Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το συγκεκριμένο ποίημα με τον υπότιτλο «Άγαλμα γυναίκας με δεμένα χέρια» ανήκει στη συλλογή Το λίγο το κόσμου [1η έκδοση: 1971 | 2η έκδοση: 1983 (εκδόσεις «Νεφέλη» ) | 3η έκδοση: 1990 (εκδόσεις «Στιγμή»)]. Ο τίτλος της συλλογής παραπέμπει και στο περιεχόμενο των ποιημάτων της· ποιήματα που αναδεικνύουν «το λίγο του κόσμου», τη ματαιότητά του. Ως μοναδική ανακούφιση προβάλλεται η αποκάλυψη της ματαιότητας αυτής, στην οποία προβαίνει η ποιήτρια με όπλο τη σκωπτικότητά της. Η καβαφοκαρυωτακική διάλεκτος που χρησιμοποιεί, με αποκλίσεις προς καθαρευουσιάνικες εκφράσεις και λόγια επιρρήματα, υποβοηθούν την έκφραση της σκωπτικής της διάθεσης. Η θεματική των ποιημάτων είναι ποικίλη: έρωτας, φύση, τοπία, μνήμες, το σήμερα, το αύριο, το σπίτι, οι εποχές προβάλλουν σαν ξεθωριασμένες φωτογραφίες (Καραντώνης, 1987: 484). Η παρουσία των αγαλμάτων είναι συχνή. Γενικά, το άγαλμα παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευκρίνεια του μύθου και των μηνυμάτων της ποίησης της Κικής Δημουλά. Το «σύμβολο» άγαλμα αποδεικνύει τις οφειλές της ποιήτριας της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς τόσο στη γενιά του τριάντα όσο και στον Κ.Π. Καβάφη. Τα αγάλματα της Κικής Δημουλά αναμένουν τη δικαίωσή τους, οικειοποιούνται ανθρώπινες ιδιότητες και δίνουν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής τους στον ανθρώπινο σπαραγμό. Στην Κική Δημουλά, όμως, το άγαλμα δεν συνδέεται με την εκάστοτε ιστορική συγκυρία. Στο σημείο αυτό, η ποιήτρια ακολουθεί μια πορεία αντίστροφη από αυτήν της γενιάς του Τριάντα. Η ποιητική της σκέψη βαδίζει από το εξωτερικό περίβλημα προς τον εσωτερικό κόσμο του αγάλματος, που πάλλεται από συγκίνηση και οργή. Η πορεία της αυτή συμβολίζει και την πορεία της γενιάς της, η οποία στρέφεται απεγνωσμένα προς την αναζήτηση του χαμένου εσώτερου εαυτού της. Τα αγάλματα της Κικής Δημουλά είναι φορείς ενός προπατορικού αμαρτήματος που τα καταδίκασε στην αιώνια ακινησία και αποτελούν σύμβολα προσωπικού μαρτυρίου, σε μια εποχή όπου τα συλλογικά οράματα έχουν αποτύχει (Δαβέττας, 1989: 343-346). Ο συμβολισμός του μύθου του συγκεκριμένου ποιήματος παραπέμπει στην υποδούλωση της γυναίκας και στους κοινωνικούς καταναγκασμούς που υφίσταται στο πέρασμα των αιώνων. Η ανελευθερία των γυναικών ανάγεται στο απώτατο παρελθόν και συμβολίζεται με την αιχμαλωσία της Ιούς από τον Πανόπτη Άργο. Εδώ, η ποιήτρια διαλέγεται με το μαρμάρινο γλυπτό του Κωνσταντίνου Σεφερλή «Η Βόρειος Ήπειρος» (1951), που βρίσκεται στην πλατεία Τοσίτσα της Αθήνας, στο πάρκο μεταξύ Πολυτεχνείου και Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείο. Ο εθνικός συμβολισμός που έχει προσδώσει στο άγαλμα ο δημιουργός του αντιστρέφεται· η γυναίκα-άγαλμα από σύμβολο αυτοθυσίας και φιλοπατρίας γίνεται σύμβολο της γυναικείας καταπίεσης και της κατάστασης αιχμαλωσίας του φύλου της, που ορίζεται ως προδιαγεγραμμένη μοίρα (Καραγεωργίου, 2001: 161). Στο πλαίσιο αυτό, οποιαδήποτε διεκδίκηση για ισότητα και ελευθερία φαντάζει ατελέσφορη (Παπαστάθη, 2014: 380).