Οδύσσεια 4 στ. 351-424

Στην Αίγυπτο οι θεοί με κράτησαν, τη γη την πατρική μου
κι ας λαχταρούσα, τι αψεγάδιαστες δεν πρόσφερα θυσίες·
δε θέλαν οι θεοί ό,τι γύρεψαν να τό ᾽χω αλησμονήσει.
Ένα νησί εκεί πέρα βρίσκεται, Φάρο το λένε, μέσα
στην πολυκυματούσα θάλασσα, στην Αίγυπτο απαντίκρυ, 355
τόσο μακριά, όσο δρόμο θά ᾽κοβε σε μιαν ήμερα μέσα
ένα καράβι, πρίμος άνεμος ξοπίσω του αν φυσούσε.
Από το απάγγειο το λιμάνι του τα ισόβαρα καράβια
νερό από βρυσομάνα σκότεινη, πριν μπουν στο κύμα, παίρνουν.
Εκεί οι θεοί με κλείσαν είκοσι μερόνυχτα· χαθήκαν 360
οι ανέμοι οι στεριανοί, που τ᾽ άρμενα φυσώντας πελαγίζουν,
στη ράχη την πλατιά της θάλασσας γοργά να ταξιδέψουν.
Πια τότε κι οι θροφές θα σώνουνταν κι η ανάκαρα ολωνώ μας,
αν μια θεά δε με σπλαχνίζουνταν στερνά, να με γλιτώσει,
η κόρη του θαλασσογέροντα, του αδάμαστου Πρωτέα· 365
τη λέγαν Ειδοθέα· τον πόνο μου θωρώντας με σπλαχνίστη
κι ήρθε μπροστά μου, όπως παράδερνα χωρίς συντρόφους, μόνος·
εκείνοι τους γιαλούς τριγύριζαν κι αδιάκοπα ψαρεύαν
με αγκίστρια γαντζωτά, τι εθέριζε τα σπλάχνα τους η πείνα.
Κι ήρθε κι εστάθη αντίκρυ, μ᾽ έκραξε κι αυτά τα λόγια μού ᾽πε: 370
“Αλήθεια, ξένε, τόσο ανέμυαλος και κοιμισμένος είσαι;
γιά θες κι οκνεύεις και το χαίρεσαι που τυραννιέσαι τόσο;
Παν μέρες στο νησί που κλείστηκες και πώς θα ξεγλιτώσεις
δεν ξέρεις· το κουράγιο χάνεται των σύντροφών σου ωστόσο.”

Είπε, κι εγώ γυρνώντας μίλησα κι απηλογιά τής δίνω: 375
“Όποια κι αν είσαι απ᾽ τις αθάνατες, σου ανοίγω την καρδιά μου·
με θέλημά μου εδώ δεν κλείστηκα· νά ᾽χω αμαρτήσει πρέπει
στους αθανάτους, που τα διάπλατα ψηλά κρατούν ουράνια.
Μα εσύ, μολόγα μου ―τι οι αθάνατοι θεοί τα ξέρουν όλα―
ποιός αναιώνιος τώρα μ᾽ έδεσε και μού ᾽κλεισε το δρόμο; 380
και πώς την ψαροθρόφα θάλασσα περνώντας θα γυρίσω;”

Είπα, κι ευτύς η πολυσέβαστη θεά μού απηλογήθη:
“Την πάσα αλήθεια εγώ μιλώντας σου θα μολογήσω, ξένε:
Κάποιος εδώ θαλασσογέροντας συχνόρχεται, ο Πρωτέας
ο αιγύπτιος, άσφαλτος, αθάνατος, που τους βυθούς κατέχει 385
του κάθε πέλαου και στη δούλεψη του Ποσειδώνα στέκει·
και λένε πως αυτός με γέννησε κι είναι δικός μου κύρης.
Αν μπόρειες τώρα εσύ να τού ᾽στηνες καρτέρι, να τον πιάσεις,
το δρόμο λέω θα σου φανέρωνε, της στράτας σου το μάκρος,
και πώς θα διάγερνες στη θάλασσα την ψαροθρόφα απάνω. 390
Ο ίδιος ακόμα, αρχοντογέννητε, θα σού ᾽λεγε, αν το θέλεις,
ό,τι έχει γίνει μες στο σπίτι σου, καλό - κακό, από τότε
που εσύ για το μακρύ και δύσκολο ξεκίνησες ταξίδι.”

Είπε, κι εγώ γυρνώντας μίλησα κι απηλογιά τής δίνω:
“Δείξε μου εσύ του θείου του γέροντα πώς θά ᾽ναι το καρτέρι· 395
μπορεί νογώντας με ή θωρώντας με πιο πριν να μου ξεφύγει·
θεός από θνητού ειναι δύσκολο να δαμαστεί τα χέρια.”

