Ερωτήσεις

1. Να συζητήσεις με τους συμμαθητές σου, αξιοποιώντας και λογοτεχνικά κείμενα, μερικά από τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι Έλληνες τα πρώτα χρόνια μετά την Άλωση: Παιδομάζωμα, εξισλαμισμός, κρυπτοχριστιανισμός, ναυτολογία, πειρατεία-σκλαβοπάζαρα. 2. Να χωριστείτε σε ομάδες και να βρείτε στοιχεία για τον παροικιακό Ελληνισμό της Ευρώπης. Στην εργασία σας μπορείτε να εργαστείτε με βάση τους εξής άξονες: ίδρυση και οργάνωση των παροικιών, πληθυσμός, απασχόληση, σχολεία, τυπογραφεία, εκδόσεις χρησιμοποιώντας και ποσοτικά στοιχεία.

ΓΛΩΣΣΑΡΙ Αψβούργοι Δυναστεία που κυριάρχησε στην Αυστρία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (1278-1918). Βιομηχανική Επανάσταση Ριζικός οικονομικός μετασχηματισμός, ο οποίος εμφανίστηκε στην Αγγλία κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και επεκτάθηκε κατά το 19ο αιώνα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έλαβε χώρα κυρίως στη βιοτεχνία, η οποία με τη χρήση νέων πηγών ενέργειας (γαιάνθρακας και ατμός) και μηχανών μετεξελίχτηκε σε βιομηχανία, αλλά επεκτάθηκε και στις μεταφορές, με τη χρήση του σιδηροδρόμου και του ατμόπλοιου. Βούλα Έγγραφο που έφερε τη σφραγίδα του πάπα της Ρώμης. Γαληνότατη Δημοκρατία Ονομασία του ναυτικού κράτους της Βενετίας που υποδηλώνει σταθερότητα. Δίαιτα Το ανώτατο συμβούλιο των αντιπροσώπων των ευγενών, του κλήρου και των αστών στην αυτοκρατορική Γερμανία και σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Διαφωτισμός Πνευματικό κίνημα του 18ου αι. που επιδίωκε πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές και γενικότερα τη βελτίωση του ανθρώπου. Ξεκίνησε από τη Γαλλία και επεκτάθηκε βαθμιαία και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι φορείς του κινήματος (φιλόσοφοι και διαφωτιστές) πίστευαν ότι θα υπάρξει πρόοδος και ότι η επιστήμη και η λογική θα βοηθήσουν τον άνθρωπο να απαλλαγεί από τις προκαταλήψεις του παρελθόντος. Διομολογήσεις Εμπορικές συμφωνίες αποικιακού χαρακτήρα, με τις οποίες η Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρούσε προνόμια στις ευρωπαϊκές δυνάμεις, με μοναδικό αντάλλαγμα τη φιλία τους. Με αυτές νομιμοποιήθηκε η εκμετάλλευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δραγουμάνος/Δραγομάνος Διερμηνέας, υψηλόβαθμο αξίωμα στο Οθωμανικό Κράτος, το οποίο κατελάμβαναν χριστιανοί, κυρίως Έλληνες, επειδή οι μουσουλμάνοι δεν μάθαιναν ξένες γλώσσες. Ο Μεγάλος Δραγομάνος της Υψηλής Πύλης εκτελούσε καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών. Σημαντική ήταν και η θέση του Δραγομάνου του Στόλου της Άσπρης θάλασσας (του Αιγαίου). Εκλέκτορες Οι επτά γερμανοί ηγεμόνες που συμμετείχαν στην εκλογή του γερμανού αυτοκράτορα. Ελέω Θεού βασιλεία Πολιτική αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο μονάρχης έχει λάβει εντολή διακυβέρνησης από τον Θεό, στον οποίο και μόνο λογοδοτεί. Εμπειρισμός θεωρία που δέχεται ως πηγή της γνώσης και κριτήριο της αλήθειας την εμπειρία. Ένδοξη Επανάσταση (1688) Επανάσταση των άγγλων ευγενών και των άγγλων αστών, η οποία έφερε στο προσκήνιο την αγγλική αστική τάξη. Ονομάστηκε