Θεσσαλονίκη

Πόλη και πρόσφυγες

Συγκρότηση ενότητας: Δέσποινα Κακατσάκη

Βιβλιογραφικές Πληροφορίες

Λογοτεχνικά Κείμενα

  • Αλαβέρας Τάκης, «Άρτα Κορ», στο Αλαβέρας Τάκης, Απ’ αφορμή : Διηγήματα, Νέα Πορεία, Θεσσαλονίκη 1975.
  • Ανδρεάδης Γεώργιος, Καλαμαριά μου αξέχαστη, Εκδοτικός Οίκος Αδερφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1994.
  • Βαφόπουλος Γιώργος, Σελίδες αυτοβιογραφίας, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1970-1991.
  • Βερντάν Νικολά, Το ραντεβού της Θεσσαλονίκης, Μετάφραση : Μαρία Χρηστίδου, Χαραμάδα, Αθήνα 2011.
  • Ζαφείρης Χρίστος, Θεσσαλονίκης Τοπιογραφία, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1990.
  • Ζησιάδης Λεωνίδας, Συμεών ο πρόσφυγας, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1996 / 1995?.
  • Ζησιάδης Λεωνίδας, Θεσσαλονίκη, όσα θυμάμαι, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991.
  • Ζουργός Ισίδωρος, Στη σκιά της πεταλούδας, Πατάκη, Αθήνα 2004.
  • Ιωάννου Γιώργος, Για ένα φιλότιμο : πεζογραφήματα, Αθήνα 1966 / 1964?.
  • Ιωάννου Γιώργος, Η Σαρκοφάγος : πεζογραφήματα, Κέδρος, Αθήνα 1982 / 1971?.
  • Ιωάννου Γιώργος, Η μόνη κληρονομιά : διηγήματα, Κέδρος, Αθήνα 1982 / 1974?.
  • ωάννου Γιώργος, Το δικό μας αίμα, Κέδρος, Αθήνα 1980.
  • Ιωάννου Γιώργος, Η πρωτεύουσα των προσφύγων, Κέδρος, Αθήνα 1984.
  • Κερασίδης Σίμος, Η κοκάλινη οπτασία, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1996.
  • Κερασίδης Σίμος, Η Θεσσαλονίκη και η Τούμπα μέσα από τα μάτια μου, Παρατηρήτης, Θεσσαλονίκη 1998.
  • Κεσμέτη Νατάσα, «Στο σπίτι στο Επταπύργιο και ο Λωτρέκ : Μια “μαρτυρία”», στο Κεσμέτη Νατάσα, Μαγεμένο Χώμα (διηγήματα), Κέδρος, Αθήνα 1999.
  • Κοροβίνης Θωμάς, Όμορφη νύχτα, Άγρα, Αθήνα 2008.
  • Κουτσούκος Ηλίας, «Βρω εγκώ για σένα θέση…», στο (επιμ.) Σταύρος Κασιώτης, Καστανιώτη, Ο δρόμος για την Ομόνοια, Αθήνα 2005.
  • Κυριακίδου - Νέστορος Άλκη, «Η Θεσσαλονίκη της ψυχής μου», στο (επιμ.) Σερέφας Σάκης, Μια πόλη στη Λογοτεχνία – Θεσσαλονίκη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2006 / 2002?.
  • Λαμψίδης Γιώργος, Τοπάλ Οσμάν, Ελληνική Φωνή, Αθήνα, 1969-1971.
  • Λιανίδης Σίμος, Ποιήματα, Αθήνα 1997.
  • Μεγάλου – Σεφεριάδη Λία, Γλυκιά καλοκαιριάτικη βραδιά, Καστανιώτη, Αθήνα 2002 / 1999?.
  • Morgenthau Henry, Η αποστολή μου στην Αθήνα. 1922 – Το έπος της εγκατάστασης, Μετάφραση : Σήφης Κασεσιάν, Τροχαλία, Αθήνα 1994.
  • Πανάγος Γιώργος, Ρέκβιεμ για τρεις γενιές, Εισαγωγή : Ντίνος Χριστιανόπουλος, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1992.
  • Πεντζίκης Νίκος-Γαβριήλ, Μητέρα Θεσσαλονίκη, Κέδρος, Αθήνα 2008.
  • Σαμουηλίδης Χρήστος, Στους πέντε ανέμους του Καυκάσου, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991.
  • Σερέφας Σάκης, Φιλμογραφία της Θεσσαλονίκης, Εκδόσεις Εντευκηρίου – Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1992.
  • Σεφέρης Γιώργος, Μυθιστόρημα, στο Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 1977 / 1972?.
  • Σκιαδόπουλος Άρης, «Μια πεταλούδα στο Μπιτ Παζάρ», στο (επιμ.) Σταύρος Κασιώτης, Καστανιώτη, Ο δρόμος για την Ομόνοια, Αθήνα 2005.
  • Σουρούνης Αντώνης, Το μονοπάτι στη θάλασσα, Καστανιώτη, Αθήνα 2010 / 2006?.
  • Σουρούνης Αντώνης, «Γέλια», στο (επιμ.) Σταύρος Κασιώτης, Καστανιώτη, Ο δρόμος για την Ομόνοια, Αθήνα 2005.
  • Σφυρίδης Περικλής, Ψυχή μπλε και κόκκινη, Καστανιώτη, Αθήνα 1995.
  • Ταχτσής Κώστας, Το φοβερό βήμα, Εξάντας, Αθήνα 1989.
  • Τσάκωνα Γρ. Δημ., Η Σχολή Θεσσαλονίκης, Liquid Letter, Αθήνα 1990.
  • Χαϊδεμένου Φιλιώ, Τρεις αιώνες Μια ζωή. Γιαγιά Φιλιώ η Μικρασιάτισσα, Λιβάνη, Αθήνα 2005.
  • Χουζούρη Έλενα, Σκοτεινός Βαρδάρης, Κέδρος, Αθήνα 2004².
  • Χριστιανόπουλος Ντίνος, Πίσω απ’ την Αγια-Σοφιά,
  • Χριστιανόπουλος Ντίνος, Θεσσαλονίκην, ο? μ’ ?θέσπισεν. Αυτοβιογραφικά κείμενα, Ιανός – Σειρά : Πρόσωπα, 1999.
  • Χρυσοχόου Ιφιγένεια, Ξεριζωμένη γενιά. Το χρονικό της προσφυγιάς στη Θεσσαλονίκη, Φιλιππότη, Αθήνα 1981.

