Αίας

Περιγραφή

Γραμματολογικές Πληροφορίες

Πρόλογος στ. 1 -133 Η Αθηνά παρουσιάζει την μανία και την πτώση του Αίαντα. Η πράξη του Αίαντα ( η σφαγή των κοπαδιών των Αχαιών ) και τα αίτια της (η εκτροπή, μέσω της θεόσταλτης μανίας, της οργής του Αίαντα γιατί δεν του δόθηκαν τα όπλα του Αχιλλέα και της πρόθεσής του να σκοτώσει όσους Αχαιούς βασιλείς θεωρεί υπεύθυνους) παρουσιάζονται από την αόρατη Αθηνά στον Οδυσσέα. Μάλιστα για να έχει πλήρη εικόνα ο προστατευόμενός της Οδυσσέας και υποσχόμενη θριαμβευτικό γέλωτα εις βάρος του εχθρού του καλεί τον Αίαντα στη σκηνή και τον τυφλώνει ακόμη περισσότερο, κάνοντάς τον να υπερηφανεύεται για το έργο του και να ζητά την περαιτέρω βοήθειά της. Ο Οδυσσέας αναγνωρίζοντας τη δύναμη των θεών έναντι των αδύναμων ανθρώπων όχι μόνο δεν χαίρεται για την φοβερή πτώση του αντιπάλου του, αλλά τον συμπονά. Πάροδος στ. 134 -200 Ανησυχία του Χορού για τις φήμες εις βάρος του Αίαντα Ο Χορός των Σαλαμινίων ναυτών μπαίνει αγωνιώντας για τον βασιλιά προστάτη του. Φήμες κυκλοφορούν προερχόμενες από τον Οδυσσέα για την σφαγή των κοπαδιών, άλλοι τις πιστεύουν από φθόνο για τη δύναμή του Αίαντα, ο Χορός αναρωτιέται ποιος θεός έσπειρε τέτοια αναταραχή, χωρίς να φτάνει στην Αθηνά. Πρώτο επεισόδιο Στ. 201- 595 ο Χορός μαθαίνει τα γεγονότα από την Τέκμησσα – ο Αίαντας νηφάλιος αναμετρά την κατάστασή του – αποκρούει κάθε προσπάθεια παραμυθίας ή πειθούς. Η Τέκμησσα βγαίνει από την σκηνή του Αίαντα και επιβεβαιώνει στον Χορό τις φήμες που τον ανησυχούσαν. Ενημερώνουν ο ένας τον άλλον για τα βραδινά γεγονότα και ο Χορός φοβούμενος για την δική του τύχη δείχνει τάσεις φυγής. Η Τέκμησσα όμως δηλώνει ότι ανησυχεί περισσότερο τώρα που ο Αίαντας νηφάλιος συνειδητοποιεί την τραγικότητα της κατάστασής του και διηγείται με περισσότερες λεπτομέρειες όσα ήδη στον πρόλογο είπε η Αθηνά. Ο Αίαντας αναστενάζει μέσα από τη σκηνή του και φωνάζει τον ετεροθαλή αδελφό του Τεύκρο και τον γιο του Ευρυσάκη, στη συνέχεια η πόρτα ανοίγει και ο Αίαντας παρουσιάζεται ανάμεσα στα σφαγμένα ζώα. Σ’ έναν κομμό (στ.348-429) θρηνεί για την κατάντια του, καταριέται τους εχθρούς του και απευθύνεται στον τόπο, όπου για δέκα χρόνια βρίσκεται το στρατόπεδο των Αχαιών, σαν να τον αποχαιρετά –υποβάλλεται έτσι η απόφαση της αυτοκτονίας-. Στο μονόλογο που ακολουθεί παρουσιάζει πιο καθαρά τις σκέψεις του για την κατάστασή του και την απόφαση που είναι γι’ αυτόν η μοναδική λύση: συγκρίνει