4. Μοναρχίες, κοινά / συμπολιτείες

α. Τα μοναρχικά καθεστώτα στη μητροπολιτική Ελλάδα Η Ήπειρος είναι από τις λίγες περιοχές που διατηρήθηκε το καθεστώς της βασιλείας. Στο πιο ονομαστό βασίλειο της Ηπείρου, στο βασίλειο των Μολοσσών, το πολίτευμα έμοιαζε με αυτό της Σπάρτης. Ο πιο γνωστός από τους βασιλείς των Μολοσσών ήταν ο Πύρρος. Στη Μακεδονία ο βασιλιάς είχε σχεδόν απόλυτη εξουσία, και διατηρούσε το δικαίωμα να απονέμει αξιώματα και να δίνει κτήματα στους εταίρους, που αποτελούσαν την τάξη των αξιωματούχων-γαιοκτημόνων. Οι παλαίμαχοι στρατιώτες ήταν τα μέλη της συνέλευσης, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις έπαιρνε σημαντικές αποφάσεις. Σε αντίθεση με το πολίτευμα των πόλεων-κρατών της νότιας Ελλάδας, στη Μακεδονία το σύνολο σχεδόν της οικονομικής ζωής βρισκόταν υπό τον έλεγχο του βασιλιά. Ο θεσμός της δουλείας δεν αναπτύχθηκε ιδιαίτερα, γιατί οι Μακεδόνες αποτελούσαν μια κοινωνία ελεύθερων καλλιεργητών, με αρκετά μεγάλη συνοχή. β. Τα νέα ελληνιστικά βασίλεια Στην Αίγυπτο κυβέρνησαν οι Πτολεμαίοι, με τρόπο που θύμιζε το παλιό καθεστώς των Φαραώ. Στηρίζονταν σε μια καλά οργανωμένη γραφειοκρατική διοίκηση, που την αποτελούσαν κυρίως Έλληνες οι οποίοι ασχολούνταν με τα οικονομικά του κράτους, την απονομή της δικαιοσύνης, την οργάνωση του στρατού και του στόλου και τη διοίκηση των επαρχιών. Οι ιθαγενείς είχαν περιορισμένα δικαιώματα. Το πιο σημαντικό ήταν ότι οι μεταξύ τους διαφορές εκδικάζονταν με βάση το παραδοσιακό τους δίκαιο, στοιχεία του οποίου είχαν ενσωματωθεί και στο κρατικό δίκαιο. Παρόμοια διοικητική δομή είχε και το κράτος των Σελευκιδών. Ανώτεροι και κατώτεροι κρατικοί υπάλληλοι, σύμβουλοι και αυλικοί αποτελούσαν το επιτελείο του βασιλιά και υπάκουαν τυφλά στις εντολές του. Από το παλιό περσικό σύστημα διατηρήθηκαν οι σατραπείες. Οι ελληνικές πόλεις που βρίσκονταν μέσα στο κράτος είχαν ιδιαίτερα προνόμια, ήταν όμως φόρου υποτελείς στο βασιλιά, ο οποίος ρύθμιζε και πολλά ζητήματα που σχετίζονταν με την απονομή της δικαιοσύνης. γ. Σχέσεις μεταξύ ελληνικών πόλεων, κοινά και συμπολιτείες Κατά την ελληνιστική περίοδο, οι πόλεις-κράτη της Ελλάδας είχαν χάσει μεγάλο μέρος από την παλιά τους δύναμη. Έτσι, καθώς απέφευγαν τις πολεμικές αναμετρήσεις, συνήθιζαν να αναθέτουν την επίλυση των διαφορών τους σε άλλες πόλεις. Η συνεργασία μεταξύ των πόλεων ενισχύθηκε και με τα μέτρα της ασυλίας, της προξενίας, και της παραχώρησης πολιτικών δικαιωμάτων σε πολίτες άλλων πόλεων. Τα κοινά και οι συμπολιτείες είναι πολιτικοί σχηματισμοί που είχαν εμφανιστεί στην Ελλάδα από πιο παλιά. Οι συμπολιτείες κατά την ελληνιστική περίοδο ήταν ενώσεις πόλεων με δημοκρατικά πολιτεύματα που διατηρούσαν την ανεξαρτησία τους αλλά ταυτόχρονα είχαν κοινή βουλή, κοινή συνέλευση και άρχοντες. Η αδυναμία των ασθενέστερων οικονομικά πολιτών να μετακινούνται, τους αφαιρούσε στην πράξη το δικαίωμα να συμμετέχουν στα κοινά. Η Αχαϊκή συμπολιτεία εκμεταλλεύτηκε την εξασθένηση της Μακεδονίας κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. και κατόρθωσε να επικρατήσει στην Πελοπόννησο, νικώντας και αυτή ακόμη τη Σπάρτη, τελικά όμως ηττήθηκε από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ. Η Αιτωλική συμπολιτεία, αν και επεκτάθηκε σε μεγάλο μέρος της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου, δεν ακολούθησε σταθερή πολιτική και δεν βοήθησε στην υπόθεση της ενοποίησης των Ελλήνων.