Είπα, κι ευτύς η πολυσέβαστη θεά μού απηλογήθη:
“Την πάσα αλήθεια εγώ μιλώντας σου θα μολογήσω, ξένε·
κάθε φορά που τα μεσούρανα πατήσει ο γήλιος, βγαίνει 400
ο αλάθευτος θαλασσογέροντας απ᾽ το γιαλό, κρυμμένος
στο μαύρο ανάτριχο της θάλασσας, που ο Ζέφυρος σηκώνει,
και σε βαθιές κοιμάται βγαίνοντας σπηλιές· και πλήθος φώκιες,
οι θυγατέρες της πεντάμορφης Θαλασσοκόρης, βγαίνουν
απ᾽ το ψαρί γιαλό και γύρα του κοιμούνται αραδιασμένες, 405
και μυρωδιά από τον πολύβαθο γιαλό πικρή αναδίνουν.
Εκεί λοιπόν εγώ οδηγώντας σε, μόλις χαράξει, δίπλα
θα σε πλαγιάσω· καλοδιάλεξε και συ τους σύντροφούς σου,
μονάχα τρεις, στα καλοκούβερτα τα πλοία τους πιο αντρειωμένους.
Και τώρα θα σου πω του γέροντα τις πονηράδες όλες: 410
Σα βγει απ᾽ τα κύματα, τις φώκιες του θα τις μετρήσει πρώτα,
και σαν τις δει και λογαριάζοντας τις βρει σωστές, θα γείρει,
σαν το βοσκό με τα κοπάδια του, να πέσει αναμεσό τους.
Κι όταν τον δείτε πια πως πλάγιασε κι ύπνος βαθύς τον πήρε,
χιμώντας με καρδιά και δύναμη κρατάτε τον μη φύγει, 415
όσο κι αν δέρνεται, όσο πάλεμα κι αν κάνει να γλιτώσει.
Ειδή θ᾽ αλλάξει δοκιμάζοντας κάθε λογής απ᾽ ό,τι
σέρπει στη γης, θα γένει αδάμαστη φωτιά, νερό θα γένει·
όμως εσείς κρατάτε ακούραστα και πιο στριμώχνετέ τον.
Μονάχα την παλιά την όψη του ξανά σαν πάρει, κι είναι 420
καθώς τον είδατε που πλάγιαζε, και σας ρωτάει, σταθείτε
και λευτερώστε πια το γέροντα και μην τον τυραννάτε.
Και τότε ρώτα τον ποιός θύμωσε θεός μαζί σου, ρήγα,
και πώς την ψαροθρόφα θάλασσα περνώντας θα γυρίσεις.”

