Πρόκειται για αρχαιόθεμη πρόζα που δημοσιεύτηκε, όπως όλα τα διηγήματα του Κάφκα, μετά τον θάνατό του.
Η διήγηση του Κάφκα ανατρέπει τον αρχαίο μύθο, λειτουργώντας ως παραβολή: ο Οδυσσέας αντιμετωπίζει μόνος τις Σειρήνες, χωρίς τους εταίρους του, ενώ το κερί, με το οποίο ο ομηρικός Οδυσσέας έφραξε τα αυτιά των συντρόφων του, μεταφέρεται εδώ στον ίδιο τον ήρωα ως μέσο άμυνας απέναντι στο δελεαστικό τραγούδι των Σειρήνων. Προστίθεται δε, ως αποφασιστικότερο μάλιστα μέσο, στις αλυσίδες που τον δένουν στο κατάρτι του καραβιού. Η κυριότερη όμως ανατροπή αναγνωρίζεται στην αντιστροφή του τραγουδιού των Σειρήνων σε σιωπή — αυτή κατά τον Κάφκα γίνεται τελικώς δίαυλος βαθύτερης και συνωμοτικής επικοινωνίας ανάμεσα στον Οδυσσέα και στις Σειρήνες. Με την απροσδόκητη αυτή αντιστροφή, το παραδοσιακό τραγούδι των Σειρήνων αποδεικνύεται άλλοθι της πραγματικής κατά Κάφκα σιωπής τους: σιωπή εκπέμπουν οι Σειρήνες και σιωπή προσλαμβάνει ο Οδυσσέας με τα σφραγισμένα με κερί αυτιά του.
Μια ερμηνεία της αντιστροφής αυτής: Ο Κάφκα μοιάζει να πιστεύει ότι ο λόγος της λογοτεχνίας αποτελεί το άλλοθί της. Η ουσία της περιέχεται στη σιωπή της. Αυτό δεν πρέπει να νοηθεί ως αδυναμία ή απροθυμία για επικοινωνία αλλά ως έκφραση του «εκτοπισμού της γλώσσας», όπως τουλάχιστον τον βίωνε ο Κάφκα μαζί με τους Εβραίους της Πράγας, και, προπαντός, ζήτημα πολιτικής: «Όταν οι λέξεις στην πολιτεία είναι φορτωμένες βαρβαρότητα και ψέμα, τίποτα δεν μιλάει δυνατότερα από ένα άγραφο ποίημα».
Ο Φραντς Κάφκα έγραψε το διήγημα αυτό βασισμένο στη γνωστή περιπέτεια από την Οδύσσεια, κατά πάσα πιθανότητα τον Οκτώβριο του 1917, αλλά δεν το δημοσίευσε ποτέ. Ο Max Brod, φίλος του συγγραφέα και εκτελεστής των αδημοσίευτων εργασιών του, βρήκε το διήγημα σε ένα τετράδιο και το συμπεριέλαβε σε μια συλλογή έργων του Κάφκα που δημοσιεύθηκε το 1931. Ο Κάφκα δεν είχε δώσει τίτλο στο διήγημα, και ο Brod, μάλλον θέλοντας να τραβήξει την προσοχή στο πιο ξεχωριστό χαρακτηριστικό του, το ονόμασε «Η σιωπή των Σειρήνων». Στην εκδοχή του Κάφκα, οι Σειρήνες όντως δεν τραγουδάνε: «Τώρα οι Σειρήνες διαθέτουν ένα ακόμη πιο θανάσιμο όπλο απ' ό,τι το τραγούδι τους: τη σιωπή τους». Αυτό είναι το όπλο που χρησιμοποιούν εναντίον του Οδυσσέα.
Ο Οδυσσέας του Κάφκα υπερνικά αυτόν τον δεινό εχθρό, ωστόσο, επειδή και εκείνος έχει κλείσει τα αυτιά του με κερί, αφού έβαλε τους συντρόφους του να τον δέσουν στο κατάρτι. Κατά την άποψή μου, αυτή η διαφορά από την ομηρική ιστορία, το κερί που βουλώνει τα αυτιά του Οδυσσέα, είναι πολύ πιο σημαντική από την αντικατάσταση του τραγουδιού των Σειρήνων με σιωπή. Είναι δυνατόν να γράψει κανείς μια ιστορία για τη σιωπή των Σειρήνων που να είναι πιστή στο πνεύμα του ομηρικού πρωτοτύπου και να μπορεί να διαβαστεί ως μια παραλλαγή της περιπέτειας από την Οδύσσεια. Μόλις όμως βάλουμε κερί στα αυτιά του Οδυσσέα, αφήνουμε εντελώς πίσω μας την Οδύσσεια και ξεκινούμε ένα εντελώς διαφορετικό αφηγηματικό έργο.
Στον Όμηρο, ο Οδυσσέας παίζει τον ρόλο του μάρτυρα. Η ιστορία αυτή τον εγκαθιστά ως τον μοναδικό θνητό με γνώσεις σχετικά με της Σειρήνες. Αυτός μόνο από όλους τους ζωντανούς γνωρίζει τι τραγουδούνε οι Σειρήνες και πώς το τραγούδι τους επηρεάζει αυτούς που το ακούνε. Ό,τι γνωρίζουμε για τις Σειρήνες μάς παραδίδεται από τον Οδυσσέα· πρέπει είτε να αποδεχτούμε αυτά που λέει ή να τα απορρίψουμε. Το σημαντικότερο, επομένως, χαρακτηριστικό της ομηρικής εκδοχής της ιστορίας είναι η μοναδική αυθεντία που αποδίδει στον αφηγητή Οδυσσέα. Ο Κάφκα δεν παραμένει πιστός στη βασική ομηρική δομή, επειδή δεν διατηρεί τον Οδυσσέα ως τον μοναδικό μάρτυρα. Θα μπορούσε κανείς να ανταλλάξει ακόμη και το τραγούδι των Σειρήνων με σιωπή και να παραμείνει πιστός στη βασική παράδοση του Ομήρου, εφόσον ήταν ο Οδυσσέας αυτός που μας αφηγούνταν τη σιωπή τους.
[…]
Η σιωπή του Κάφκα είναι η αρνητική σιωπή της μη ομιλίας, είναι μια απουσία, ένα κενό. Το κείμενο παρουσιάζει αυτή την αρνητικότητα ως το δυνατότερο όπλο των Σειρήνων. Αλλά η αρνητικότητα αυτή αναιρείται με τη σειρά της από το κερί στα αυτιά του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας δεν ακούει ότι οι Σειρήνες δεν τραγουδάνε.
(Koelb 1988)