ένδοξη, για να διακρίνεται από την επανάσταση του Κρόμβελ, στην οποία συμμετείχαν και τα λαϊκά στρώματα. Ευαγγελιστάριο Λειτουργικό βιβλίο, το οποίο περιλαμβάνει τις περικοπές του Ευαγγελίου που αναγιγνώσκονται κατά τη διάρκεια των ιερών ακολουθιών. Ησυχασμός Θεολογικό κίνημα. Σύμφωνα με τους Ησυχαστές, η επικοινωνία με το Θεό επιτυγχάνεται με τη μοναξιά, τη σιωπή, τον ασκητισμό και την προσευχή. Habeas Corpus Η φράση είναι λατινική και σημαίνει επί λέξει «ας έχεις το σώμα». Για την πρακτική σημασία της, βλ. σχετικό παράθεμα. Κεφαλαιοκρατικό ή καπιταλιστικό σύστημα Οικονομικό σύστημα που εμφανίστηκε στη Δυτική Ευρώπη με τις μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις και αναπτύχτηκε ιδιαίτερα με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Σ' αυτό τα μέσα παραγωγής κατέχουν και εκμεταλλεύονται οι κεφαλαιοκράτες. Κλασικισμός - Νεοκλασικισμός Πνευματικά και καλλιτεχνικά ρεύματα που μιμούνται την κλασική αρχαιότητα. Ένα λογοτεχνικό ή εικαστικό έργο θεωρείται κλασικό, όταν χαρακτηρίζεται από αρμονία, ισορροπία, σωστές αναλογίες και χρωματισμούς, ρυθμό και υψηλό ήθος. Στο νεοκλασικισμό αυτό αποκτά και κοινωνική σημασία, συνδεόμενο με τον αγώνα για ελευθερία. Κονσέρτο Είδος μουσικής σύνθεσης για ένα ή περισσότερους σολίστ και ορχήστρα. Μαγιορδόμος ή αυλάρχης Ο επικεφαλής αξιωματούχος των ανακτόρων και έμπιστος του βασιλιά στο Φραγκικό κράτος. Μαικήνας Ηγεμόνας ή εύπορος αστός που ενισχύει οικονομικά τον πολιτισμό και την τέχνη. Μεγάλος βεζίρης Ο ανώτατος αξιωματούχος του Οθωμανικού Κράτους, ένα είδος πρωθυπουργού. Μεταποιητικός ή δευτερογενής τομέας παραγωγής Περιλαμβάνει την οικοτεχνία, τη βιοτεχνία και τη βιομηχανία. Μοναχικό τάγμα Κοινότητα μοναχών που αποδέχονται και τηρούν τους ίδιους κανόνες. Τα κυριότερα μοναχικά τάγματα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ήταν των Φραγκισκανών, των Δομηνικανών και των Κινστερκιανών. Μικρογραφία ή μινιατούρα Ζωγραφική μικρών διαστάσεων πάνω σε βιβλίο. Μικροτεχνία Κατηγορία έργων τέχνης που έχουν μικρές διαστάσεις. Μνημειακή ζωγραφική Η μεγάλων διαστάσεων ζωγραφική σε ναούς και άλλα κτίρια. Όπερα Πολύμορφο έργο, συνήθως με μυθολογικά θέματα, στο οποίο συνδυάζονται η μουσική, το δράμα, η πρόζα, η ποίηση, ο χορός, η σκηνογραφία κ.ά. Ορατόριο Μουσικό έργο που έχει συνήθως θρησκευτικό περιεχόμενο και μοιάζει με όπερα, χωρίς όμως το στοιχείο της σκηνικής δράσης, με αφηγηματικά στοιχεία, άριες, φωνητικά και χορωδιακά μέρη, ορχηστρικές εισαγωγές ή ενδιάμεσες παρεμβολές. Ορθολογισμός Φιλοσοφική θεωρία που δίνει έμφαση στη λογική απόδειξη της αλήθειας. Πρεσβυτεριανοί Προτεστάντες που δεν αποδέχονται το επισκοπικό αξίωμα και υποστηρίζουν ότι η εκκλησία πρέπει να διοικείται από πρεσβυτέρους Πουριτανοί Μέλη της πρεσβυτεριανής εκκλησίας της Αγγλίας που πίστευαν ότι η λατρεία και η εκκλησιαστική πρακτική πρέπει να στηρίζεται αποκλειστικά στην αγία Γραφή. Προοπτική Η τεχνική με την οποία οι ζωγράφοι δίνουν την ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης, δηλαδή του βάθους της σύνθεσης, πάνω στη δισδιάστατη επιφάνεια του πίνακα. Προστασία Παρεχόταν από