Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Eίναι ένα από τα τέσσερα ιλιαδικά ποιήματα του Κ.Π.Καβάφη (τα υπόλοιπα τρία είναι τα «Πριάµου Νυκτοπορία», «Τα Άλογα του Αχιλλέως» και οι «Τρώες»), τα οποία έχουν ως θέμα τους κάποια κρίσιµη σκηνή της Ιλιάδας. Αναφέρεται στην κηδεία του Σαρπηδόνα, αγαπημένου παιδιού του Δία και ήρωα της Τροίας. Ειδικότερα, ο Κ. Π. Καβάφης αντλεί την έμπνευσή του από την ομηρική περιγραφή στη ραψωδία Π της Ιλιάδας (στ. 419–684), όπου ο Σαρπηδόνας σκοτώνεται σε μονομαχία από τον Πάτροκλο. Ο Δίας, προβλέποντας τη φονική έκβαση της μονομαχίας, αποφασίζει, μετά από παρέμβαση της Ήρας, να εξασφαλίσει τη μεταφορά του από τον Ύπνο και τον Θάνατο στο δήμο της Λυκίας, προκειμένου να του αποδοθούν όλες οι εντάφιες τιμές. Ο «νεκρώσιμος νόστος» του Σαρπηδόνα παραλληλίζεται με τον νεκρώσιμο νόστο του Έκτορα. Εκείνο που συγκίνησε τον ποιητή ήταν η αισθητική του νεανικού σώματος λίγο πριν την ταφή του, όσο βρίσκεται ακόμη στα χέρια του Απόλλωνα (Μαρωνίτης, 2007: 122).
Το ποίημα γνώρισε μια δίγλωσση περιπέτεια: δημοσιεύτηκε το 1898 στην καθαρεύουσα —η συγγραφή του ξεκίνησε ακόμη πιο νωρίς, ίσως στα 1892— και στην καβαφική δηµοτική δέκα χρόνια αργότερα, το 1908. Πέρα όμως από τις δύο δημοσιευμένες μορφές, υπήρξαν διαφορετικές παραλλαγές τόσο της καθαρεύουσας όσο και της δημοτικής μορφής του ποιήματος. Η δημοτική μορφή του ποιήματος συμπεριελήφθη διορθωμένη από τον Κ. Π. Καβάφη στο τεύχος του 1910. Έκτοτε το ποίημα εξαφανίστηκε εκδοτικά (με μια πιθανή εξαίρεση αναδημοσίευσης στα 1924), για να εμφανιστεί δύο χρόνια αργότερα στην έκδοση Σεγκόπουλου-Καλμούχου (Μαρωνίτης, 2007: 105).