Αἰγύπτῳ μ᾽ ἔτι δεῦρο θεοὶ μεμαῶτα νέεσθαι
ἔσχον, ἐπεὶ οὔ σφιν ἔρεξα τεληέσσας ἑκατόμβας.
οἱ δ᾽ αἰεὶ βούλοντο θεοὶ μεμνῆσθαι ἐφετμέων.
νῆσος ἔπειτά τις ἔστι πολυκλύστῳ ἐνὶ πόντῳ
Αἰγύπτου προπάροιθε, Φάρον δέ ἑ κικλήσκουσι, 355
τόσσον ἄνευθ᾽, ὅσσον τε πανημερίη γλαφυρὴ νηῦς
ἤνυσεν, ᾗ λιγὺς οὖρος ἐπιπνείῃσιν ὄπισθεν·
ἐν δὲ λιμὴν εὔορμος, ὅθεν τ᾽ ἀπὸ νῆας ἐΐσας
ἐς πόντον βάλλουσιν, ἀφυσσάμενοι μέλαν ὕδωρ.
ἔνθα μ᾽ ἐείκοσιν ἤματ᾽ ἔχον θεοί, οὐδέ ποτ᾽ οὖροι 360
πνείοντες φαίνονθ᾽ ἁλιαέες, οἵ ῥά τε νηῶν
πομπῆες γίγνονται ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης.
καί νύ κεν ἤϊα πάντα κατέφθιτο καὶ μένε᾽ ἀνδρῶν,
εἰ μή τίς με θεῶν ὀλοφύρατο καί μ᾽ ἐλέησε,
Πρωτέος ἰφθίμου θυγάτηρ ἁλίοιο γέροντος, 365
Εἰδοθέη· τῇ γάρ ῥα μάλιστά γε θυμὸν ὄρινα,
ἥ μ᾽ οἴῳ ἔρροντι συνήντετο νόσφιν ἑταίρων·
αἰεὶ γὰρ περὶ νῆσον ἀλώμενοι ἰχθυάασκον
γναμπτοῖς ἀγκίστροισιν, ἔτειρε δὲ γαστέρα λιμός.
ἡ δ᾽ ἐμεῦ ἄγχι στᾶσα ἔπος φάτο φώνησέν τε· 370
νήπιός εἰς, ὦ ξεῖνε, λίην τόσον ἠδὲ χαλίφρων,
ἦε ἑκὼν μεθιεῖς καὶ τέρπεαι ἄλγεα πάσχων;
ὡς δὴ δήθ᾽ ἐνὶ νήσῳ ἐρύκεαι, οὐδέ τι τέκμωρ
εὑρέμεναι δύνασαι, μινύθει δέ τοι ἦτορ ἑταίρων.
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον· 375
ἐκ μέν τοι ἐρέω, ἥ τις σύ πέρ ἐσσι θεάων,
ὡς ἐγὼ οὔ τι ἑκὼν κατερύκομαι, ἀλλά νυ μέλλω
ἀθανάτους ἀλιτέσθαι, οἳ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν.
ἀλλὰ σύ πέρ μοι εἰπέ, θεοὶ δέ τε πάντα ἴσασιν,
ὅς τίς μ᾽ ἀθανάτων πεδάᾳ καὶ ἔδησε κελεύθου, 380
νόστον θ᾽, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσομαι ἰχθυόεντα.
ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο δῖα θεάων·
τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.
πωλεῖταί τις δεῦρο γέρων ἅλιος νημερτής,
ἀθάνατος, Πρωτεὺς Αἰγύπτιος, ὅς τε θαλάσσης 385
πάσης βένθεα οἶδε, Ποσειδάωνος ὑποδμώς·
τὸν δέ τ᾽ ἐμόν φασιν πατέρ᾽ ἔμμεναι ἠδὲ τεκέσθαι.
τόν γ᾽ εἴ πως σὺ δύναιο λοχησάμενος λελαβέσθαι,
ὅς κέν τοι εἴπῃσιν ὁδὸν καὶ μέτρα κελεύθου
νόστον θ᾽, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσεαι ἰχθυόεντα. 390
καὶ δέ κέ τοι εἴπῃσι, διοτρεφές, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα,
ὅττι τοι ἐν μεγάροισι κακόν τ᾽ ἀγαθόν τε τέτυκται,
οἰχομένοιο σέθεν δολιχὴν ὁδὸν ἀργαλέην τε.
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
αὐτὴ νῦν φράζευ σὺ λόχον θείοιο γέροντος, 395
μή πώς με προϊδὼν ἠὲ προδαεὶς ἀλέηται·
ἀργαλέος γάρ τ᾽ ἐστὶ θεὸς βροτῷ ἀνδρὶ δαμῆναι.
ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο δῖα θεάων·
τοιγὰρ ἐγώ τοι ταῦτα μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.
ἦμος δ᾽ ἠέλιος μέσον οὐρανὸν ἀμφιβεβήκῃ, 400
τῆμος ἄρ᾽ ἐξ ἁλὸς εἶσι γέρων ἅλιος νημερτὴς
πνοιῇ ὕπο Ζεφύροιο, μελαίνῃ φρικὶ καλυφθείς,
ἐκ δ᾽ ἐλθὼν κοιμᾶται ὑπὸ σπέεσι γλαφυροῖσιν·
ἀμφὶ δέ μιν φῶκαι νέποδες καλῆς ἁλοσύδνης
ἁθρόαι εὕδουσιν, πολιῆς ἁλὸς ἐξαναδῦσαι, 405
πικρὸν ἀποπνείουσαι ἁλὸς πολυβενθέος ὀδμήν.
ἔνθα σ᾽ ἐγὼν ἀγαγοῦσα ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν
εὐνάσω ἑξείης· σὺ δ᾽ ἐῢ κρίνασθαι ἑταίρους
τρεῖς, οἵ τοι παρὰ νηυσὶν ἐϋσσέλμοισιν ἄριστοι.
πάντα δέ τοι ἐρέω ὀλοφώϊα τοῖο γέροντος. 410
φώκας μέν τοι πρῶτον ἀριθμήσει καὶ ἔπεισιν·
αὐτὰρ ἐπὴν πάσας πεμπάσσεται ἠδὲ ἴδηται,
λέξεται ἐν μέσσῃσι, νομεὺς ὣς πώεσι μήλων.
τὸν μὲν ἐπὴν δὴ πρῶτα κατευνηθέντα ἴδησθε,
καὶ τότ᾽ ἔπειθ᾽ ὑμῖν μελέτω κάρτος τε βίη τε, 415
αὖθι δ᾽ ἔχειν μεμαῶτα καὶ ἐσσύμενόν περ ἀλύξαι.
πάντα δὲ γιγνόμενος πειρήσεται, ὅσσ᾽ ἐπὶ γαῖαν
ἑρπετὰ γίγνονται καὶ ὕδωρ καὶ θεσπιδαὲς πῦρ·
ὑμεῖς δ᾽ ἀστεμφέως ἐχέμεν μᾶλλόν τε πιέζειν.
ἀλλ᾽ ὅτε κεν δή σ᾽ αὐτὸς ἀνείρηται ἐπέεσσι, 420
τοῖος ἐὼν οἷόν κε κατευνηθέντα ἴδησθε,
καὶ τότε δὴ σχέσθαι τε βίης λῦσαί τε γέροντα,
ἥρως, εἴρεσθαι δὲ θεῶν ὅς τίς σε χαλέπτει,
νόστον θ᾽, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσεαι ἰχθυόεντα.