Οδύσσεια 14 στ. 457-533 | Ομηρικά Έπη

Η νύχτα ειχε έρθει μαύρη, αφέγγαρη, και πήρε ο Δίας να βρέχει
ολονυχτίς· φυσούσε αλάγιαστος κι όλο βροχή ο πονέντης·
κι είπε ο Οδυσσέας, τον Εύμαιο θέλοντας να δοκιμάσει, τάχα,
μια και τον γνοιάστη τόσο, θά ᾽βγαζε μια κάπα να του δώσει, 460
γιά τη δικιά του γιά άλλον σπρώχνοντας από τους σύντροφούς του;
«Εύμαιε και σεις συντρόφοι επίλοιποι, το τί θα πω γιά ακούτε!
Ένα μεγάλο λόγο θά ᾽λεγα· το παλαβό με σπρώχνει
κρασί· τι αυτό και τον πιο φρόνιμο να τραγουδήσει βάζει,
τον κάνει να ξεσπά σε χάχανα, τον σπρώχνει να χορεύει, 465
να πει και λόγια, που καλύτερα να μην τα ξεστομούσε.
Όμως μια κι άνοιξα το στόμα μου, πια δε θα το κρατήσω.
Αχ, νιος και νά ᾽μουν, αξεθύμαστη τη δύναμή μου νά ᾽χα,
ως τότε που καρτέρι εστήσαμε κάτω απ᾽ της Τροίας το κάστρο!
Ο γιος του Ατρέα Μενέλαος άνοιγε το δρόμο κι ο Οδυσσέας, 470
κι είχαν καλέσει τρίτο αντάμα τους και μένα ν᾽ αρχηγέψω.
Μα σύντας πια στο κάστρο εφτάσαμε και στα ψηλά τειχιά του
και στα χαμόδεντρα χωθήκαμε, σε βάλτους και καλάμια,
στη γη ξαπλώσαμε, ζαρώνοντας μες στην αρματωσιά μας.
Κι ως έπεσε ο βοριάς, μας πλάκωσε κακιά και παγωμένη 475
η νύχτα· ως πάχνη σκληρό κι άλιωτο σωριάζουνταν το χιόνι,
που ως έπεφτε έτσι κρύο, κρουστάλλιαζε τρογύρα στα σκουτάρια.
Οι άλλοι, μαζί τους όπως είχανε και κάπες και χιτώνες,
γλυκοκοιμούνταν, και τις πλάτες τους με τα σκουτάρια εσκέπαν·
μα εγώ την κάπα στους συντρόφους μου, κινώντας, είχα αφήσει 480
αστόχαστα· πως θα ξεπάγιαζα δεν πίστευα, και πήγα
φορώντας μόνο το σκουτάρι μου και το λαμπρό το ζώμα.
Μα όντας η νύχτα πια ασπρογάλιαζε κι είχανε γείρει τ᾽ άστρα,
τον Οδυσσέα, που πλάι μου κείτουνταν, σκουντώ με τον αγκώνα,
κι αφτί μεμιάς εκείνος έστησε, τα λόγια μου ν᾽ ακούσει: 485
“Γιε του Λαέρτη αρχοντογέννητε, πολύτεχνε Οδυσσέα,
το κρύο το αποψινό με αφάνισε· πια μη με λογαριάζεις
στους ζωντανούς· θεός με πλάνεψε και ξέχασα την κάπα.
Φορώ μονάχα το χιτώνα μου και γλιτωμό δεν έχω.”

Είπα, κι εκείνου ο νους εδούλευε γοργά και βρήκε τρόπο, 490
τι στη βουλή καθώς και στ᾽ άρματα το ταίρι του δεν είχε·
σε μένα πρώτα απηλογήθηκε μουρμουριστά και μού ᾽πε:
“Σώπα, μην τύχει και το λόγο σου γρικήσει Αργίτης άλλος!”
Μετά, ακουμπώντας στον αγκώνα του την κεφαλή, φωνάζει:
“Ακούτε, φίλοι! Μού ᾽ρθεν όνειρο θεϊκό στον ύπνο απάνω· 495
πολύ μακριά απ᾽ τα πλοία βρεθήκαμε· μονάχα νά ᾽ταν κάποιος
στο γιο του Ατρέα, τον Αγαμέμνονα, να τρέξει, το ρηγάρχη,
να ξεσηκώσει νά ᾽ρθουν πιότεροι δω πέρα απ᾽ τα καράβια.”