Μελέτες

  • Αναστασιάδης Γιώργος, Ανεξάντλητη πόλη. Θεσσαλονίκη 1917-1974, Έκφραση – Σειρά : Ιστορία και Πολιτισμός, Θεσσαλονίκη 1996.
  • Αναστασιάδης Γιώργος, Το «ντοκιμαντέρ» της πόλης, University Studio Press / Έκφραση, Θεσσαλονίκη 2000.
  • Αναστασιάδης Γιώργος, Η Θεσσαλονίκη στις συμπληγάδες του 20ού αιώνα, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2005.
  • Ιωάννου Γιώργος, Λαϊκές αφηγήσεις για την προσφυγιά, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1988.
  • (επιμ.) Καυκαλάς Γρηγόρης, Λαμπριανίδης Λόης, Παπαμίχος Νίκος, Η Θεσσα-λονίκη στο μεταίχμιο. Η πόλη ως διαδικασία αλλαγών, Κριτική, Αθήνα 2008.
  • Καφετζάκη Τόνια, Προσφυγιά και Λογοτεχνία, Εικόνες του Μικρασιάτη πρόσφυγα στη μεσοπολεμική πεζογραφία, Πορεία, Αθήνα 2003.
  • Κλαρκ Μπρους, Δυο φορές ξένος. Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν την σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία, Μετάφραση : Βίκη Ποταμιάνου, Ποταμός, Αθήνα 2007.
  • Κωτόπουλος Η. Τριαντάφυλλος, Η Θεσσαλονίκη στο έργο των Θεσσαλονι-κέων πεζογράφων, Κώδικας, Θεσσαλονίκη 2006.
  • Λιάτσος Δημήτρης, Οι πρόσφυγες της Μικρασίας και το ρεμπέτικο τραγούδι, Πειραιάς 1982.
  • Λιάτσος Δημήτρης, Η μικρασιατική καταστροφή στη νεοελληνική λογοτεχνία, Το ελληνικό βιβλίο, Αθήνα 1992.
  • Μαζάουερ Μαρκ, Θεσσαλονίκη – Πόλη των Φαντασμάτων. Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι 1430 – 1950, Μετάφραση : Κώστας Κουρεμένος, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2006.
  • Μαραβελάκη Μ., Βακαλόπουλου Α., Οι προσφυγικές εγκαταστάσεις στις περιοχές της Θεσσαλονίκης, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993.
  • Νίγδελης Κωνσταντίνος – Κοιμίσογλου Συμεών, Η Μαλακοπή της Καππαδοκίας, Δήμος Συκεών – Κέντρο Ιστορίας, Θεσσαλονίκη.
  • Σερέφας Σάκης, Η Θεσσαλονίκη στα ποιήματα. 1900-1999, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 2000.
  • Σφυρίδης Περικλής, Πεζογράφοι της Θεσσαλονίκης ’80 – ’90, Τα τραμάκια, Θεσσαλονίκη 1992.
  • Σφυρίδης Περικλής, Εν Θεσσαλονίκη, 13 σύγχρονοι πεζογράφοι, Ιανός, Θεσσαλονίκη 2001.
  • Τζανακάρης Ι. Βασίλης, Στο όνομα της προσφυγιάς. Από τα δακρυσμένα Χριστούγεννα του 1922 στην αβασίλευτη δημοκρατία του 1924, Μεταίχμιο, Αθήνα 2009.
  • Τομανάς Κώστας, Δρόμοι και Γειτονιές της Θεσσαλονίκης μέχρι το 1944, Νησίδες, 2006 / 1997?.
  • Χεκίμογλου Α. Ευάγγελος, Θεσσαλονίκη. Τουρκοκρατία και Μεσοπόλεμος, Έκφραση, Θεσσαλονίκη 1996.