τη δική του ατίμωση με την πολεμική δόξα του πατέρα του στην Τροία, αλλά και με τη δική του, πριν την τωρινή ντροπή, αριστεία, τώρα είναι μισητός στους Αχαιούς∙ απορρίπτει ως λύση την επιστροφή στην πατρίδα ή τον θάνατο στη μάχη, ξαναγυρνά στο θέμα της ντροπής απέναντι στον πατέρα, κλείνειμε το θέμα της ευγενούς ‘ φύσεως’ που κάνει αναπότρεπτο για έναν ήρωα έναν έντιμο θάνατο. Η Τέκμησσα παίρνει το λόγο και προσπαθεί να μεταπείσει τον Αίαντα∙ τα επιχειρήματά της είναι αυτά της αιχμάλωτης γυναίκας που βρήκε προστασία κοντά στον αφέντη της και θέλει να προστατεύσει τον εαυτό της από μια νέα δουλεία και το παιδί της από την ορφάνια. Ο Αίαντας χωρίς να απαντήσει ζητά να του φέρει το γιο του και σ’ αυτόν απευθύνει το μονόλογό του, παρόλο που μακαρίζει το παιδί γιατί δεν αντιλαμβάνεται τη συμφορά, :πρέπει να αποκτήσει την ‘φύσιν’ του πατέρα του,μόνο καλύτερη μοίρα, να είναι χαρά για τη μητέρα του, θα τον προστατεύσει ο Τεύκρος και θα το μεγαλώσει ο παππούς του με ασφάλεια, του αφήνει την ασπίδα του. Έτσι απαντά έμμεσα στην Τέκμησσα. Στην περαιτέρω προσπάθειά της να τον πείσει μένει ασυγκίνητος. Πρώτο στάσιμο στ. 596 -645 νοσταλγία για την πατρίδα σε αντίθεση με την παρούσα δυστυχία – ο πόνος των γονιών του αρχηγού τους όταν μάθουν τη συμφορά του γιου τους. Δεύτερο επεισόδιο στ. 646 -692 η υποτιθέμενη μεταστροφή του Αίαντα Ο Αίαντας βγαίνει από τη σκηνή του εντελώς αλλαγμένος, δηλώνει ότι : τον έπεισαν τα επιχειρήματα της Τέκμησσας, θα εξιλεώσει τη θεά αφού κάνει ένα καθαρτήριο λουτρό, θα θάψει το ξίφος του,δώρο του Έκτορα, κατάλαβε την ανάγκη της αλλαγής, στην οποία υπακούει και η φύση, και του μέτρου και θα υπακούσει στους Ατρείδες. Σε όλα υποκρύπτεται τραγική ειρωνεία. Δεύτερο στάσιμο Στ. 693- 718 παρέκτασις Ο Χορός τραγουδά ένα χαρούμενο τραγούδι για τη μεταστροφή του Αίαντα. Τρίτο επεισόδιο στ.719 - 814 ο χρησμός του Κάλχαντα για τη σωτηρία του Αίαντα. Ένας Αγγελιοφόρος αφηγείται τον προπηλακισμό του Τεύκρου που επέστρεψε και στη συνέχεια αναζητά τον Αίαντα. Η απάντηση του Χορού ότι ο Αίας δεν είναι στη σκηνή του προκαλεί τη δεύτερη αφήγηση του Αγγελιαφόρου:είναι ζωτικής σημασίας να παραμείνει ζωντανός από τη σημερινή οργή της Αθηνάς ο Αίαντας, τότε θα σωθεί, όπως προφήτεψε ο Κάλχας, έχοντας εξιλεωθεί για την ύβρη του στο ξεκίνημά του για την εκστρατεία και σε μια κρίσιμη στιγμή μιας μάχης. Ο Χορός καλεί την Τέκμησσα για να αναλάβει τα πράγματα κι’ αυτή