Γραφικό

Πυξίς

Ψηφιακή Αρχαιοθήκη

Επιμ. Τριανταφυλλιά Γιάννου

«Και τ’ όνειρό μου ο στέφανος»

Το ποίημα ανήκει στη δεύτερη και ομώνυμη ενότητα της συλλογής Το προεόρτιον (1986). Η ενότητα αυτή αποτελείται από επτά μέρη και κυριαρχεί σε αυτήν η μυθική μορφή της Περσεφόνης. Πρόκειται για μια επιλογή καθόλου τυχαία, καθώς «εξυπηρετεί τον προβληματισμό του ποιητή στην αντίθεση: ζωή-θάνατος» (Σπυροπούλου, 1988: 158). Το συγκεκριμένο τρίτο μέρος της ενότητας αναφέρεται στην κατάβαση του Οδυσσέα στον Άδη. Μότο του ποιήματος είναι ένας ολόκληρος στίχος από τη ραψωδία λ της Οδύσσειας , τη γνωστή ως «Νέκυια». Γενικά, η ραψωδία λ ασκούσε ιδιαίτερη γοητεία στον Δ. Παπαδίτσα, όπως αποδεικνύεται και από τη μεταφραστική του ενασχόληση με αυτήν (2004). Το ποίημα αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο επεισόδιο της «Νέκυιας». Ειδικότερα, όταν ο Οδυσσέας κατήλθε στον Άδη για να λάβει χρησμό από τον Τειρεσία, θυσίασε αρνιά, ώστε ο Τειρεσίας να πιει το αίμα τους για να μπορέσει να θυμηθεί τους ζωντανούς και να προφητέψει. Ανάμεσα στους νεκρούς που ήπιαν αίμα ήταν και η μητέρα του Οδυσσέα, η Αντίκλεια, που τον αναγνώρισε αμέσως. Σε αυτό ακριβώς το περιστατικό αναφέρεται ο στίχος-προμετωπίδα του ποιήματος: «ἤλυθε καὶ πίεν αἶμα κελαινεφές· αὐτίκα δ' ἔγνω». Αυτός ο στίχος γίνεται η αφόρμηση για να εκφράσει ο ποιητής τις μεταφυσικές του αναζητήσεις. Το ποιητικό υποκείμενο φτάνει στον Άδη ως άλλος Οδυσσέας και αναρωτιέται: «να πιω απ' την κρήνη ή απ' το αίμα;». Σύμφωνα με τη Χρύσα Σπυροπούλου (1988: 158), το ερώτημα εκφράζει την υπαρξιακή αγωνία του ποιητή και την απορία του εάν τελικά μέσα από τον θάνατο μπορεί να γνωρίσει κανείς την αλήθεια γύρω από το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης. Σύμφωνα με την Ελένη Λαδιά, το ερώτημα αναφέρεται σε δύο παραδόσεις: την ομηρική και την ορφική. Το αίμα παραπέμπει στην ομηρική παράδοση και η κρήνη στην ορφική, ενώ και οι δύο παραδόσεις μαζί αναφέρονται σε τρόπους αφύπνισης των νεκρών, σε τρόπους σύνδεσης με τον κόσμο των νεκρών (Λαδιά, 2011: 156). Στο ποίημα υπάρχουν πλήθος μυθολογικές αναφορές. Κατ' αρχάς οι αναφορές στη θεότητα του Κάτω Κόσμου Περσεφόνη συμπληρώνουν το σκηνικό θανάτου. Οι αναφορές στην Αριάδνη βασίζονται στην παραλλαγή του μύθου σύμφωνα με την οποία, όταν ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη στη Νάξο, ο Διόνυσος την έκανε γυναίκα του και της χάρισε ένα χρυσό στεφάνι, έργο του Ήφαιστου. Όπως ο Θησέας διέφυγε από τον λαβύρινθο με τον μίτο της Αριάδνης, έτσι και ο ποιητής ελπίζει ότι το στεφάνι της Αριάδνης θα τον βοηθήσει να βρει την αλήθεια και να δώσει μια απάντηση στο κυρίαρχο δίλημμα. Το κύριο στοιχείο του μύθου στο οποίο εστιάζει ο ποιητής είναι η κάθοδος ενός θνητού στον Άδη. Γενικά, από τα στοιχεία της μυθικής αφήγησης ο ποιητής επιλέγει εκείνα που εξυπηρετούν την ποιητική του και την προσπάθειά του να επιλύσει το μυστήριο του θανάτου. Παρά τις προσπάθειές του όμως, ο ποιητής συνειδητοποιεί ότι αδυνατεί να κατανοήσει το μυστήριο του θανάτου, καθώς στο τέλος παραμένει «η ίδια αβεβαιότητα απέναντι στην ατράνταχτη βεβαιότητα του θανάτου» (Λαδιά, 2011: 157).

Στοιχεία Έκδοσης:

  • Παπαδίτσας, Δ. Π. 1986. Το Προεόρτιον. Αθήνα: Στιγμή. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Δ. Π. Παπαδίτσας. 1997. Ποίηση Αθήνα: Μέγας Αστρολάβος-Ευθύνη.

Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:

  • Λαδιά, Ελένη. 2011. Ο Αγαπημένος του Όντος. Κείμενα για την ποίηση του Δ. Π. Παπαδίτσα. Αθήνα: Λογείον.
  • Σπυροπούλου, Xρύσα. 1988. «Αναζητώντας το μύθο στη συλλογή Προεόρτιον του Δ. Π. Παπαδίτσα». Τετράδια Ευθύνης 28 : 158-162.
  • Ομήρου Νέκυια. 2004. Μετ. Ε. Λαδιά & Δ. Παπαδίτσας. Αθήνα: Αρμός.