Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

Το συγκεκριμένο ανέκδοτο διήγημα του Μ. Καραγάτση χρονολογείται στα 1927 και έχει ως θέμα του την πολιτική, που παραβάλλεται με το κουτί της Πανδώρας. Γενικά, σε σχέση με την πολιτική, ο Μ. Καραγάτσης εκφράζεται τόσο θετικά όσο και αρνητικά, γεγονός που αντικατοπτρίζει την έλξη και την απώθηση που αισθανόταν, νεαρός ακόμη, απέναντι σε αυτήν. Η αντιφατική αυτή στάση του απέναντι στην πολιτική δεν ήταν άσχετη με το γεγονός ότι ο πατέρας του πολιτευόταν. Στον κρυφό παιδικό ή και εφηβικό θαυμασμό για τον πατέρα του και παράλληλα στην εφηβική νεανική αναμέτρηση με αυτόν πρέπει να αναζητήσουμε τις αιτίες της αντιφατικής αυτής στάσης, που επρόκειτο να επιβεβαιωθεί αργότερα με τη συμμετοχή του στις βουλευτικές εκλογές του 1956 και 1958 με το κόμμα των Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη (Αθανασόπουλος, 2002: 79). Γενικά, ο Μ. Καραγάτσης δεν έκανε την παραμικρή προσπάθεια για να εκλεγεί και, όπως ήταν φυσικό, απέτυχε. Όταν κάποιος τον ρώτησε απορημένος για ποιoν λόγο έθεσε υποψηφιότητα, με καυστικό και γνήσια καραγατσικό χιούμορ ο συγγραφέας τού απάντησε ότι ήθελε να κόψει ψήφους από τον αδελφό του Τάκη Ροδόπουλο, υποψήφιο με την ΕΡΕ. Γενικά, ο Μ. Καραγάτσης δεν είχε σε υπόληψη το πολιτικό σύστημα της χώρας και δεν έτρεφε καμία εκτίμηση για τον πολιτικό κόσμο, μολονότι ανήκει στους κατεξοχήν κοινωνικούς πεζογράφους της χώρας μας (Βιστωνίτης, 2008).
Το συγκεκριμένο διήγημα δομικά χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, ο συγγραφέας αναφέρεται στον μύθο της Πανδώρας, με αφορμή τον οποίο παρουσιάζεται και η διπλή φύση της γυναίκας, που παρουσιάζεται ως άγγελος και δαίμονας μαζί. Αξιοποιώντας το μυθικό υλικό, ο Μ. Καραγάτσης ασκεί κριτική στην πολιτική και στα πολιτικά πάθη που αυτή εγείρει. Πιο συγκεκριμένα, με πρωταγωνιστή έναν ανήλικο ήρωα και μέσα από την ώριμη οπτική ενός ενήλικα, περιγράφει ένα περιστατικό που συνέβη στην αυλή ενός σχολείου ανάμεσα σε μαθητές την επόμενη των εκλογών. Ως συνέπεια του πολιτικού φανατισμού των ενηλίκων, το ανέμελο παιδικό παιχνίδι μετατρέπεται σε πολιτική αντιπαράθεση και λογομαχία, που καταλήγει σε βίαιο καβγά ανάμεσα σε δυο παιδιά που εκπροσωπούν τις δύο αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις, τη βασιλική και τη βενιζελική. Αυτή η δυσάρεστη σχολική εμπειρία έκανε τον μικρό πρωταγωνιστή να αναλογιστεί την ορθότητα των λόγων της μητέρας του, που συνήθιζε να κατηγορεί την πολιτική για όλα τα δεινά που συμβαίνουν, παρομοιάζοντάς την με ύπουλη γυναίκα και με προδότρα θάλασσα. Αναλογιζόμενος τη βαρύτητα που είχε το περιστατικό αυτό στην παιδική ψυχή του, ο πρωταγωνιστής συμπεραίνει, ως ενήλικας πια, πως έτσι «άνοιξε μπροστά [του] το κουτί που έκρυβε τα κακά της πολιτικής».
Η Πανδώρα, ως μυθική μορφή, αποτελεί το αντίστοιχο της βιβλικής Εύας. Σύμφωνα με τον Ησίοδο (Έργα και ημέραι), την έφτιαξε ο Ήφαιστος, έπειτα από διαταγή του Δία, που ήθελε να τιμωρήσει τους ανθρώπους μετά την κλοπή της φωτιάς από τον Προμηθέα. Η Πανδώρα ήταν προικισμένη με όλες τις χάρες, όπως μαρτυράει και το όνομά της. Την ίδια στιγμή όμως είχε και πολλά ελαττώματα· ένα από αυτά, η περιέργειά της, την έκανε να ανοίξει το κουτί με τα κακά και να σκορπίσει τη δυστυχία στους ανθρώπους.