Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (19.145-19.237)


145Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
«Ἀτρεΐδη κύδιστε, ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγάμεμνον,
δῶρα μὲν αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα παρασχέμεν, ὡς ἐπιεικές,
ἤ τ᾽ ἐχέμεν παρὰ σοί· νῦν δὲ μνησώμεθα χάρμης
αἶψα μάλ᾽· οὐ γὰρ χρὴ κλοτοπεύειν ἐνθάδ᾽ ἐόντας
150 οὐδὲ διατρίβειν· ἔτι γὰρ μέγα ἔργον ἄρεκτον·
ὥς κέ τις αὖτ᾽ Ἀχιλῆα μετὰ πρώτοισιν ἴδηται
ἔγχεϊ χαλκείῳ Τρώων ὀλέκοντα φάλαγγας.
ὧδέ τις ὑμείων μεμνημένος ἀνδρὶ μαχέσθω.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
155 «μὴ δὴ οὕτως, ἀγαθός περ ἐών, θεοείκελ᾽ Ἀχιλλεῦ,
νήστιας ὄτρυνε προτὶ Ἴλιον υἷας Ἀχαιῶν
Τρωσὶ μαχησομένους, ἐπεὶ οὐκ ὀλίγον χρόνον ἔσται
φύλοπις, εὖτ᾽ ἂν πρῶτον ὁμιλήσωσι φάλαγγες
ἀνδρῶν, ἐν δὲ θεὸς πνεύσῃ μένος ἀμφοτέροισιν.
160 ἀλλὰ πάσασθαι ἄνωχθι θοῇς ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιοὺς
σίτου καὶ οἴνοιο· τὸ γὰρ μένος ἐστὶ καὶ ἀλκή.
οὐ γὰρ ἀνὴρ πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα
ἄκμηνος σίτοιο δυνήσεται ἄντα μάχεσθαι·
εἴ περ γὰρ θυμῷ γε μενοινάᾳ πολεμίζειν,
165 ἀλλά τε λάθρῃ γυῖα βαρύνεται, ἠδὲ κιχάνει
δίψα τε καὶ λιμός, βλάβεται δέ τε γούνατ᾽ ἰόντι.
ὃς δέ κ᾽ ἀνὴρ οἴνοιο κορεσσάμενος καὶ ἐδωδῆς
ἀνδράσι δυσμενέεσσι πανημέριος πολεμίζῃ,
θαρσαλέον νύ οἱ ἦτορ ἐνὶ φρεσίν, οὐδέ τι γυῖα
170 πρὶν κάμνει, πρὶν πάντας ἐρωῆσαι πολέμοιο.
ἀλλ᾽ ἄγε λαὸν μὲν σκέδασον καὶ δεῖπνον ἄνωχθι
ὅπλεσθαι· τὰ δὲ δῶρα ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων
οἰσέτω ἐς μέσσην ἀγορήν, ἵνα πάντες Ἀχαιοὶ
ὀφθαλμοῖσιν ἴδωσι, σὺ δὲ φρεσὶ σῇσιν ἰανθῇς.
175 ὀμνυέτω δέ τοι ὅρκον ἐν Ἀργείοισιν ἀναστάς,
μή ποτε τῆς εὐνῆς ἐπιβήμεναι ἠδὲ μιγῆναι·
ἣ θέμις ἐστίν, ἄναξ, ἤ τ᾽ ἀνδρῶν ἤ τε γυναικῶν·
καὶ δὲ σοὶ αὐτῷ θυμὸς ἐνὶ φρεσὶν ἵλαος ἔστω.
αὐτὰρ ἔπειτά σε δαιτὶ ἐνὶ κλισίῃς ἀρεσάσθω
180 πιείρῃ, ἵνα μή τι δίκης ἐπιδευὲς ἔχῃσθα.
Ἀτρεΐδη, σὺ δ᾽ ἔπειτα δικαιότερος καὶ ἐπ᾽ ἄλλῳ
ἔσσεαι. οὐ μὲν γάρ τι νεμεσσητὸν βασιλῆα
ἄνδρ᾽ ἀπαρέσσασθαι, ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπεν ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων·
185 «χαίρω σεῦ, Λαερτιάδη, τὸν μῦθον ἀκούσας·
ἐν μοίρῃ γὰρ πάντα διίκεο καὶ κατέλεξας.
