Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το έργο γράφτηκε το διάστημα 1965-1967, αλλά δημοσιεύτηκε το 1974. Ο Οδυσσέας του Στέλιου Ξεφλούδα τοποθετείται σε ένα μεταπολεμικό σκηνικό. Στο έργο, ο ήρωας αρνείται να επιστρέψει στην Ιθάκη. Η Πηνελόπη και η Ιθάκη σημασιοδοτούνται αρνητικά, καθώς συμβολίζουν τον συμβατικό αντιερωτικό αστικό κόσμο, ενώ ο Οδυσσέας αναδεικνύεται ως μια θετική μορφή που αμφισβητεί τις συμβατικότητες. Η άρνησης της επιστροφής στην Ιθάκη εκ μέρους του συνδέεται με την άρνησή του να υποταχτεί στον συμβατικό αστικό κόσμο και με την αναζήτηση της ηδονής, που ενσαρκώνεται στο πρόσωπο της Καλυψώς (Καστρινάκη, 2003: 234-235). Μάλιστα ο πρωταγωνιστής δηλώνει ότι εγκατέλειψε τον Τηλέμαχο και την Πηνελόπη «χωρίς μεταμέλεια και τύψη» κι ότι ονειρευόταν «ό,τι δεν έζησε, ό,τι ήθελε να ζήσει». Επιπλέον, ο ήρωας ασκεί κριτική σε όσα κακά διαπράχθηκαν από τους ανθρώπους —χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του στις φρικαλεότητες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου— και εκφράζει την ανησυχία του για το μέλλον της ανθρωπότητας. Απεκδύεται τον αρχηγικό του ρόλο, αρνείται κάθε αξίωμα και εξουσία και κάνει σκοπό της ζωής του την περιπλάνηση και την ηδονή των αισθήσεων. Ο Οδυσσέας του Στέλιου Ξεφλούδα έχει συνειδητοποιήσει και τον δικό του αρνητικό ρόλο, κάνει την αυτοκριτική του, και τελικά αλλάζει ως άνθρωπος. Ουσιαστικά, είναι η ενσάρκωση των ιδεών τού συγγραφέα για τον κόσμο όπου ζούμε, και ο μύθος αποδεικνύεται το κατάλληλο μέσο για τον σκοπό αυτό (Χατζίνης, 1974: 558).