Β. Η περίοδος 1830-1866.

Η περίοδος της Αιγυπτιακής κυριαρχίας στη Κρήτη, η οποία διαδέχθηκε τη τουρκική (1830),μολονότι φαινομενικά περισσότερο δίκαιη, γρήγορα αμφισβητήθηκε από τους Κρήτες και προκάλεσε αντιδράσεις εκ μέρους των Μ. Δυνάμεων. Ο νέος κατακτητής φαινόταν ότι ήθελε να παγιώσει την εξουσία στο χώρο αυτό, φροντίζοντας όμως να την οργανώσει κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μη δίνει τα προσχήματα για επεμβάσεις των Ευρωπαίων και κυρίως της Αγγλίας. Τα διαβήματα κρητικών οργανώσεων που είχαν συστηθεί στην ελεύθερη Ελλάδα, προς την Αγγλία, ν’ αναλάβει δηλ. την προστασία του νησιού ιδρύοντας προτεκτοράτο (1839),δεν απέδωσαν, ενώ ούτε και η επίσημη Ελληνική Κυβέρνηση ενέκρινε ανάλογες ενέργειες. Η κατάσταση άρχισε να μεταβάλλεται όταν οι Αιγύπτιοι ηττήθηκαν από τα σουλτανικά στρατεύματα κατά τον δεύτερο Τουρκοαιγυπτιακό πόλεμο (1839-1841),οπότε και η Κρήτη επαναφέρθηκε στη τουρκική δικαιοδοσία με απόφαση των Μ. Δυνάμεων (1840). Με την επάνοδο της Κρήτης στη τουρκική κυριαρχία, σημειώθηκαν νέες επαναστατικές κινήσεις με πρωτοβουλία των αυτοεξόριστων στην Ελλάδα κρητικών οπλαρχηγών. Τη δραστηριότητα αυτή ενθάρρυνε με τη σειρά του και το Ελληνικό Βασίλειο υπό τον Όθωνα, χωρίς όμως να προσφέρει κάποια ουσιαστική βοήθεια. Η Επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1841 (ή των Χαιρέτη -Βασιλογιώργη, όπως ονομάζεται),παρά την αποτυχία της έφερε στο προσκήνιο για πρώτη φορά τη λύση της αυτονομίας. Κατόπιν της τουρκικής ταπείνωσης με τον Κριμαϊκό Πόλεμο (1854-1856),ο Σουλτάνος υποχρεώθηκε να παραχωρήσει με τη Συνθήκη των Παρισίων (1856), σημαντικά προνόμια στους Χριστιανούς υπηκόους, το περίφημο «Χάττι Χουμαγιούν, το οποίο αφορούσε κατεξοχήν βέβαια τη Κρήτη. Η μη διάθεση εφαρμογής του όμως από τις τουρκικές αρχές του νησιού, οδήγησε σε νέα ένοπλη αντίδραση στη Κρήτη (Κίνημα Μαυρογένη, Μάιος 1858),που υποχρέωσε το Σουλτάνο να παραχωρήσει με φιρμάνι (7/7/1858) αυτοδιοίκηση στους Χριστιανούς , με ευρείες αρμοδιότητες. Τότε είναι που βρήκε έδαφος η προπαγάνδα της αγγλικής διπλωματίας να καλλιεργήσει την ιδέα της δημιουργίας ενός «νησιωτικού ελληνικού κράτους»,υπό τη προστασία της Αγγλίας, ιδέα η οποία δεν είχε καμμία απήχηση στο Ελληνικό στοιχείο.