Ιστορικά - Φωτογραφικά Λευκώματα

  • Από τη Φεντερασιόν στο 2000. 92 χρόνια αγώνων μέσα από το φωτογραφικό αρχείο του ΕΚΘ, Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2000.
  • Από το Βαρδάρι ως το Δερβένι. Ιστορική καταγραφή μέχρι το 1920, Λαζαρίδης Σπύρος, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 1997.
  • Αστυγραφία της Ελάσσονος Ασίας, Μιχελή Λίζα, Δρώμενα (σειρά : Ελλήνων Άστεα Β), Αθήνα 1992.
  • Βυζαντινός Αθλητικός Όμιλος – Β.Α.Ο. 1926 – 2007, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης – Δήμος Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2007.
  • Δι’ εγκαταστάσεως 1914. Λεύκωμα, Λαζαρίδης Σπύρος, Δήμος Σταυρούπολης, Θεσσαλονίκη 2005.
  • Εθνικό Ίδρυμα Προστασίας Απόρων Παιδιών Μακεδονίας «Ο Αριστοτέλης». Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων, (επιμ.) Χατζηκυριακίδης Στ. Κυριάκος, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς – University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2002.
  • Ελευθέρια – Νέο Κορδελιό. Πατρίδες τότε και τώρα (τόμος Β΄), Βακουφάρης Περικλής, Δήμος Ελευθερίου – Κορδελιού, Θεσσαλονίκη 2002.
  • Εύοσμος. Η ιστορία του τόπου και των ανθρώπων του, Κυριάκος Στ. Χατζηκυριακίδης, Δήμος Ευόσμου – Ιστορικό Αρχείο Δήμου Ευόσμου, Θεσσαλονίκη 2008.
  • Η Θεσσαλονίκη των Περιηγητών, 1430 – 1930, Γρηγορίου Αλέξανδρος – Χεκίμογλου Ευάγγελος, Εταιρεία μακεδονικών Σπουδών – Μίλητος, Αθήνα 2008.
  • Η Καλαμαριά γράφει Ιστορία. 1940 – 1967. Από την επιβίωση στη δημιουργία, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκη 2004.
  • Η Καλαμαριά στο Μεσοπόλεμο (1920 – 1940). Πρόσφυγες. Δημιουργώντας τη νέα πατρίδα, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού – University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1998.
  • Η Τέχνη δίαυλος για την Ένταξη των Μεταναστών. Εργαστήρι ζωγραφικής, φωτογραφίας και θεάτρου, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2011.
  • Η Τούμπα των Προσφύγων. Εικόνες και μνήμες από τη γένεση μιας συνοικίας, Κερασίδης Σίμος – Γεωργούλης Παναγιώτης, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης – Δήμος Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2002.
  • Θεσσαλονίκη σε πρώτο πρόσωπο. Ταξιδιωτικές σημειώσεις, Σερέφας Σάκης – Γιακουμής Χάρης, Μ. Τουμπης Α.Ε., Θεσσαλονίκη 2005.
  • Μετανάστες, Φωτογραφίες Περικλής Μεράκος, Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, Αθήνα 2008.
  • Μια ζωή Απόλλων. Μορφωτικός Γυμναστικός Σύλλογος Καλαμαριάς «Ο Απόλλων» 1926 – 2006, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκη 2006.