δίνει οδηγίες για να ψάξουν τον Αίαντα. Τέταρτο επεισόδιο, επιπάροδος στ. 815 – 1184 η ανακάλυψη του πτώματος του Αίαντα και αγώνας λόγων γύρω από αυτό. Η σκηνή αλλάζει, σ’ ένα ερημικό τοπίο ο Αίαντας με το σπαθί του μπηγμένο μπροστά του στη γη αποχαιρετά τον κόσμο και ζητά από τους θεούς να εκπληρώσουν τις επιθυμίες του. Στη σκηνή μπαίνει ο Χορός και μαζί με την Τέκμησσα αναζητούν με αγωνία τον Αίαντα, το πτώμα βρίσκει η Τέκμησσα και ακολουθεί ένας κομμός που στο κλείσιμό του αναφέρεται το αναμενόμενο θριαμβικό γέλιο του Οδυσσέα και των Ατρειδών. Έρχεται ο Τεύκρος και μαθαίνοντας τον θάνατο του Αίαντα θρηνεί απευθυνόμενος στον νεκρό αδελφό του. Ο Χορός τον σταματά και τον παροτρύνει να επισπεύσει την ταφή, αναγγέλλοντας την άφιξη του Μενέλαου. Ακολουθεί ένας αγώνας λόγων γιατί ο Μενέλαος απαγορεύει την ταφή του Αίαντα προβάλλοντας την ως απόφαση του αρχηγού του στρατού, ενώ ο Τεύκρος ατιλέγει ότι θα θάψει οπωσδήποτε τον αδελφό του. Τέταρτο στάσιμοη Στ. 1185 -1222 η γεμάτη δεινά ζωή του πολέμου Ο Χορός τραγουδά για τα δεινά του απλού στρατιώτη στον τρωικό πόλεμο αλλά και σε κάθε πόλεμο∙ όσες χαρές της ειρήνης στερείται και όσες κακουχίες περνά στο στρατόπεδο, αλλά και για τη μοίρα του τώρα που έχασε τον προστάτη του. Πέμπτο επεισόδιο, έξοδος αγώνες Στ. 1223 - 1421 λόγων που οδηγούν στην ταφή του Αίαντα και την αποκατάσταση της τιμής του. Ένας δεύτερος αγώνας λόγων, ανάμεσα στον Τεύκρο και τον Αγαμέμνονα, εξελίσσεται γύρω από το θέμα της ταφής του Αίαντα: ο Αγαμέμνονας υποστηρίζει ότι Τεύκρος κομπάζει υπερβολικά για νόθος, αμφισβητεί την αυτοδυναμία του Αίαντα στο στράτευμα και προβάλλει το δικό του κύρος, τέλος υποστηρίζει την ορθότητα και το κύρος της κρίσης των όπλων, που πυροδότησε την οργή του Αίαντα εναντίον τους∙ ο Τεύκρος αντιλέγει κατηγορώντας για αχαριστία τον Αγαμέμνονα και περιγράφει τη σωτήρια δράση του Αίαντα στην επίθεση του Έκτορα στα πλοία και την αριστεία του σε μια μονομαχία με τον Έκτορα αλλά και τη δική του θέση στο πλάι του αδελφού του στη μάχη∙ ενώ το ζήτημα της ταπεινής του καταγωγής το αντικρούει προσβάλλοντας την καταγωγή του Αγαμέμνονα. Τη λύση δίνει ο Οδυσσέας ο οποίος ζητά να μιλήσει για χάρη του νεκρού και απορρίπτει κατηγορηματικά τη διαιώνιση του μίσους, ενώ στη στιχομυθία με τον Αγαμέμνονα που ακολουθεί του αφαιρεί όλα τα επιχειρήματα για την εκδικητική απαγόρευση της ταφής του ήρωα.

Λεξικογραφικές πληροφορίες

• ΑΙΑΣ ΤΕΛΑΜΩΝΙΟΣ