ταῦτα δ᾽ ἐγὼν ἐθέλω ὀμόσαι, κέλεται δέ με θυμός,
οὐδ᾽ ἐπιορκήσω πρὸς δαίμονος. αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς
μιμνέτω αὐτόθι τεῖος ἐπειγόμενός περ Ἄρηος·
190 μίμνετε δ᾽ ἄλλοι πάντες ἀολλέες, ὄφρα κε δῶρα
ἐκ κλισίης ἔλθῃσι καὶ ὅρκια πιστὰ τάμωμεν.
σοὶ δ᾽ αὐτῷ τόδ᾽ ἐγὼν ἐπιτέλλομαι ἠδὲ κελεύω·
κρινάμενος κούρητας ἀριστῆας Παναχαιῶν
δῶρα ἐμῆς παρὰ νηὸς ἐνεικέμεν, ὅσσ᾽ Ἀχιλῆϊ
195 χθιζὸν ὑπέστημεν δώσειν, ἀγέμεν τε γυναῖκας.
Ταλθύβιος δέ μοι ὦκα κατὰ στρατὸν εὐρὺν Ἀχαιῶν
κάπρον ἑτοιμασάτω, ταμέειν Διί τ᾽ Ἠελίῳ τε.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
«Ἀτρεΐδη κύδιστε, ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγάμεμνον,
200 ἄλλοτέ περ καὶ μᾶλλον ὀφέλλετε ταῦτα πένεσθαι,
ὁππότε τις μεταπαυσωλὴ πολέμοιο γένηται
καὶ μένος οὐ τόσον ᾖσιν ἐνὶ στήθεσσιν ἐμοῖσι.
νῦν δ᾽ οἱ μὲν κέαται δεδαϊγμένοι, οὓς ἐδάμασσεν
Ἕκτωρ Πριαμίδης, ὅτε οἱ Ζεὺς κῦδος ἔδωκεν,
205 ὑμεῖς δ᾽ ἐς βρωτὺν ὀτρύνετον· ἦ τ᾽ ἂν ἔγωγε
νῦν μὲν ἀνώγοιμι πτολεμίζειν υἷας Ἀχαιῶν
νήστιας ἀκμήνους, ἅμα δ᾽ ἠελίῳ καταδύντι
τεύξεσθαι μέγα δόρπον, ἐπὴν τεισαίμεθα λώβην.
πρὶν δ᾽ οὔ πως ἂν ἔμοιγε φίλον κατὰ λαιμὸν ἰείη
210 οὐ πόσις οὐδὲ βρῶσις, ἑταίρου τεθνηῶτος,
ὅς μοι ἐνὶ κλισίῃ δεδαϊγμένος ὀξέϊ χαλκῷ
κεῖται ἀνὰ πρόθυρον τετραμμένος, ἀμφὶ δ᾽ ἑταῖροι
μύρονται· τό μοι οὔ τι μετὰ φρεσὶ ταῦτα μέμηλεν,
ἀλλὰ φόνος τε καὶ αἷμα καὶ ἀργαλέος στόνος ἀνδρῶν.»
215Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ὦ Ἀχιλεῦ, Πηλῆος υἱέ, μέγα φέρτατ᾽ Ἀχαιῶν,
κρείσσων εἰς ἐμέθεν καὶ φέρτερος οὐκ ὀλίγον περ
ἔγχει, ἐγὼ δέ κε σεῖο νοήματί γε προβαλοίμην
πολλόν, ἐπεὶ πρότερος γενόμην καὶ πλείονα οἶδα.
220 τῶ τοι ἐπιτλήτω κραδίη μύθοισιν ἐμοῖσιν.
αἶψά τε φυλόπιδος πέλεται κόρος ἀνθρώποισιν,
ἧς τε πλείστην μὲν καλάμην χθονὶ χαλκὸς ἔχευεν,
ἄμητος δ᾽ ὀλίγιστος, ἐπὴν κλίνῃσι τάλαντα
Ζεύς, ὅς τ᾽ ἀνθρώπων ταμίης πολέμοιο τέτυκται.
