Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Στο μυθιστόρημα του Γιώργου Θεοτοκά Αργώ παρακολουθούμε αφενός τη ζωή των τριών αδελφών Νοταρά, των οποίων οι συγκρουόμενες μοίρες παραπέμπουν στους Αδελφούς Καραμαζώφ του Ντοστογιέφσκι, και αφετέρου τη δράση ενός φοιτητικού συλλόγου στη μεσοπολεμική Αθήνα, του οποίου η μυθολογική ονομασία «Αργώ» δίνει τον τίτλο στο μυθιστόρημα. Από τον μεγάλο θίασο των ηρώων ξεχωρίζουν δύο. Ο ένας είναι ο αδιάλλακτος, αλλά κατά βάση ιδεαλιστής, σοσιαλιστής πολιτικός Παύλος Σκινάς. Ο άλλος είναι ο νεαρός Δαμιανός Φραντζής. Και οι δύο αυτοί μυθοπλαστικοί ήρωες, ο Σκινάς και ο Φραντζής, είναι πρόσφυγες που έζησαν τα πρώτα χρόνια τους στην Κωνσταντινούπολη, και ως προς αυτό μοιάζουν με τον ίδιο τον Θεοτοκά. Στο έργο οι νέοι της «Αργώς» αναμετριούνται με τον χρόνο, το πεπρωμένο τους και το ιστορικό παρελθόν. Το ταξίδι όμως της«Αργώς», το ταξίδι του ελληνισμού και της νέας και ανήσυχης γενιάς που έχει στόχο την αναζήτηση ενός νέου ουμανισμού, είναι ατελέσφορο, γιατί το Χρυσόμαλλο Δέρας δεν θα βρεθεί ποτέ. Ουσιαστικά, στην Αργώ ο Γ. Θεοτοκάς μάς μεταδίδει τις ιδεολογικές ανησυχίες και συγκρούσεις της μεσοπολεμικής γενιάς (Πολίτης, 1978: 309). Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Αργώ δεν έχει κεντρικό ήρωα. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο τον έχει η αθηναΐκή ζωή της δεκαετίας του '20. Ωστόσο, η Αργώ δεν είναι με κανέναν τρόπο ένα κοινωνικό ντοκουμέντο. Ο κοινωνικός κόσμος που περιγράφει περιορίζεται κατά μεγάλο μέρος στην ιθύνουσα τάξη (πανεπιστημιακοί, πολιτικοί, καλλιτέχνες) και όλοι σχεδόν οι βασικοί ήρωες άγονται από το πάθος τους για την εξουσία, που ο Θεοτοκάς ονομάζει δαιμόνιο. Η αναφορά στην αναζήτηση του Χρυσόμαλλου Δέρατος από τον μυθικό Ιάσονα προοικονομεί την αναζήτηση στην οποία εμπλέκονται όλοι οι βασικοί ήρωες του μυθιστορήματος. Αυτή η αναζήτηση αφορά στην κατάκτηση ενός ιδανικού, που αποδεικνύεται απρόσιτο τελικά, σε σημείο που στο τέλος του μυθιστορήματος ο Λάμπρος Χρηστίδης, το alter ego του Θεοτοκά, μονολογεί: «Δεν υπάρχει πουθενά το Χρυσόμαλλο Δέρας. Μα υπάρχει το ταξίδι της Αργώς» (Beaton, 1996: 191-192).