  • Νέα Μηχανιώνα. Από τις «χαμένες πατρίδες» στην πατρίδα του σήμερα, Ποτηρόπουλος Παρασκευάς, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003.
  • Οι πρόσφυγες στη Μακεδονία. Από την τραγωδία στην εποποιία, (επιμ.) Κολιόπουλος Σ., Μιχαηλίδης Δ. Ιάκωβος, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Μίλητος, Αθήνα 2009.
  • Ο προσφυγικός συνοικισμός Ναυάρχου Βότση, Τσιραμπίδης Ανανίας, Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης – Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκη 2010.
  • Παλιά Σαλονίκη, Πετρόπουλος Ηλίας, Κέδρος, Αθήνα 1981.
  • Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινοπολιτών – ΠΑΟΚ 1926 - 2005, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης – Δήμος Θεσσαλονίκης, Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Νεολαίας, Θεσσαλονίκη 2005.
  • Παραλία – Λιμάνι – Λευκός Πύργος. Η μάχη της μνήμης, Αναστασιάδης Γ. – Χεκίμογλου Ε., University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1997.
  • Προσφυγική Ελλάδα – Refugee Greece, Φωτογραφίες από το Φωτογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, (επιμ.-κειμ.) Γιαννακόπουλος Γ. Γιώργος, Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη – Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 1992.
  • Ξορκίζοντας το κακό, Λεύκωμα, Λαζαρίδης Σπύρος, Κείμενα του Γιάννη Τζανή και του Σπύρου Λαζαρίδη, Δήμος Σταυρούπολης, Θεσσαλονίκη 2002.
  • Συκιές. Η Εκτός των Τειχών Άνω Πόλη, Νίγδελης Κωνσταντίνος, Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού – Αθλητισμού – Τουρισμού Συκεών

Περιοδικά - Εφημερίδες

  • «Αφιέρωμα στη Θεσσαλονίκη», Νέα Εστία, Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
  • Εφημερίς των Βαλκανίων, 4 Ιανουραρίου 1926.
  • Εφημερίς των Βαλκανίων, 18 Μαΐου 1933.
  • Καραβίτη Τζένη, Σακατζής Δημήτρης, Χατζηδημητρίου Πηνελόπη, Το πορτοκάλι με την περόνη. Θεατρικές ασκήσεις και δημιουργικές δραστηριότητες, Δίκτυο Θέατρο στην Εκπαίδευση, Δεκέμβριος 2004.
  • Μακεδονία, Σάββατο 9 Μαΐου 1936.
  • Μακεδονία, Τρίτη 12 Μαΐου 1936.
  • Παπαϊωάννου Ηρακλής, «Κάπως έτσι», Θεσσαλονικέων Πόλις, τχ. 12/35, Μάρτιος 2011, Φωτογραφίες Αλέξανδρος Αβραμίδης, σελ. 44 – 47.
  • Σκουτέρη – Διδασκάλου Ελεωνόρα, «Φωτογραφίζοντας την προσφυγική Ελλάδα : Μνήμη και Ιστορία», Εντευκτήριο, τχ. 25.
  • Στεργιούλας Διονύσης, Πέντε ποιητές της Θεσσαλονίκης (Αναγνωστάκης, Βαφόπουλος, Θέμελης, Καρέλλη, Πεντζίκης), Οδός Πανός, τχ. 133 – Ανάτυπο, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2006.
  • Τσιμπιρίδου Φωτεινή, «Για τα νέα τζαμιά της Θεσσαλονίκης», Θεσσαλονικέων Πόλις, τχ. 12/35, Μάρτιος 2011, Φωτογραφίες Αλέξανδρος Αβραμίδης, σελ. 48 – 53.

