Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Ανήκει στη συλλογή Μαρία Νεφέλη. Το ποιητικό αυτό σύνθεμα του Οδυσσέα Ελύτη δομείται σε τρία μέρη, και σε καθένα από αυτά ο λόγος δίνεται επτά φορές στη Μαρία Νεφέλη και επτά στον Αντιφωνητή, πιθανότατα προσωπείο του ποιητή. Ο τελευταίος λόγος και των δύο προσώπων στο πρώτο μέρος έχει αναφορές στο τρωικό κύκλο. «Ο Τρωικός Πόλεμος» επιγράφεται ως λόγος της Μαρίας Νεφέλης και «Η Ελένη» ως λόγος του Αντιφωνητή. Οι αναφορές στον μύθο είναι οργανικά ενταγμένες στο ερωτικό, υπαρξιακό και μεταφυσικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει ολόκληρο το ποίημα. Ο τρωικός πόλεμος και η Ελένη μετατρέπονται σε σύμβολα διαχρονικής ισχύος: «Κάθε καιρός κι ο Τρωικός του πόλεμος / Κάθε καιρός κι η Ελένη του». Η Μαρία Νεφέλη (και τα δυο ονόματα με μυθολογική σημασία) μιλά στο ποίημα και εκφράζει την άποψή της για τον κόσμο, που είναι η άποψη της νέας γενιάς. Ο ποιητής συνθέτει παράλληλο μονόλογο και προσπαθεί να την καταλάβει. Πλάθοντας ο Οδυσσέας Ελύτης το αιώνιο θήλυ, δημιουργεί ένα νέο πρόσωπο στη μυθολογία μας, ένα νέο ύφος (και ήθος), ένα νέο σύμβολο, τη Μαρία Νεφέλη. Η Μαρία, αγνή, αγία, παναγία, ταυτόχρονα όμως και Νεφέλη, ανάερη, σκοτεινή και ουράνια. Η Μαρία Νεφέλη, ως σύνθεση αντίθετων δυνάμεων, συνδέεται με την Ελένη (απέναντί της ο τρωικός πόλεμος), ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης (απέναντί του η Ιερά Εξέταση), η Ουγγρική Επανάσταση (απέναντί της ο Στάλιν). Με άλλα λόγια, παραπέμπει στην τρωτή, αλλά ακατάβλητη και εκθαμβωτική, ανθρώπινη γύμνια απέναντι στη βία, την εξουσία, την ιεραρχία (Κοκκινάκη, 1993: 52-54).