5.3 Η ιστορία

Οι Χετταίοι θα μας ήταν άγνωστοι, εάν οι πληροφορίες που είχαμε γι' αυτούς από την Παλαιά Διαθήκη και τα γραπτά αιγυπτιακά μνημεία δεν επιβεβαιώνονταν από τα ανασκαφικά ευρήματα στη Μ. Ασία και ιδιαίτερα στο χωριό Μπογάζ-κιόι στην κεντρική Μ. Ασία, διακόσια περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Άγκυρας. Εκεί, οι ανασκαφές στα 1834 έφεραν στο φως τα ερείπια μιας άγνωστης οχυρωμένης και πλούσιας πόλης, η οποία έμελλε να ταυτιστεί με τη Χαττούσα, την πρωτεύουσα του κράτους των Χετταίων. Από την ανάγνωση των πολυάριθμων πινακίδων που βρέθηκαν στη Χαττούσα φαίνεται ότι οι Χετταίοι μιλούσαν μια γλώσσα «ινδοευρωπαϊκής» καταγωγής καθώς και άλλες γλώσσες ασιατικής προέλευσης. Έτσι εικάζεται ότι το χετταϊκό ή χιττιτικό κράτος αποτέλεσαν αυτόχθονες λαοί της Μ. Ασίας οι οποίοι συγχωνεύτηκαν με τους κατακτητές. Οι αρχαιότερες γραπτές μαρτυρίες ανάγονται στα τέλη του 17ου αι. π.Χ., οπότε γίνεται πρωτεύουσα η Χαττούσα. Είναι πιθανό όμως ότι το χετταϊκό κράτος προϋπήρχε και είχε ήδη επεκταθεί μέχρι τις ακτές της Μεσογείου πριν τα τέλη του 17ου αι. π.Χ. Οι πόλεις των Χετταίων απείχαν πολύ μεταξύ τους, γεγονός που δεν ευνόησε τη συγκρότηση κράτους οργανωμένου με απολυταρχικό τρόπο, όπως συνέβη με τα υπόλοιπα βασίλεια της Εγγύς Ανατολής. Στις αρχές του 16ου αι. π.Χ. οι Χετταίοι, μετά την επικράτηση τους στη Μ. Ασία, επέκτειναν τις κατακτήσεις τους στη Συρία και στη Μεσοποταμία. Κυρίευσαν τη Βαβυλώνα και διέλυσαν μαζί με άλλους λαούς το Αρχαίο Βαβυλωνιακό κράτος. Ακολούθησαν όμως δυναστικές έριδες που είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια επαρχιών. Έτσι το χετταϊκό κράτος περιορίστηκε βόρεια της οροσειράς του Ταύρου. Στο δεύτερο μισό του 15ου αι. π.Χ. άρχισε η περίοδος της μεγάλης ακμής. Οι Χετταίοι επεκτάθηκαν προς το νότο, στη Συρία, και το 14ο αι. π.Χ. έγιναν κύριοι όλης της Μ. Ασίας ως τις ακτές του Αιγαίου. Τον επόμενο αιώνα συγκρούστηκαν με τους Αιγυπτίους στο Κοντές, περιοχή της Συρίας. Το αμφίρροπο αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης επισφραγίστηκε από μια συνθήκη μεταξύ Αιγυπτίων και Χετταίων, που καθόριζε στην περιοχή της Συρίας τα σύνορα μεταξύ των δύο λαών2. Αυτό τον αιώνα ανέπτυξαν και εμπορικές σχέσεις με τους Μυκηναίους. Το 12ο αι. π.Χ. λαοί γνωστοί από τις αιγυπτιακές πηγές ως λαοί της θάλασσας, μαζί με τους Ασσύριους, κατέστρεψαν τη Χαττούσα. Έκτοτε δεν έχουμε καμία άλλη πληροφορία για το χετταϊκό κράτος.

2. Απόσπασμα από τη συνθήκη μεταξύ Αιγυπτίων και Χετταίων (1284 π.Χ.) Ο Μέγας πρίγκιπας του Χάττι δεν θα επιτεθεί εναντίον της χώρας της Αιγύπτου για πάντα… και ο Ουσέρ-Μαάτ-Ρε-Σετέπ-Εν-Ρε, ο μεγάλος ηγεμόνας της Αιγύπτου δεν θα επιτεθεί στη χώρα (του Χάττι, για να την πάρει) για πάντα… Αν κάποιος άλλος εχθρός έρθει εναντίον των χωρών του Ουσέρ-Μαάτ-Ρε… και αυτός μηνύσει στο μεγάλο πρίγκιπα του Χάττι, λέγοντας: «Έλα μαζί μου ως ενίσχυση εναντίον του». Ο μεγάλος πρίγκηπας του Χάττι πρόκειται να [έρθει σε αυτόν]… Άτλας της Βίβλου, έκδ. εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 1998, σ. 48.