Είπε, κι ο Θόας, ο γιος του Αντραίμονα, πετάχτη ορθός με βιάση,
μα μόλις έριξε από πάνω του την πορφυρή του κάπα 500
κι έτρεξε πίσω στα καράβια μας, εγώ στο ρούχο εκείνου,
πια ώσπου ᾽φεξεν η Αυγή η χρυσόθρονη, χαρούμενος κοιμόμουν.
Νιος έτσι νά ᾽μουν κι αξεθύμαστη τη δύναμή μου νά ᾽χα,
και κάποιος στο μαντρί θα μού ᾽δινε χοιροβοσκός μια κάπα,
σ᾽ έτοιο αντρειωμένο την αγάπη του να δείξει και το σέβας. 505
Τώρα με τέτοια κουρελόρουχα και ποιός με λογαριάζει!»

Εύμαιε, και συ του απηλογήθηκες, χοιροβοσκέ, και τού ᾽πες:
«Μιαν ιστορία μάς είπες, γέροντα, χωρίς ψεγάδι αλήθεια,
κι ούτ᾽ ένας λόγος σου γιά αταίριαστος γιά δίχως όφελός σου.
Γι᾽ αυτό και ρούχα θα σου δώσουμε κι ό,τι άλλο ακόμα, απ᾽ όσα 510
θέλει ένας ξένος που κακόπαθε και φτάνει αναγκεμένος ―
γι᾽ απόψε· το πουρνό τυλίγεσαι και πάλε στα κουρέλια·
χιτώνες για αλλαξιά δεν έχουμε κι ουδέ περίσσιες κάπες,
για να φορούμε εδώ· καθένας μας μιαν έχει και τη βάζει.
Μα του Οδυσσέα το γιο περίμενε! Μόλις διαγείρει εκείνος, 515
και κάπα και χιτώνα μόνος του θα σου χαρίσει, κι όπου
καρδιά και νους σε σπρώχνουν, πρόθυμα θα σε καλοστρατίσει.»

Σαν είπε αυτά, πετάχτη κι άρχισε πλάι στη φωτιά να στρώνει,
τομάρια απανωτά σωριάζοντας αρνίσια και γιδίσια·
κι ως πλάγιασε ο Οδυσσέας, τον σκέπασε, μια κάπα ρίχνοντάς του 520
χοντρή, μεγάλη, που τη φύλαγε μαθές να μεταλλάζει,
για νά ᾽χει να φορεί, σαν πλάκωνε πολύ βαρύς χειμώνας.

Έτσι ο Οδυσσέας εκεί κοιμήθηκε, κι οι νιοι βοσκοί κοντά του
κοιμόνταν· όμως δεν το θέλησε μαζί τους να πλαγιάσει
ο θείος χοιροβοσκός, αφήνοντας αφύλαχτους τους χοίρους. 525
Όξω λοιπόν να βγεί αρματώνουνταν, και χάρηκε ο Οδυσσέας,
που τόσο για το βιος του εγνοιάζουνταν, κι ας τον θαρρούσε αλάργα.
Στους στέριους ώμους πρώτα πέρασε το κοφτερό σπαθί του,
κάπα πολύ χοντρή, απ᾽ τον άνεμο να τον φυλάει, τυλίχτη,
τομάρι ακόμα γίδας σήκωσε τρανής, καλοθρεμμένης, 530
και κοφτερό κοντάρι παίρνοντας, σκυλιά μακριά κι ανθρώπους
να διώχνει, για το βράχο εκίνησε, που οι χοίροι οι ασπροδοντάτοι,
απ᾽ το βοριά για ν᾽ απαγγειάζουνε, κοιμούνταν κάτωθέ του.