225 γαστέρι δ᾽ οὔ πως ἔστι νέκυν πενθῆσαι Ἀχαιούς·
λίην γὰρ πολλοὶ καὶ ἐπήτριμοι ἤματα πάντα
πίπτουσιν· πότε κέν τις ἀναπνεύσειε πόνοιο;
ἀλλὰ χρὴ τὸν μὲν καταθάπτειν ὅς κε θάνῃσι,
νηλέα θυμὸν ἔχοντας, ἐπ᾽ ἤματι δακρύσαντας·
230 ὅσσοι δ᾽ ἂν πολέμοιο περὶ στυγεροῖο λίπωνται,
μεμνῆσθαι πόσιος καὶ ἐδητύος, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον
ἀνδράσι δυσμενέεσσι μαχώμεθα νωλεμὲς αἰεί,
ἑσσάμενοι χροῒ χαλκὸν ἀτειρέα. μηδέ τις ἄλλην
λαῶν ὀτρυντὺν ποτιδέγμενος ἰσχαναάσθω·
235 ἥδε γὰρ ὀτρυντὺς κακὸν ἔσσεται ὅς κε λίπηται
νηυσὶν ἐπ᾽ Ἀργείων· ἀλλ᾽ ἀθρόοι ὁρμηθέντες
Τρωσὶν ἐφ᾽ ἱπποδάμοισιν ἐγείρομεν ὀξὺν Ἄρηα.»


145Και ο πτεροπόδης Αχιλλεύς σ᾽ εκείνον αποκρίθη:
«Τα δώρα είναι στο χέρι σου να δώσεις, ως αρμόζει,
ή να κρατήσεις· τώρα εμείς στην μάχην ας χυθούμε·
δεν πρέπει εδώ να τρίβομε με λόγια τον καιρό μας·
150το μέγα έργον άπρακτον ακόμη μένει οπίσω·
και όπως και πάλι πρόμαχον θα ιδείτε τον Πηλείδην
να κόβει με τη λόγχη του τες φάλαγγες των Τρώων,
μ᾽ αυτό στον νουν ανδράγαθα καθείς ας πολεμήσει».
Σ᾽ εκείνον ο πολύβουλος απάντησε Οδυσσέας:
155«Όσο και αν είσαι ασύγκριτος, θεόμορφε Αχιλλέα,
μη προς την Ίλιον νηστικούς στον πόλεμον κινήσεις
τους Αχαιούς, ότι καιρόν δεν θα βαστάξει ολίγον
η μάχη, ευθύς που οι φάλαγγες πιασθούν των ανδρειωμένων,
και στα δυο μέρη ένας θεός φυσήσει την ανδρείαν·
160αλλά να φάγουν και να πιουν στες πρύμνες πρόσταξέ τους·
δύναμις είναι το φαγί και το κρασί του ανθρώπου.
Άνδρας δεν δύναται κανείς ολήμερα ως το δείλι
του εχθρού αντίκρυ αφάγωτος ν᾽ αγωνισθεί στην μάχην·
όσην και αν έχει προθυμιά να μάχεται η ψυχή του,
165σιγά-σιγά τα μέλη του βαραίνουν και τον πιάνουν
πείνα και δίψα και δειλά τα γόνατά του τρέμουν·
αλλ᾽ όποιος πρώτ᾽ από φαγί κι από κρασί χορτάσει
και ολημερίς αν πολεμά με τους εχθρούς αντίκρυ
το θάρρος έχει στην ψυχήν, τα μέλη δεν του κόβει
170ο κόπος κι είναι ο ύστερος τον πόλεμον ν᾽ αφήσει.
Σκόρπισε τώρα τον λαόν και ειπέ τους να ετοιμάσουν
το γεύμα· ωστόσ᾽ ο βασιλεύς Ατρείδης ας σου φέρει
τα δώρα εδώ στην σύνοδον να τα θωρήσουν όλοι
οι Αχαιοί και να χαρείς εσύ μες στην ψυχήν σου.
175Και όρκον αυτός να σου ορκισθεί, στην μέσην των Αργείων,
που δεν ανέβηκε ποτέ μαζί της εις την κλίνην
όπως το θέλει των ανδρών και γυναικών ο νόμος.
Και συ ο ίδιος πράυνε στα βάθη την ψυχήν σου.
Εις την σκηνήν του με λαμπρό τραπέζι ας σε ημερώσει
180το δίκαιόν σου ανέλλιπα να λάβεις όπως πρέπει·
και δικαιότερος στο εξής και μ᾽ άλλους θα ᾽σαι, Ατρείδη.
Ότι ποσώς κατάκρισιν δεν έχει βασιλέας
εάν κάποιον παραδίκησε να τον καταπραΰνει».
Και προς αυτόν απάντησεν ο μέγας Αγαμέμνων:
185«Εχάρηκα όπως άκουσα τον λόγον σου, Οδυσσέα,
τα είπες όλα ορθότατα και όπως τα θέλ᾽ η τάξις·
αυτά θα ομώσω πρόθυμος, ως και η ψυχή μού θέλει.
