Οδύσσεια 11 στ. 150-224

Αυτά ειπεν η ψυχή και κίνησε στον Άδη να διαγείρει 150
του Τειρεσία, σαν πια μου απόσωσε της μοίρας τα γραμμένα.
Μα εγώ κει πέρα αμετασάλευτος καθόμουν, κι ήρθε τότε
κι ήπιε απ᾽ το μαύρο γαίμα η μάνα μου· μεμιάς νογάει ποιός ήμουν,
και μες στα κλάματα ανεμάρπαστα μου συντυχαίνει λόγια:
“Πώς φτάνεις ζωντανός στ᾽ ανήλιαγα σκοτάδια κάτω, γιε μου; 155
Στους ζωντανούς είναι ανημπόρετο να τ᾽ αντικρίζουν τούτα·
τι αναμεσό μας άγρια ρέματα, τρανά κυλούν ποτάμια,
και πρώτα ο Ωκεανός· δε γίνεται να τον διαβεί κανένας
πεζός, εξόν αν καλοκάμωτο του βρίσκεται καράβι.
Αλήθεια, χρόνια αφού παράδειρες, από την Τροία μη φτάνεις 160
με το άρμενό σου και τους σύντροφους, κι ακόμα στην Ιθάκη
δεν έχεις έρθει; Τη γυναίκα σου στο σπίτι σου δεν είδες;”

Είπε, κι εγώ γυρνώντας μίλησα κι απηλογιά τής δίνω:
“Η ανάγκη, μάνα, με κατέβασε στον Κάτω Κόσμο τώρα,
χρησμό μαθές να πάρω απ᾽ την ψυχή του Τειρεσία του μάντη. 165
Δεν έχω ακόμα την αργίτισσα ζυγώσει χώρα, μήτε
τη γη μας πάτησα· σε ατέλειωτα τυράννια παραδέρνω
απ᾽ τη στιγμή που πρωτακλούθηξα το θείον υγιό του Ατρέα
πέρα στην Τροία την καλοφόραδη, τους Τρώες να πολεμήσω.
Μόν᾽ έλα τώρα, δώσ᾽ μου απόκριση και την αλήθεια πες μου: 170
Ποιά τάχα μοίρα κάτω σ᾽ έριξε φαρμακερού θανάτου;
Μήπως αρρώστια ηταν που χρόνισε; μην η Άρτεμη η δοξεύτρα
με απόνετες σαγίτες σού ᾽ριξε και πήρε τη ζωή σου;
Και πες μου ακόμα για τον κύρη μου και για το γιο που αφήκα:
αυτοί κρατούν το βασιλίκι μου, γιά κάποιος απ᾽ τους άλλους 175
τ᾽ ορίζει τώρα, λογαριάζοντας πια εγώ πως δε γυρίζω;
Ακόμα πες μου για το ταίρι μου, ποιά η γνώμη, ποιός ο νους της;
Με τον υγιό μας τάχα μένοντας το βιος μου διαφεντεύει,
γιά άλλος την πήρε κιόλα ανάμεσα στους πιο τρανούς Αργίτες;”

Στα λόγια τούτα μού αποκρίθηκεν η σεβαστή μου η μάνα: 180
“Και βέβαια εκείνη πάντα βρίσκεται στο σπίτι σου κλεισμένη
και κάνει υπομονή, κι αγλύκαντες μια μια ν᾽ αποδιαβαίνουν
θωρεί τις νύχτες και τις μέρες της, στα δάκρυα βουτηγμένη.
Το βασιλίκι σου δεν τ᾽ άρπαξε κανένας· τα μετόχια
τα ορίζει ανέγνοιος ο Τηλέμαχος, και στα τραπέζια παίρνει 185
το μερτικό που πρέπει ο κύβερνος κι ο κρισολόγος νά ᾽χει·
γιατί όλοι τον καλνούν. Ο κύρης σου στο χτήμα του ξωμένει·
η χώρα δεν τον βλέπει. Τού ᾽λειψαν, για νά ᾽χει να πλαγιάζει,
πια τα σκεπάσματα τα λιόφωτα κι οι στρώσες κι οι φλοκάτες.
Σα χειμωνιάζει, μέσα κλείνεται και πέφτει με τους δούλους 190
στη γης, στο τζάκι πλάι, παλιόρουχα φορώντας· και σα μπαίνει
το καλοκαίρι ως το χινόπωρο το καρπερό, πλαγιάζει
όπου τυχόν βρεθεί στο χτήμα του, στων αμπελιών τους όχτους,
στο χώμα κάτω φύλλα απλώνοντας για στρώση, και θλιμμένος
κείτεται εκεί, κι ο πόνος άμετρος στα φρένα του θεριεύει, 195
που δε γυρνάς, και τα γεράματα βαριά τον τυραννούνε.
Κι ατή μου εγώ για τούτο χάθηκα και βρέθηκα στον Άδη·
δεν ήρθε η Δοξαρούσα σπίτι μας η καλοσημαδεύτρα
να πάρει τη ζωή μου ρίχνοντας με απόνετες σαγίτες·
κι ουδέ κι αρρώστια με κρεβάτωσε, που το κορμί του ανθρώπου 200
σιγά σιγά το λιώνει ανέσπλαχνα και τη ζωή τού παίρνει·
μόνο ο καημός για σε κι η ορμήνια σου και τα καλά σου λόγια,
που μού ᾽χαν λείψει, τη μελόγλυκια ζωή μού θανατώσαν.”