Νὺξ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπῆλθε κακή, σκοτομήνιος· ὗε δ᾽ ἄρα Ζεὺς
πάννυχος, αὐτὰρ ἄη Ζέφυρος μέγας αἰὲν ἔφυδρος.
τοῖς δ᾽ Ὀδυσεὺς μετέειπε, συβώτεω πειρητίζων,
εἴ πώς οἱ ἐκδὺς χλαῖναν πόροι, ἤ τιν᾽ ἑταίρων 460
ἄλλον ἐποτρύνειεν, ἐπεί ἑο κήδετο λίην·
«κέκλυθι νῦν, Εὔμαιε καὶ ἄλλοι πάντες ἑταῖροι,
εὐξάμενός τι ἔπος ἐρέω· οἶνος γὰρ ἀνώγει
ἠλεός, ὅς τ᾽ ἐφέηκε πολύφρονά περ μάλ᾽ ἀεῖσαι
καί θ᾽ ἁπαλὸν γελάσαι, καί τ᾽ ὀρχήσασθαι ἀνῆκε, 465
καί τι ἔπος προέηκεν ὅ πέρ τ᾽ ἄρρητον ἄμεινον.
ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν τὸ πρῶτον ἀνέκραγον, οὐκ ἐπικεύσω.
εἴθ᾽ ὣς ἡβώοιμι βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη,
ὡς ὅθ᾽ ὑπὸ Τροίην λόχον ἤγομεν ἀρτύναντες.
ἡγείσθην δ᾽ Ὀδυσεύς τε καὶ Ἀτρεΐδης Μενέλαος, 470
τοῖσι δ᾽ ἅμα τρίτος ἄρχον ἐγών· αὐτοὶ γὰρ ἄνωγον.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἱκόμεσθα ποτὶ πτόλιν αἰπύ τε τεῖχος,
ἡμεῖς μὲν περὶ ἄστυ κατὰ ῥωπήϊα πυκνά,
ἂν δόνακας καὶ ἕλος, ὑπὸ τεύχεσι πεπτηῶτες
κείμεθα, νὺξ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπῆλθε κακὴ Βορέαο πεσόντος, 475
πηγυλίς· αὐτὰρ ὕπερθε χιὼν γένετ᾽ ἠΰτε πάχνη,
ψυχρή, καὶ σακέεσσι περιτρέφετο κρύσταλλος.
ἔνθ᾽ ἄλλοι πάντες χλαίνας ἔχον ἠδὲ χιτῶνας,
εὗδον δ᾽ εὔκηλοι, σάκεσιν εἰλυμένοι ὤμους·
αὐτὰρ ἐγὼ χλαῖναν μὲν ἰὼν ἑτάροισιν ἔλειπον 480
ἀφραδίῃς, ἐπεὶ οὐκ ἐφάμην ῥιγωσέμεν ἔμπης,
ἀλλ᾽ ἑπόμην σάκος οἶον ἔχων καὶ ζῶμα φαεινόν.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τρίχα νυκτὸς ἔην, μετὰ δ᾽ ἄστρα βεβήκει,
καὶ τότ᾽ ἐγὼν Ὀδυσῆα προσηύδων ἐγγὺς ἐόντα
ἀγκῶνι νύξας· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἐμμαπέως ὑπάκουσε· 485
“διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
οὔ τοι ἔτι ζωοῖσι μετέσσομαι, ἀλλά με χεῖμα
δάμναται· οὐ γὰρ ἔχω χλαῖναν· παρά μ᾽ ἤπαφε δαίμων
οἰοχίτων᾽ ἔμεναι· νῦν δ᾽ οὐκέτι φυκτὰ πέλονται.”
ὣς ἐφάμην, ὁ δ᾽ ἔπειτα νόον σχέθε τόνδ᾽ ἐνὶ θυμῷ, 490
οἷος κεῖνος ἔην βουλευέμεν ἠδὲ μάχεσθαι·
φθεγξάμενος δ᾽ ὀλίγῃ ὀπί με πρὸς μῦθον ἔειπε·
“σίγα νῦν, μή τίς σευ Ἀχαιῶν ἄλλος ἀκούσῃ.”
ἦ καὶ ἐπ᾽ ἀγκῶνος κεφαλὴν σχέθεν εἶπέ τε μῦθον·
“κλῦτε, φίλοι· θεῖός μοι ἐνύπνιον ἦλθεν ὄνειρος. 495
λίην γὰρ νηῶν ἑκὰς ἤλθομεν· ἀλλά τις εἴη
εἰπεῖν Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι, ποιμένι λαῶν,
εἰ πλέονας παρὰ ναῦφιν ἐποτρύνειε νέεσθαι.”
ὣς ἔφατ᾽, ὦρτο δ᾽ ἔπειτα Θόας, Ἀνδραίμονος υἱός,
καρπαλίμως, ἀπὸ δὲ χλαῖναν βάλε φοινικόεσσαν, 500
βῆ δὲ θέειν ἐπὶ νῆας· ἐγὼ δ᾽ ἐνὶ εἵματι κείνου
κείμην ἀσπασίως, φάε δὲ χρυσόθρονος Ἠώς.
ὣς νῦν ἡβώοιμι βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη·
δοίη κέν τις χλαῖναν ἐνὶ σταθμοῖσι συφορβῶν,
ἀμφότερον, φιλότητι καὶ αἰδοῖ φωτὸς ἑῆος· 505
νῦν δέ μ᾽ ἀτιμάζουσι κακὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα.»

Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·
«ὦ γέρον, αἶνος μέν τοι ἀμύμων, ὃν κατέλεξας,
οὐδέ τί πω παρὰ μοῖραν ἔπος νηκερδὲς ἔειπες·
τῷ οὔτ᾽ ἐσθῆτος δευήσεαι οὔτε τευ ἄλλου, 510
ὧν ἐπέοιχ᾽ ἱκέτην ταλαπείριον ἀντιάσαντα,
νῦν· ἀτὰρ ἠῶθέν γε τὰ σὰ ῥάκεα δνοπαλίξεις.
οὐ γὰρ πολλαὶ χλαῖναι ἐπημοιβοί τε χιτῶνες
ἐνθάδε ἕννυσθαι, μία δ᾽ οἴη φωτὶ ἑκάστῳ.
αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός, 515
αὐτός τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα δώσει,
πέμψει δ᾽ ὅππῃ σε κραδίη θυμός τε κελεύει.»

Ὣς εἰπὼν ἀνόρουσε, τίθει δ᾽ ἄρα οἱ πυρὸς ἐγγὺς
εὐνήν, ἐν δ᾽ ὀΐων τε καὶ αἰγῶν δέρματ᾽ ἔβαλλεν.
ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς κατέλεκτ᾽· ἐπὶ δὲ χλαῖναν βάλεν αὐτῷ 520
πυκνὴν καὶ μεγάλην, ἥ οἱ παρακέσκετ᾽ ἀμοιβάς,
ἕννυσθαι ὅτε τις χειμὼν ἔκπαγλος ὄροιτο.

Ὣς ὁ μὲν ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς κοιμήσατο, τοὶ δὲ παρ᾽ αὐτὸν
ἄνδρες κοιμήσαντο νεηνίαι· οὐδὲ συβώτῃ
ἥνδανεν αὐτόθι κοῖτος, ὑῶν ἄπο κοιμηθῆναι, 525
ἀλλ᾽ ὅ γ᾽ ἄρ᾽ ἔξω ἰὼν ὁπλίζετο· χαῖρε δ᾽ Ὀδυσσεύς,
ὅττι ῥά οἱ βιότου περικήδετο νόσφιν ἐόντος.
πρῶτον μὲν ξίφος ὀξὺ περὶ στιβαροῖς βάλετ᾽ ὤμοις,
ἀμφὶ δὲ χλαῖναν ἐέσσατ᾽ ἀλεξάνεμον, μάλα πυκνήν,
ἂν δὲ νάκην ἕλετ᾽ αἰγὸς ἐϋτρεφέος μεγάλοιο, 530
εἵλετο δ᾽ ὀξὺν ἄκοντα, κυνῶν ἀλκτῆρα καὶ ἀνδρῶν.
βῆ δ᾽ ἴμεναι κείων ὅθι περ σύες ἀργιόδοντες
πέτρῃ ὕπο γλαφυρῇ εὗδον, Βορέω ὑπ᾽ ἰωγῇ.