμα των άστρων», ανάμεσα στις «Μάσκες του Τίποτε». Στο πλαίσιο αυτό στο έργο του Γιάννη Υφαντή η αρχαία ελληνική μυθολογία ασκεί μεγάλη επίδραση. Σε συνέντευξή του (Υφαντής, 1996: 124-125) ο ποιητής δηλώνει σχετικά: «Η ελληνική μυθολογία, συμπληρωμένη κι από μυθολογίες άλλων λαών, αποτελεί τη δική μου Αγία Γραφή. Εξάλλου, η αρχαία ελληνική μυθολογία δεν είναι διόλου αρχαία. Είναι ο σημερινός κόσμος κοιταγμένος ποιητικά». Πράγματι, η ποίησή του είναι μια ποίηση που τολμά να απλώσει την αγωνία και την ευαισθησία της πέρα από τον μύθο και την Ιστορία, στην πρωταρχική ύλη και ουσία του κόσμου (Χουζούρη, 1987). Το συγκεκριμένο ποίημα αναφέρεται στην απροθυμία του Οδυσσέα να συστρατευτεί με τους υπόλοιπους αρχηγούς εναντίον της Τροίας. Σύμφωνα με τον μύθο, παρά το γεγονός ότι ο Οδυσσέας είχε δεσμευτεί με τον όρκο του Τυνδάρεω, όταν κατέφτασε ο Αγαμέμνονας στην Ιθάκη για να του υπενθυμίσει το καθήκον του, παρίστανε τον τρελό σπέρνοντας αλάτι στη γη, τέχνασμα που αποκάλυψε ο Παλαμήδης. Ο Όμηρος δεν αναφέρεται στο επεισόδιο αυτό. Έναν υπαινιγμό μόνο συναντάμε στην Οδύσσεια (ω 119), όπου όμως δεν λέγεται ότι για να αποφύγει τη στράτευση ο Οδυσσέας έκανε τον τρελό ούτε κατονομάζεται ο Παλαμήδης, που τον ξεσκέπασε. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο ποίημα, η επιλογή του Οδυσσέα να σπείρει αλάτι παρέπεμπε στο αναπόφευκτο της μοίρας του «να θερίζει χρόνια ολόκληρα τη θάλασσα».