Σαν είπε τούτα, εγώ στοχάστηκα βαθιά μου, στην αγκάλη
να πάρω την ψυχή της μάνας μου, νεκρή που ομπρός μου εθώρουν. 205
Τρεις χύθηκα φορές, απάνω μου ποθώντας να τη σφίξω,
και τρεις φορές μες απ᾽ τα χέρια μου σαν όνειρο, σαν ίσκιος
μου πέταξε· κι εγώ, ως εθέριευε φαρμάκι η πίκρα εντός μου,
την έκραξα και με ανεμάρπαστα της συντυχαίνω λόγια:
“Γιατί δε στέκεις τώρα, μάνα μου, που θέλω να σε πιάσω, 210
και μες στον Άδη που βρεθήκαμε να σφιχταγκαλιαστούμε,
να βρούμε στο πικρό το σύθρηνο χαρά και παρηγόρια;
Η Περσεφόνη μήπως σ᾽ έπλασε κι είσαι αγερένιος ίσκιος,
κι εδώ σε στέλνει, ακόμα πιότερο να κλαίω και να χτυπιέμαι;”

Στα λόγια τούτα μού αποκρίθηκεν η σεβαστή μου η μάνα: 215
“Αλί, παιδί μου, ο πιο τρισάμοιρος μες στους ανθρώπους όλους,
η Περσεφόνη δε σε γέλασε, του γιου του Κρόνου η κόρη,
μονάχα τούτη η μοίρα εγράφτηκε του ανθρώπου που πεθαίνει:
Τα νεύρα δεν κρατούν τις σάρκες του κι ουδέ τα κόκαλά του·
μόν᾽ όταν η ζωή τα κόκαλα πια παρατήσει τ᾽ άσπρα, 220
όλα απ᾽ την άγρια ορμή δαμάζουνται της λαμπαδούσας φλόγας,
και μοναχά η ψυχή σαν όνειρο πετώντας φτερουγίζει.
Τώρα στο φως μιαν ώρα αρχύτερα κοίτα ν᾽ ανέβεις, όμως
γιά ιδές κι αυτά πιο πριν, στο ταίρι σου για να τα λες μια μέρα.”

Ὣς φαμένη ψυχὴ μὲν ἔβη δόμον Ἄϊδος εἴσω 150
Τειρεσίαο ἄνακτος, ἐπεὶ κατὰ θέσφατ᾽ ἔλεξεν·
αὐτὰρ ἐγὼν αὐτοῦ μένον ἔμπεδον, ὄφρ᾽ ἐπὶ μήτηρ
ἤλυθε καὶ πίεν αἷμα κελαινεφές· αὐτίκα δ᾽ ἔγνω,
καί μ᾽ ὀλοφυρομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

«Τέκνον ἐμόν, πῶς ἦλθες ὑπὸ ζόφον ἠερόεντα 155
ζωὸς ἐών; χαλεπὸν δὲ τάδε ζωοῖσιν ὁρᾶσθαι.
μέσσῳ γὰρ μεγάλοι ποταμοὶ καὶ δεινὰ ῥέεθρα,
Ὠκεανὸς μὲν πρῶτα, τὸν οὔ πως ἔστι περῆσαι
πεζὸν ἐόντ᾽, ἢν μή τις ἔχῃ εὐεργέα νῆα.
ἦ νῦν δὴ Τροίηθεν ἀλώμενος ἐνθάδ᾽ ἱκάνεις 160
νηΐ τε καὶ ἑτάροισι πολὺν χρόνον; οὐδέ πω ἦλθες
εἰς Ἰθάκην, οὐδ᾽ εἶδες ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκα;»

Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
«μῆτερ ἐμή, χρειώ με κατήγαγεν εἰς Ἀΐδαο
ψυχῇ χρησόμενον Θηβαίου Τειρεσίαο· 165
οὐ γάρ πω σχεδὸν ἦλθον Ἀχαιΐδος, οὐδέ πω ἁμῆς
γῆς ἐπέβην, ἀλλ᾽ αἰὲν ἔχων ἀλάλημαι ὀϊζύν,
ἐξ οὗ τὰ πρώτισθ᾽ ἑπόμην Ἀγαμέμνονι δίῳ
Ἴλιον εἰς εὔπωλον, ἵνα Τρώεσσι μαχοίμην.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον· 170
τίς νύ σε κὴρ ἐδάμασσε τανηλεγέος θανάτοιο;
ἢ δολιχὴ νοῦσος, ἦ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα
οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχομένη κατέπεφνεν;
εἰπὲ δέ μοι πατρός τε καὶ υἱέος, ὃν κατέλειπον,
ἢ ἔτι πὰρ κείνοισιν ἐμὸν γέρας, ἦέ τις ἤδη 175
ἀνδρῶν ἄλλος ἔχει, ἐμὲ δ᾽ οὐκέτι φασὶ νέεσθαι.
εἰπὲ δέ μοι μνηστῆς ἀλόχου βουλήν τε νόον τε,
ἠὲ μένει παρὰ παιδὶ καὶ ἔμπεδα πάντα φυλάσσει
ἦ ἤδη μιν ἔγημεν Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος.»

Ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο πότνια μήτηρ· 180
«καὶ λίην κείνη γε μένει τετληότι θυμῷ
σοῖσιν ἐνὶ μεγάροισιν· ὀϊζυραὶ δέ οἱ αἰεὶ
φθίνουσιν νύκτες τε καὶ ἤματα δάκρυ χεούσῃ.
σὸν δ᾽ οὔ πώ τις ἔχει καλὸν γέρας, ἀλλὰ ἕκηλος
Τηλέμαχος τεμένεα νέμεται καὶ δαῖτας ἐΐσας 185
δαίνυται, ἃς ἐπέοικε δικασπόλον ἄνδρ᾽ ἀλεγύνειν·
πάντες γὰρ καλέουσι. πατὴρ δὲ σὸς αὐτόθι μίμνει
ἀγρῷ, οὐδὲ πόλινδε κατέρχεται· οὐδέ οἱ εὐναὶ
δέμνια καὶ χλαῖναι καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα,
ἀλλ᾽ ὅ γε χεῖμα μὲν εὕδει ὅθι δμῶες ἐνὶ οἴκῳ 190
ἐν κόνι ἄγχι πυρός, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἷται·
αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσι θέρος τεθαλυῖά τ᾽ ὀπώρη,
πάντῃ οἱ κατὰ γουνὸν ἀλῳῆς οἰνοπέδοιο
φύλλων κεκλιμένων χθαμαλαὶ βεβλήαται εὐναί·
ἔνθ᾽ ὅ γε κεῖτ᾽ ἀχέων, μέγα δὲ φρεσὶ πένθος ἀέξει 195
σὸν νόστον ποθέων· χαλεπὸν δ᾽ ἐπὶ γῆρας ἱκάνει.
οὕτω γὰρ καὶ ἐγὼν ὀλόμην καὶ πότμον ἐπέσπον·
οὔτ᾽ ἐμέ γ᾽ ἐν μεγάροισιν ἐΰσκοπος ἰοχέαιρα
οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχομένη κατέπεφνεν,
οὔτε τις οὖν μοι νοῦσος ἐπήλυθεν, ἥ τε μάλιστα 200
τηκεδόνι στυγερῇ μελέων ἐξείλετο θυμόν·
ἀλλά με σός τε πόθος σά τε μήδεα, φαίδιμ᾽ Ὀδυσσεῦ,
σή τ᾽ ἀγανοφροσύνη μελιηδέα θυμὸν ἀπηύρα.»

Ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ γ᾽ ἔθελον φρεσὶ μερμηρίξας
μητρὸς ἐμῆς ψυχὴν ἑλέειν κατατεθνηυίης. 205
τρὶς μὲν ἐφωρμήθην, ἑλέειν τέ με θυμὸς ἀνώγει,
τρὶς δέ μοι ἐκ χειρῶν σκιῇ εἴκελον ἢ καὶ ὀνείρῳ
ἔπτατ᾽· ἐμοὶ δ᾽ ἄχος ὀξὺ γενέσκετο κηρόθι μᾶλλον,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδων·

«Μῆτερ ἐμή, τί νύ μ᾽ οὐ μίμνεις ἑλέειν μεμαῶτα, 210
ὄφρα καὶ εἰν Ἀΐδαο φίλας περὶ χεῖρε βαλόντε
ἀμφοτέρω κρυεροῖο τεταρπώμεσθα γόοιο;
ἦ τί μοι εἴδωλον τόδ᾽ ἀγαυὴ Περσεφόνεια
ὄτρυν᾽, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον ὀδυρόμενος στεναχίζω;»

Ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο πότνια μήτηρ· 215
«ὤ μοι, τέκνον ἐμόν, περὶ πάντων κάμμορε φωτῶν,
οὔ τί σε Περσεφόνεια, Διὸς θυγάτηρ, ἀπαφίσκει,
ἀλλ᾽ αὕτη δίκη ἐστὶ βροτῶν, ὅτε τίς κε θάνῃσιν·
οὐ γὰρ ἔτι σάρκας τε καὶ ὀστέα ἶνες ἔχουσιν,
ἀλλὰ τὰ μέν τε πυρὸς κρατερὸν μένος αἰθομένοιο 220
δαμνᾷ, ἐπεί κε πρῶτα λίπῃ λεύκ᾽ ὀστέα θυμός,
ψυχὴ δ᾽ ἠΰτ᾽ ὄνειρος ἀποπταμένη πεπότηται.
ἀλλὰ φόωσδε τάχιστα λιλαίεο· ταῦτα δὲ πάντα
ἴσθ᾽, ἵνα καὶ μετόπισθε τεῇ εἴπῃσθα γυναικί.»