Ταινίες Μυθοπλασίας

  • 1922, Σενάριο – Σκηνοθεσία : Νίκος Κούνδουρος, Παραγωγή : Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, 1978.
  • Καραβάν Σαράι, Σκηνοθεσία : Τάσος Ψαρράς, 1986.
  • Ρεμπέτικο, Σκηνοθεσία : Κώστας Φέρρης, 1983.
  • Το Λιβάδι που Δακρύζει, Σενάριο – Σκηνοθεσία : Θόδωρος Αγγελόπουλος, 2004.

Ντοκιμαντέρ

  • Η Θεσσαλονίκη τον 20ο αιώνα, Σενάριο – Σκηνοθεσία : Τάσος Ψαρράς
  • Η πρωτεύουσα των προσφύγων, ΕΡΤ
  • Ιχνηλάτες, Επεισόδιο «Μήπως είσαι ρατσιστής;», ΕΡΤ
  • Οδυσσέας, Σενάριο – Σκηνοθεσία : Βαχάγκ Καραπετιάν, Παραγωγή : Βαχάγκ Καραπετιάν - ΙΕΚ Ακμή, 2010.
  • Παράσταση για ένα ρόλο. Μικρασία, Εμφύλιος, Κυπριακό. Ο ρόλος του ξένου παράγοντα στην Ελλάδα, Σενάριο – Σκηνοθεσία : Διονύσης Γρηγοράτος, Παραγωγή : Δ. Γρηγοράτος, Αρώνης – Ευθυμιάδης, 1978-1979, Έκδοση ΔΟΛ (2011).
  • Πρόσφυγες, ΕΡΤ3
    • α) Επεισόδιο «Κίου Μαρτυρία»
    • β) Επεισόδιο «Κωνσταντινούπολης Μαρτυρία»
    • γ) Επεισόδιο «Σκόπελος Ανδριανουπόλεως»
    • δ) Επεισόδιο «Σμύρνης Μαρτυρία»
  • Σινασσός. Τοπογραφία της μνήμης, Σενάριο – Σκηνοθεσία : Τίμων Κουλμάσης – Ηρώ Σιαφλάκη, 1997.
  • 80 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Δήμου Καλαμαριάς
  • Αδερφέ, πού πας; Η Ανταλλαγή, Ομέρ Ασάν
  • Ταραγμένα χρόνια, ΕΡΤ3

Ιστότοποι για τη Θεσσαλονίκη

Ιστότοποι για τον Προσφυγικό Ελληνισμό

Ιστότοποι γενικά για την Προσφυγιά και τη Μετανάστευση

Ιστότοποι Τεκμηρίωσης Πολιτιστικών Τεκμηρίων

Βιβλιοθήκες - Αρχεία - Μουσεία - Ιδρύματα

  • Αρχεία Ραδιοφωνικού Σταθμού 9,58, ΕΡΤ3
  • Βιβλιοθήκη Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, ΑΠΘ
  • Βιβλιοθήκη Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών, ΑΠΘ
  • Βιβλιοθήκη Νεότερης Ιστορίας, ΑΠΘ
  • Δημοτική Βιβλιοθήκη Άνω Πόλης
  • Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου
  • Ελληνικό Λαογραφικό και Ιστορικό Αρχείο, ΕΛΙΑ - Παράρτημα Θεσσαλονίκης
  • Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης (ΕΣΗΕΜ-Θ)
  • Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών
  • Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (ΙΑΠΕ-Δήμος Καλαμαριάς)
  • Ιστορικό Αρχείο Δήμου Ευόσμου
  • Κεντρική Βιβλιοθήκη ΑΠΘ
  • Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης
  • Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης
  • Μουσείο Ιστορίας της Πόλης της Θεσσαλονίκης – Λευκός Πύργος
  • Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
  • Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού, Δήμος Νεάπολης – Συκεών