[401a] Κι απ᾽ αυτά δεν βλέπομε ακόμη πως είναι γεμάτη κι η ζωγραφική και όλες οι συγγενικές της τέχνες, γεμάτη κι η υφαντική και η ποικιλτική και η οικοδομική και όλα γενικώς τα προϊόντα της βιομηχανίας, ακόμα ως και τα σώματα της φύσεως και τα φυτά; Γιατί σ᾽ όλ᾽ αυτά υπάρχει ομορφιά ή ασχήμια. Η ασχήμια κι η αρρυθμία και η δυσαρμονία πάνε ταίρι με του λόγου και του ήθους την ασχήμια· ενώ τα εναντία των είναι ταίρι και μίμηση του εναντίου, δηλαδή του καλού και χρηστού ήθους.
Έχεις απόλυτο δίκιο.
[401b] Και μόνο τάχα τους ποιητάς πρέπει να επιβλέπομε και να τους αναγκάζομε να βάζουν στα ποιήματά τους την εικόνα του χρηστού ήθους, ειδεμή να μην κάνουν τον ποιητή στην πολιτεία μας; Ή δεν θα έπρεπε το ίδιο να κάνομε και για τους άλλους τεχνίτες και να τους εμποδίζομε ν᾽ αποτυπώνουν είτε στις εικόνες, είτε στα οικοδομήματα είτε σ᾽ οποιοδήποτε άλλο κατασκεύασμά τους, τον χαρακτήρα εκείνο του άσχημου, του ακόλαστου, του ανελεύθερου, του πρόστυχου, και εκείνος που δεν θα ήταν ικανός να συμμορφωθεί να μην του επιτρέπομε να μένει στην πόλη μας, από φόβο μήπως [401c] οι πολεμισταί μας, μεγαλώνοντας μέσα σε εικόνες της ασχήμιας, σαν μέσα σε κακό χορτάρι, και πολλά από τα πολλά, λίγο λίγο κάθε μέρα, κορφολογώντας και βόσκοντας, καταντήσει στο τέλος, δίχως να το νιώσουν, να φορτώσουν την ψυχή τους μ᾽ ένα μεγάλο και φοβερό κακό; Ή δεν θα ᾽πρεπε απεναντίας να ζητούμε να ᾽βρομε τεχνίτες που από φυσικού τους να ᾽ναι ικανοί να εξιχνιάζουν τη φύση του καλού και του ωραίου, ώστε οι νέοι μας, ζώντας σα μέσα σ᾽ ένα τόπο υγιεινό, να ωφελούνται από το καθετί με το να δέχονται και με τα μάτια και με την ακοή εντυπώσεις από έμορφα πάντα έργα, όπως [401d] από τους υγιεινούς τόπους την αύρα της υγείας, και έτσι ευθύς από την παιδική ηλικία να οδηγούνται ανεπαίσθητα στην αγάπη και τη μίμηση του καλού και στην τέλεια αφομοίωση μαζί του;
Αυτός πραγματικώς θα ήταν ο καλύτερος τρόπος της ανατροφής των.
Γι᾽ αυτούς λοιπόν τους λόγους, δεν είναι, αγαπητέ μου Γλαύκων, το κυριότερο μέρος της ανατροφής η μουσική, επειδή ο ρυθμός και η αρμονία διαπερνούν ως τα τρίσβαθα την ψυχή και την καταεξουσιάζουν μ᾽ όλη τους τη δύναμη, και φέρνουν μαζί τους την εμορφιά και την κάνουν έμορφη, [401e] αν είναι ορθός ο τρόπος της ανατροφής, ειδεμή το εναντίο; Και για το λόγο ακόμη πως εκείνος που ανατραφεί καθώς πρέπει με τη μουσική θα είναι σε θέση να αισθάνεται με όλη τη λεπτότητα τις ελλείψεις και τις ατέλειες που θα ᾽χουν τα δημιουργήματα της τέχνης ή και της φύσεως και να δοκιμάζει όλη του τη δυσαρέσκεια απ᾽ αυτές, και γι᾽ αυτό θα εγκρίνει όλα τα ωραία και με ευχαρίστηση θα τα δέχεται στην ψυχή του και μ᾽ αυτά θα τρέφεται και μ᾽ αυτά [402a] θα τελειοποιείται σε κάθε αρετή, ενώ απεναντίας θα ψέγει και θ᾽ αποστρέφεται με τα όλα του καθετί άσχημο από νέο παιδί ακόμα, πριν να μπορεί να εξηγήσει την αποστροφή του με τον ορθό λόγο, που όταν κατόπι ερθεί, αυτός ο ορθός λόγος θα τον αγκαλιαστεί σαν παλιός γνώριμος και σχετικός που του ήταν από τη μουσική του μόρφωση;
Γι᾽ αυτούς τους λόγους μού φαίνεται και μένα πως γίνεται η μόρφωση με τη μουσική.
Ώστε ακριβώς λοιπόν όπως συμβαίνει και με τα γράμματα και την ανάγνωση, που τότε μόνο θα είμαστε τέλεια καταρτισμένοι, όταν δεν θα μας ξέφευγε κανένα από τα λίγα που είναι ψηφία σε όλους τους συνδυασμούς, χωρίς κανένα είτε μικρό είτε [402b] μεγάλο να περιφρονούσαμε, πως τάχα δεν ήταν ανάγκη να το γνωρίζαμε, αλλ᾽ απεναντίας βάζαμε όλα τα δυνατά μας να τα ξεχωρίζαμε παντού. Γιατί αλλιώς ποτέ δεν θα γενόμαστε καλοί γραμματικοί, πριν να το κατορθώναμε αυτό.
Αλήθεια.
Ώστε κι αν τύχαινε να δούμε είτε απάνω στην επιφάνεια του νερού, είτε μέσα σε καθρέφτη τις εικόνες των γραμμάτων, θα μπορούσαμε ποτέ να τα αναγνωρίσομε, αν δεν ξέραμε αυτά τα ίδια γράμματα, αφού και στη μια και στην άλλη περίσταση η ίδια επιστήμη και σπουδή χρειάζεται;
Και βέβαια δεν θα μπορούσαμε.
Το ίδιο, για όνομα του θεού, δεν θα μπορούσα λοιπόν να πω και για τη μουσική μόρφωση, πως δηλαδή ποτέ [402c] δεν θα γινόμαστε καλοί μουσικοί, ούτε εμείς οι ίδιοι, ούτε εκείνοι που λέμε πως τους ανατρέφομε για φρουρούς μας, αν πριν δεν γνωρίσομε κατά βάθος τις ιδέες της εγκρατείας και της ανδρείας και της ελευθεριότητος και της μεγαλοψυχίας και όλες τις συγγενείς μ᾽ αυτές αρετές, καθώς ακόμη και τις ενάντιες κακίες, κι αν δεν τις διακρίναμε με την πρώτη τη ματιά παντού όπου παρουσιάζουνται και αυτές οι ίδιες και οι εικόνες των, είτε σε μικρό είτε σε μεγάλο, χωρίς τίποτε να παραβλέπομε, αλλά να νομίζομε πως η ίδια επιστήμη και μελέτη χρειάζεται για όλες τις μορφές των;
Δεν μπορεί παρά έτσι να είναι.