Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το συγκεκριμένο μονόπρακτο αποτελεί το ένα από τα τρία έργα (τα άλλα δύο είναι το Γράμμα στον Ορέστη και Ο δείπνος) που παραστάθηκαν από τη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου κάτω από τον γενικό τίτλο Ο δείπνος και το μόνο που δεν σχετίζεται με το μύθο των Ατρειδών. Οι πρωταγωνιστές του έργου σχετίζονται με τα θηβαϊκά έργα του Σοφοκλή: είναι ο Θεράπων από τον Οιδίποδα τύραννο και ο Φύλακας από την Αντιγόνη, μαζί με τη γυναίκα του και την κόρη του. Ουσιαστικά, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης συνδέει τις δύο αρχαίες τραγωδίες στοχεύοντας στον πυρήνα τους και δίνοντάς τους μια διαχρονική διάσταση. Η υπόθεση του έργου αποτελεί μια πιθανή εξέλιξη της τραγωδίας Αντιγόνη, από την πλευρά, όμως, δύο δευτερευόντων προσώπων, που δεν διαθέτουν την ηρωικότητα και το ήθος των τραγικών: του Θεράποντα, που είχε αναλάβει την έκθεση του Οιδίποδα για να αποφευχθεί η πατροκτονία, και του Φύλακα, ο οποίος είχε φέρει στον Κρέοντα την είδηση για την ταφή του Πολυνείκη. Ο μύθος διαδραματίζεται μετά την ταφή του Πολυνείκη και τις αυτοκτονίες της Αντιγόνης, του Αίμονα και της Ιοκάστης, όταν ξεσπούν ταραχές στη Θήβα ανάμεσα στους οπαδούς του Κρέοντα και του Οιδίποδα για την εξουσία, σε ένα επίπεδο δευτερευόντων προσώπων όπως ο Θεράποντας και ο Φύλακας. Οι δύο αυτοί ήρωες, υπεύθυνοι για την πολιτική αναταραχή που επικρατεί στη Θήβα, αδυνατούν να καταλάβουν τις επιπτώσεις των ενεργειών τους και το μέγεθος της καταστροφής που προκάλεσαν, υποταγμένοι σε όποιον τάχθηκαν να υπηρετούν (Χασάπη-Χριστοδούλου, 2002: 859, 1132). Διαφοροποίηση σε σχέση με την τραγωδία Οιδίπους τύραννος υπάρχει στην άρνηση του Θεράποντα να δεχτεί την επίσημη εκδοχή του μύθου, καθώς αυτός υποστηρίζει ότι ο Λάιος δεν δολοφονήθηκε από τον Οιδίποδα αλλά από τη συνωμοτική ομάδα του Κρέοντα. Πρεσβεύει ακόμη ότι ο Οιδίποδας δεν έκανε παιδιά με την Ιοκάστη, αφού αυτή είχε γεράσει και δεν μπορούσε πια να τεκνοποιήσει, Επίσης, φαίνεται να γνωρίζει ότι η Ιοκάστη ζει στη Σκύρο και ο Οιδίποδας στην Κόρινθο, χωρίς για όλα αυτά να γίνεται πιστευτός. Τολμηρή επινόηση του συγγραφέα είναι το ότι κάνει τον Φύλακα γιο του Θεράποντα, με αποτέλεσμα να αντιστοιχούν στις τρεις γενιές των αρχόντων (Λάιος, Οιδίποδας, Αντιγόνη) τρεις γενιές πληβείων (Θεράπων, Φύλακας, Κόρη). Αυτή η σύλληψή του επιτρέπει να μας δείξει τον απόηχο της τραγωδίας πάνω στη ζωή των ασήμαντων καθημερινών ανθρώπων. Έτσι, το κείμενο αυτό λειτουργεί ως αντίστιξη σε σχέση με τα δύο άλλα, καθώς εκεί είχαμε την τραγική μοίρα των πρωταγωνιστών, στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε την εξίσου τραγική μοίρα των κομπάρσων (Παπανδρέου 1993: 27). Για τον λόγο αυτό ο Ιάκωβος Καμπανέλλης σημειώνει σχετικά: «Και το μονόπρακτο Πάροδος Θηβών βούιζε πολλά χρόνια μέσα μου. Ξεκίνησε απ' τη σκέψη πως στις τωρινές παραστάσεις τραγωδίας λείπει ένας δεύτερος χορός. Ο χορός της φτωχολογιάς, των μεροκαματιάρηδων. Εκείνων που, με μόνη ενοχή την ανελέητη ανάγκη του μεροκάματου, βρίσκονται να έχουν κοινή μοίρα με τους αφέντες τους. Κοινή, και έως καταστροφής και αυτοί. Αλλά αυτοί για ένα κομμάτι ψωμί» (Καμπανέλλης, 1993: 7).