Γραφικό

Πυξίς

Ψηφιακή Αρχαιοθήκη

Επιμ. Τριανταφυλλιά Γιάννου

Προμηθέας δεσμώτης

Το έργο ανήκει στην έμμετρη τριλογία Προμηθέας, την οποία συναποτελούν τα έργα «Προμηθέας Πυρφόρος»,«Προμηθέας Δεσμώτης» και «Προμηθέας Λυόμενος». Συνολικά, το έργο αποτελείται από 4.800 περίπου ενδεκασύλλαβους στίχους. Η ιδέα ενός έργου με τον Προμηθέα πρωταγωνιστή βασάνιζε τον Νίκο Καζαντζάκη ήδη από το 1922. Τελικά, η συγγραφή της τριλογίας ξεκίνησε στα 1943, αλλά απασχόλησε ιδιαίτερα τον συγγραφέα. Μαρτυρούνται τρεις γραφές της, με την τρίτη να ολοκληρώνεται το 1948. Η τριλογία μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον ίδιο τον συγγραφέα. Το έργο έχει φιλοσοφικές προεκτάσεις, ενώ παρατηρούνται σε αυτό, σε σχέση με τον αρχαιοελληνικό μύθο, διαφορές που οριοθετούν την ιδεολογική τοποθέτηση του Νίκου Καζαντάκη (Χασάπη-Χριστοδούλου, 2002: 679). Ενώ στον Ησίοδο και τον Αισχύλο ο Προμηθέας είναι ο ευεργέτης των ανθρώπων που, μολονότι σέβεται τον Δία, παραβιάζει τις θεϊκές διαταγές για χάρη της ανθρωπότητας, στον Καζαντζάκη είναι ο αντάρτης που μάχεται εναντίον των θεών για να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από την υποταγή (Σταματίου, 1983: 213-214). Ο Προμηθέας είναι η έκφραση της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου και του αγωνιστικού πνεύματος, το σύμβολο της Άρνησης απέναντι σε κάθε είδους εξουσία. Στο έργο «Προμηθέας Δεσμώτης» ο Προμηθέας εξακολουθεί να είναι αφοσιωμένος στο ανθρώπινο γένος. Ο Επιμηθέας τον προδίδει, και οι δύο εκτελεστές του Δία, ο Θυμός και η Βία, τον καρφώνουν στον Καύκασο. Ο Προμηθέας αρνείται τη διαμεσολάβηση της Πανδώρας στον Δία, προκειμένου αυτή να σταματήσει το μαρτύριό του. Η Αθηνά, που παρουσιάζεται ως κόρη δική του και όχι του Δία, του προτείνει να ανέβει μαζί της στον Όλυμπο και να συμφιλιωθεί με τον Δία. Προκειμένου να τον πείσει, του δείχνει σε όραμα την παρακμή του ανθρώπινου πολιτισμού και στο τέλος του λέει πως τόσο η ίδια όσο και ο Δίας είναι δέσμιοι μιας ανώτερης δύναμης, που δεν κατονομάζεται. Ο Προμηθέας απορρίπτει την προσφορά της.

Στοιχεία Έκδοσης:

  • Καζαντζάκης, Νίκος. 1964. Θέατρο. Τόμ. Α΄: Τραγωδίες με αρχαία θέματα. «Προμηθέας Πυρφόρος», «Προμηθέας Δεσμώτης», «Προμηθέας Λυόμενος», «Κούρος», «Οδυσσέας», «Μέλισσα». 2η έκδ. Αθήνα: Ελ. Καζαντζάκη. [1η έκδ. 1955, Αθήνα: Δίφρος.]

Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία:

  • Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη «Προμηθέας (τριλογία)».
  • Σταματίου, Γ. Π. 1983. Ο Καζαντζάκης και οι αρχαίοι. Διδακτορική διατριβή. Αθήνα.
  • Χασάπη-Χριστοδούλου, Ευσεβία. 2002. Η ελληνική μυθολογία στο νεοελληνικό δράμα. Από την εποχή του Κρητικού θεάτρου έως το τέλος του 20ού αιώνα. Τόμοι Α΄ & Β΄. Πρόλογος: Βάλτερ Πούχνερ. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. 677-687, 1135.