Ουδέ θα γίνω επίορκος εμπρός των αθανάτων.
Και απ᾽ την ορμήν ας κρατηθεί της μάχης ο Πηλείδης
190και όλοι εδώ μείνετε μαζί, όσο τα δώρα να ᾽λθουν
απ᾽ την σκηνήν και κάμομε των όρκων την θυσίαν.
Και εις σε τον ίδιον τούτο εγώ να κάμεις παραγγέλλω.
Διάλεξε των Παναχαιών τα πρώτα παλικάρια,
τα δώρα όσα ετάξαμεν εχθές στον Αχιλλέα
195απ᾽ την σκηνήν μου φέρετε, και αντάμα τες γυναίκες.
Κι έτοιμον ο Ταλθύβιος απ᾽ το στρατόπεδόν μας
χοίρον ας έχει να σφαγεί στον Ήλιον και στον Δία».
Και ο πτεροπόδης Αχιλλεύς σ᾽ εκείνον απαντούσε:
«Ω Αγαμέμνων αρχηγέ, τρισένδοξε Ατρεΐδη,
200αυτά να συγυρίζετε θ᾽ αρμόζει σ᾽ άλλην ώραν
όταν συμβεί ξανάσαμα να γίνει του πολέμου
και να μη καίει τόση ορμή τ᾽ ανδράγαθά μας στήθη.
Σφαγμένοι από τον Έκτορα, που εδόξασεν ο Δίας,
κείτοντ᾽ εκείνοι καταγής, και σεις να ευφρανθούμε
205στο φαγοπότι θέλετε· καλύτερα να ηθέλαν
και ολονήστικ᾽ οι Αχαιοί στον πόλεμον να ορμήσουν
και άμα βυθίσ᾽ ο ήλιος, να ετοιμασθεί μεγάλο
συμπόσιον, αφού τ᾽ όνειδος εκδικηθούμεν όλο·
όσο για με δεν γίνεται φαγί να μου περάσει,
210μήτε πιοτό κατέμπροσθεν του σκοτωμένου φίλου,
που στην σκηνήν μου κείτεται με πόδια τεντωμένα
νεκρός εκεί στα πρόθυρα και γύρω οι φίλοι κλαίουν.
Ώστε τον νουν μου δεν κινούν εκείνα, αλλά μ᾽ ανάφτει
φόνος και αίμα και βαρύς των σκοτωμένων βόγγος».
215Σ᾽ αυτόν τότε ο πολύβουλος αντείπεν Οδυσσέας:
«Των Αχαιών υπέρτατε, Πηλείδη Αχιλλέα,
εμέ στην λόγχην ξεπερνάς τωόντι και όχι ολίγο,
αλλ᾽ είμ᾽ εγώ στην νόησιν πολύ καλύτερός σου,
ως έχω χρόνια πλιότερα και πλιότερα έχω μάθει·
220ώστε συ στέρξε την καρδιά στα λόγια μου να κλίνεις·
του ανθρώπου γρήγορ᾽ έρχεται ο κόρος του πολέμου,
περισσές όπου οι καλαμιές κομμένες πέφτουν χάμου
και ολίγος είναι ο θερισμός, οπόταν του πολέμου
ο οικονόμος που ᾽ναι ο Ζευς, την πλάστιγγά του κλίνει·
225με την γαστέρ᾽ οι Αχαιοί να κλάψουν τους νεκρούς των
δεν γίνεται· ότι αμέτρητοι στην μάχην κάθε ημέραν
πέφτουν· και πότε θα ᾽χαμε ξανάσαμα της λύπης;
Αλλ᾽ όσους πήρε ο θάνατος θα θάπτομεν και δάκρυα
θα χύνομεν αδείλιαστα ολόκληρην ημέραν.
230Αλλ᾽ όσοι από τον πόλεμον τον μισητόν εμείναν
αυτοί θα φάγουν και θα πιουν, όπως εμψυχημένοι
προς τους εχθρούς αδιάκοπα κρατήσομε την μάχην
με τα καλά μας άρματα· μηδέ κανείς θα στέκει
δεύτερην άλλη προσταγή στον πόλεμον ν᾽ ακούσει·
235ολέθρια παρακίνησις θα είναι εις όποιον μείνει
οπίσω εις τα καράβια μας· αλλ᾽ όλοι ας πεταχθούμε
ν᾽ ανάψομε τον πόλεμον των ιπποδάμων Τρώων».