Η Λογοτεχνία στον Αστικό Χώρο

Αναζήτηση

Αναζήτηση στα περιεχόμενα λογοτεχνικών πόλεων

Τα νέα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ’90, λόγω της έλευσης σημαντικού αριθμού οικονομικών μεταναστών, και οι συνεπακόλουθες αλλαγές στην κοινωνική συμπεριφορά, αποτυπώνονται σε μια σειρά από ταινίες που αγγίζουν νέα φαινόμενα, όπως για παράδειγμα η ξενοφοβία και η έκρηξη της βίας. Στην ταινία «Απ’ το χιόνι» (1993) του Σωτήρη Γκορίτσα οι διαβάσεις του υπόγειου σιδηρόδρομου στην Ομόνοια γίνονται τόποι συνάντησης, διασκέδασης και νυχτερινού καταλύματος προσφύγων, όπου, πολλές φορές, διαδραματίζονται ρατσιστικά επεισόδια. Η σκηνή με τους καθαριστές να καταβρέχουν αλύπητα τους μετανάστες με τις τεράστιες αντλίες νερού, ενώ αυτοί κοιμούνται αμέριμνοι, είναι χαρακτηριστική. Το κέντρο της πόλης, με την πληθώρα των οπτικών απολαύσεων που προσφέρει, γίνεται η αιτία καλλιέργειας ψευδαισθήσεων για γρήγορη απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών, τις οποίες ωστόσο οι μετανάστες δεν μπορούν να ικανοποιήσουν παρά μόνο με τη χρήση παράνομων μεθόδων.
Αντίστοιχης σκληρότητας είναι και οι σκηνές –κυρίως οι νυχτερινές– στην ταινία του Κωνσταντίνου Γιάνναρη «Από την άκρη της πόλης» (1998). Και εδώ το κέντρο συγκεντρώνει τους έφηβους Ελληνοπόντιους από την πρώην Σοβιετική Ένωση, οι οποίοι, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τη σκληρή δουλειά της οικοδομής, γίνονται αντικείμενα ηδονής επί πληρωμή, κάνουν χρήση ναρκωτικών και διαπράττουν μικροκλοπές. Η διασκέδασή τους είναι εφήμερη και αδιέξοδη, καθώς γεύονται τα πάντα, αλλά δεν μπορούν να πιαστούν από πουθενά. Το Μενίδι δεν τους ικανοποιεί, η οικογένεια τούς αποδιώχνει με την αυταρχικότητά της, οι εραστές των παραθαλάσσιων σπιτιών τούς βαριούνται γρήγορα, και τότε τι απομένει; Η φυγή στις μνήμες απ’ την πατρίδα την οποία αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν όντας παιδιά. Οι πιο ευχάριστες εικόνες είναι εκείνες των απέραντων χωραφιών στο Καζαχστάν. Οι τεράστιοι δρόμοι της πρωτεύουσας τούς καταπίνουν και τους χαρίζουν μια ψεύτικη ευδαιμονία. Οι εμπειρίες που αποζητούν τους στερούν και από τη μεταξύ τους φιλία, αποξενώνοντάς τους παράλληλα από τις πραγματικές τους ανάγκες, καθώς τους μετατρέπουν σε αντικείμενα εκμετάλλευσης απ’ τους επιτήδειους. Η απαστράπτουσα εικόνα του κέντρου είναι μόνο η βιτρίνα που κρατά ελάχιστα και οδηγεί περισσότερο σε μοναξιά παρά σε ευτυχία.
Η εικόνα της Αθήνας στις ταινίες των τελευταίων χρόνων δεν έχει να κάνει σε τίποτα με εκείνη την γραφική κι ανέμελη των πρώτων δεκαετιών, δείχνει όμως μια πόλη η οποία παρά τα τεράστια προβλήματα παραμένει ζωντανή, με γωνιές φιλικές και συμπεριφορές ανθρώπινες.

Χρυσάνθη Σωτηροπούλου, «Αθήνα: μια πόλη που αλλάζει» στο Κινηματογραφημένες πόλεις. Η πόλη στον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία, Πατάκης-ΠΕΚΚ-Ε.ΚΕ.ΒΙ.,2002, σ. 88-89.