Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

H Eroica είναι ένα μυθιστόρημα εφηβείας και ενηλικίωσης. Αναφέρεται στις περιπέτειες μιας παρέας εφήβων, που αντιμετωπίζουν για πρώτη φορά τον θάνατο και τον έρωτα. Τα βασικότερα γεγονότα της ιστορίας είναι ο θάνατος ενός εφήβου, η γνωριμία ενός άλλου με μια κοπέλα και ο θάνατος του δεύτερου νέου μετά την ερωτική του ένωση με την κοπέλα. Τα γεγονότα αυτά και τα μεγάλα θέματα της φιλίας, του έρωτα και του θανάτου, τα αφηγείται με περίτεχνο τρόπο και σε δεύτερο χρόνο ένας από τους ήρωες του έργου. Αξιοσημείωτες στο έργο είναι οι αφηγηματικές τεχνικές, οι αλλαγές οπτικής γωνίας και η ειρωνική αποστασιοποίηση του αφηγητή. Ο περίπλοκος χαρακτήρας του ύφους του έργου και της αφηγηματικής του δομής, οι συμβολικές και οι ειρωνικές του διαστάσεις, το καθιστούν ως ένα από τα αρτιότερα πεζογραφικά κείμενα της μεσοπολεμικής περιόδου, στο πλαίσιο του μοντερνισμού που εισήγαγαν οι δημιουργοί της ονομαζόμενης Γενιάς του Τριάντα.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα «ορίων», με την έννοια ότι οι ήρωες βρίσκονται συνεχώς μετέωροι ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, βιώνοντας μεταιχμιακές καταστάσεις, που σηματοδοτούν τη μετάβαση από την αθωότητα και την άγνοια στη γνώση και στη συνειδητοποίηση ότι ο κόσμος δεν είναι παραδεισένιος (Αναγνωστάκη, 1995: 317).
Οι αναφορές στους ομηρικούς ήρωες είναι συνειδητές και διάσπαρτες στο έργο του Κοσμά Πολίτη. Το ηρωικό στοιχείο και το ζήτημα της φιλίας, που απασχολεί τους νεαρούς ήρωες, συνομιλεί με τα ομηρικά ανάλογα. Όταν ο νεαρός ήρωας (Αντρέας) πεθαίνει, ο φίλος του (Λοΐζος) κυλιέται, όπως ο Αχιλλέας, στο χώμα (Ιλιάδα, Σ 22-27), ενώ οργανώνει και αθλητικούς αγώνες προς τιμήν του θανόντος, στους οποίους δεν παίρνει μέρος ο ίδιος, αλλά κάθεται παραπέρα και κοιτάζει (όπως και ο Αχιλλέας στο Ψ της Ιλιάδας). Μόνο στο τέλος των αγώνων καίει στη φωτιά την πανοπλία του φίλου του.
Βρίσκονται μερικές φανερές μνείες της Ιλιάδας στην Eroica . Άλλες πάλι αναφορές είναι πιο έμμεσες και λιγότερο επιφανειακές. Ο Λοΐζος εμφανίζεται ως Αχιλλέας, ο Αντρέας, ο αγαπημένος σύντροφος που πεθαίνει, ως Πάτροκλος, η Μόνικα γίνεται η Ελένη, ενώ ο Πιερ, ο κομψευόμενος αντίζηλος, γίνεται ο Πάρις. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Αντρέας τραυματίζεται θανάσιμα ενώ κυνηγάει τον Πιερ. Οι μυθικές μορφές, που στέκονται σαν σκιές πίσω από τα πρόσωπα της Eroica, τους δίνουν μια παραμυθένια, ιδανική διάσταση, σχεδόν αρχετυπική (Mackridge, 1991: μ'-μα').
Η παρούσα έκδοση αναπαράγει πιστά την πρώτη έκδοση σε τόμο (Αθήνα, 1938). Διορθώθηκαν σιωπηρά τα τυπογραφικά λάθη και προστέθηκαν ορισμένα αποσπάσματα που παραλείφθηκαν κατά λάθος από την έκδοση του 1938. Η αποκατάσταση αυτή έγινε με αντιπαραβολή της πρώτης δημοσίευσης (Νέα Γράμματα, 1937) και των μεταγενέστερων εκδόσεων.