Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση στις πέντε Συνειδήσεις (1915-1917). Εκφράζεται ένας γόνιμος συσχετισμός ανάμεσα στη σύγχρονη επικαιρότητα και στην αρχαιότητα. Οι θεοί και οι ήρωες, καθώς και οι αξίες που αυτοί αντιπροσωπεύουν, προβάλλονται ως παραδείγματα στη γενιά των Βαλκανικών πολέμων. Τα σύγχρονα γεγονότα, και ιδιαίτερα οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, εξαίρονται με τη συνδρομή μυθολογικών ηρωικών προτύπων, όπως ο Ηρακλής (Φυλακτού, 2011: 318). Το συγκεκριμένο ποίημα περιλαμβάνεται στο Η Συνείδηση της Γης μου (1915) και αναφέρεται στο μυθολογικό θέμα του Ηρακλή και του Ύλα. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ηρακλής είχε πάρει μαζί του στην Αργοναυτική εκστρατεία τον Ύλα, τον οποίο έκλεψαν οι νύμφες σε μια πηγή όπου είχε πάει για να πιει νερό. Αναφορές στο συγκεκριμένο μυθολογικό επεισόδιο κάνουν ο Απολλόδωρος, ο Απολλώνιος ο Ρόδιος και ο Θεόκριτος. Στο ποίημα, ο πνιγμός του Ύλα, και πιο συγκεκριμένα της φωνής του, συσχετίζεται μέσω μιας εκτεταμένης παρομοίωσης με τον πνιγμό της «άγιας ελληνικής φωνής». Η παρομοίωση επεκτείνεται ακόμη περισσότερο: η μάταιη αναζήτηση του Ύλα από τον Ηρακλή συσχετίζεται με τη μάταιη αναζήτηση της γνήσιας ποιητικής φωνής σε ξένες πηγές, γεγονός που επιτάσσει την επιστροφή στις εγχώριες πηγές του ελληνικού λόγου. Σε αντίθεση με τον Ηρακλή, που απέτυχε στην αναζήτησή του, ο Σικελιανός έφερε πίσω στην Ελλάδα τη φωνή που χάθηκε στα ξένα. Ουσιαστικά, ο Σικελιανός ανταγωνίζεται με τον μυθικό ήρωα, και καταφέρνει να κομίσει μια γνήσια ποιητική φωνή, στηριγμένος στη γνήσια ελληνική παράδοση (Φυλακτού, 1987: 172-173). Παράλληλα, ο Ηρακλής, ενσαρκώνοντας το αγωνιστικό πνεύμα, συμβολίζει και τον αγώνα του Σικελιανού ενάντια στα ξενόφερτα στοιχεία, που, σύμφωνα με τον ποιητή, νοθεύουν τη γνησιότητα της ποιητικής δημιουργίας («ήρθ’ ο καιρός τις ψεύτικες του ξένου προσωπίδες να τις συντρίψω εδώ, μπροστά στα πόδια Σου, γυμνέ Ηρακλή!»).