Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το ποίημα «Η Αρχαία Τραγωδία» αποτελεί αποκηρυγμένο ποίημα του Κ. Π. Καβάφη. Γράφτηκε τον Μάρτιο του 1893 και δημοσιεύτηκε το 1897. Αποκαλύπτει την οπτική του ποιητή γύρω από την αρχαία τραγωδία το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, οπτική η οποία φαίνεται να επαναπροσδιορίζεται στη συνέχεια. Πιο συγκεκριμένα, ο Κ. Π. Καβάφης θέλησε να εξυμνήσει την αρχαία ελληνική τραγωδία ως είδος, προσδίδοντάς της μάλιστα μια ουράνια διάσταση. Η ιδέα αυτή της μεταφοράς της τραγωδίας από τη γη στον ουρανό θα μπορούσε να συσχετιστεί με την παράσταση του Οιδίποδα τυράννου που ο Καβάφης παρακολούθησε στο Παρίσι, οπότε ο ενθουσιασμός του από την παράσταση αυτή τον οδήγησε στη δημοσίευση ενός ποιήματος-ύμνου για την τραγωδία. Στο ποίημα είναι σαφείς οι επιρροές του ρομαντισμού και του συμβολισμού, αλλά και του παρνασσισμού, καθώς ο άκρατος θαυμασμός απέναντι στα καλλιτεχνικά δημιουργήματα του αρχαίου ελληνικού παρελθόντος αποτελεί βασικό γνώρισμα του λογοτεχνικού αυτού κινήματος. Στο ποίημα, η αρχαία τραγωδία μεταφέρεται πέρα από το ανθρώπινο επίπεδο και, έχοντας αναληφθεί στους ουρανούς, αναπαρίσταται με ακροατές και υποκριτές τους ίδιους τους θεούς. Μνημονεύονται τραγικοί ήρωες-πρωταγωνιστές αρχαίων τραγωδιών (ο Ιππόλυτος, ο Αίας, η Άλκηστις και η Κλυταιμνήστρα), ενώ δοξολογούνται ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Αισχύλος και ο Αγάθων, στον καθένα από τους οποίους ο Καβάφης αποδίδει ιδιαίτερα γνωρίσματα: οι στίχοι του Σοφοκλή είναι καλοί, δηλαδή αρμονικοί, χαρακτηριστικό της ποίησης του Ευριπίδη είναι ο παλμός, δηλαδή το πάθος και η ένταση, ενώ εκείνο που χαρακτηρίζει τον Αισχύλο είναι το ύψος, δηλαδή η υψηγορία. Η αναφορά του Αγάθωνα αποτελεί μια ερμηνευτική πρόκληση, και ενδεχομένως η παράθεσή του να οφείλεται στο γεγονός ότι πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους ελάσσονες ποιητές μετά τους τρεις μεγάλους τραγικούς. Το έργο και των τεσσάρων ποιητών είναι θεάρεστο, καθώς τους στίχους τους ακούνε εν αφάτω ευχαριστήσει οι θεοί. Επιπλέον, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ελληνική καταγωγή της τραγωδίας και στη σύνδεσή της με τον δήμο των Αθηναίων και τον θεσμό της δημοκρατίας. Γενικά, παρά το ενδιαφέρον που προκαλεί το ποίημα αναφορικά με την ανίχνευση των σχέσεων του Κ. Π. Καβάφη με την αρχαία ελληνική τραγωδία, η υπερβολική και εξεζητημένη γλώσσα του οδήγησε στη θεώρησή του από τους μελετητές ως ενός από τα πλέον αποτυχημένα στιχουργήματα του ποιητή (Κωσταρά, 2014: 106-118).