Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το ποίημα ανήκει στα Ανέκδοτα Ποιήματα του ποιητή (1877;–1923) και είδε το φως της δημοσιότητας στη γνωστή έκδοση των ανεκδότων του Κ. Π. Καβάφη από τον Γ. Π. Σαββίδη (1968). Το ποίημα αναφέρεται στον τραγικό νόστο του Αγαμέμνονα και μεταγράφει τον πρόλογο της αισχυλικής Ορέστειας, συγκεκριμένα τους στίχους 1-39 της Ορέστειας. Ένας φύλακας αναγνωρίζει από τη στέγη των Ατρειδών τη φρυκτωρία που αναγγέλλει την πτώση της Τροίας και την επιστροφή του βασιλιά Αγαμέμνονα. Η παρέκκλιση του Κ. Π. Καβάφη από την τραγωδία όπως την ορίζει η μυθολογική παράδοση έγκειται στο γεγονός ότι ο ποιητής φτάνει στο σημείο να αμφισβητήσει την ίδια την τραγωδία των Ατρειδών: εκφράζοντας με γνωμικό τρόπο την ιδέα ότι κανείς και τίποτα δεν είναι αναντικατάστατος, αντιμετωπίζει με έκδηλο σκεπτικισμό την εκδοχή της επερχόμενης τραγωδίας όπως τη θέλουν η μυθική παράδοση και ο Αισχύλος. Στο ποίημα, οι πολίτες αξίζουν όσο και οι βασιλιάδες, τα σπίτια των πολιτών όσο και οι βασιλικοί οίκοι. Με βάση την αξιολόγηση αυτή, δεν αναμένεται η αδιαμαρτύρητη προσχώρηση των πολιτών στην επαπειλούμενη βασιλική τραγωδία, η οποία απορρίπτεται ως υπερβολή. Οι πολίτες του καβαφικού ποιήματος προσβάλλουν με τον σκεπτικισμό τους το ιδεολόγημα του Απαραίτητου, του Μόνου και του Μεγάλου στην εξουσία, και, κατά συνέπεια, υποβάλλουν την ιδέα της απόρριψης ή τουλάχιστον της νηφάλιας αντιμετώπισης της ίδιας της εξουσίας. Με βάση τα παραπάνω, το καβαφικό ποίημα στηρίχτηκε στο αισχυλικό του πρότυπο, για να το ανατρέψει σε καίρια σημεία (Μαρωνίτης, 1992: 32–40).