τους δυνατούς γαιοκτήμονες στους αδύνατους, οι οποίοι σε αντάλλαγμα πλήρωναν φόρο σε είδος ή εργάζονταν στα κτήματά τους. Προστατευτισμός ή Μερκαντιλισμός Οικονομική πρακτική μάλλον παρά θεωρία, που είχε επικρατήσει στην Ευρώπη από το 16ο ως το 18ο αι. Κατ' αυτή ο πλούτος μιας χώρας βασιζόταν στα αποθέματα των πολύτιμων μετάλλων που διέθετε. Έτσι το κράτος επιδίωκε να έχει ενεργητικό εμπορικό ισοζύγιο και παρενέβαινε, ενθαρρύνοντας τις εξαγωγές και αποθαρρύνοντας τις εισαγωγές. Πρωτογενής τομέας Η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ραγιάδες (reaya) Το σύνολο του πληθυσμού, με εξαίρεση τους αξιωματούχους, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο όρος δήλωνε από το 18ο αι. μόνο τους μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς, κυρίως τους χριστιανούς, που ζούσαν άθλια λόγω των φόρων και της καταπίεσης των Τούρκων. Ρομαντισμός Ευρωπαϊκό καλλιτεχνικό ρεύμα που δίνει έμφαση στα συναισθήματα (α' μισό 19ου αι.) Συμφωνία Εκτενής μουσική σύνθεση για ορχήστρα. Τριτογενής τομέας Ο τομέα της οικονομίας που αφορά τις υπηρεσίες (εμπόριο, τράπεζες, μεταφορές). Τροβαδούροι Οι τροβαδούροι (trouvar-trobar = επινοώ) ήταν οι τραγουδιστές της Ν. Γαλλίας. Στη Β. Γαλλία ονομάζονταν τροβάροι και στη Γερμανία Minnes?nger (ερωτικοί τραγουδιστές). Υπερρεαλισμός ή Σουρρεαλισμός Λογοτεχνικό και κίνημα του 20ου αι. που βασίζεται στη θεωρία του S. Freud και επιδιώκει την έκφραση του υποσυνείδητου κόσμου, που στηρίζεται στο όνειρο και τη φαντασίωση. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ. Ι. ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Α' ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ Κωνσταντίνος Α' 324-337 Κωνστάντιος 337-361 Ιουλιανός 361-363 Ιοβιανός 363-364 Ουάλης 364-378 Θεοδόσιος Α' 379-395 Αρκάδιος 395-408 Θεοδόσιος Β' 408-450 Μαρκιανός 450-457 Λέων Α' 457-474 Λέων Β' 474 Ζήνων 474-491 Αναστάσιος Α' 491-518 Ιουστίνος Α' 518-527 Ιουστινιανός Α' 527-565 ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Α' Ιουστίνος Β' 565-578 Τιβέριος Α' 578-582 Μαυρίκιος 582-602 Φωκάς 602-610 Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Ηράκλειος 610-641 Κώνστας Β' 641-668 Κωνσταντίνος Δ' 668-685 Ιουστινιανός Β' 685-695 (πρώτη βασιλεία) Λεόντιος 695-698 Τιβέριος Β' 698-705 Ιουστινιανός Β' 705-711 (δεύτερη βασιλεία) ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΩΝ ΗΡΑΚΛΕΙΔΩΝ Φιλιππικός 711-713 Αναστάσιος Β' 713-715 Θεοδόσιος Γ’ 715-717 Η ΣΥΡΙΑΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ Λέων Γ’ 717-741 Κωνσταντίνος Ε' 741-775 Λέων Δ' 775-780 Κωνσταντίνος ΣΤ’ 780-797 Ειρήνη 797-802 Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΜΟΡΙΟΥ Νικηφόρος Α' 802-811 Σταυράκιος 811 Μιχαήλ Α' Ραγκαβές 811-813 Λέων Ε' 813-820 Μιχαήλ Β' 820-829 Θεόφιλος 829-842 Μιχαήλ Γ’ 842-867 Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ Βασίλειος Α' 867-886 Λέων ΣΤ' 886-912 Αλέξανδρος 912-913 Κωνσταντίνος Ζ' 913-959 Ρωμανός Α' Λακαπηνός 920-944 Ρωμανός Β' 959-963 Νικηφόρος Β' Φωκάς 963-969 Ιωάννης Α' Τζιμισκής 969-976 Βασίλειος Β' 976-1025 Κωνσταντίνος Η' 1025-1028 Ρωμανός Γ’ Αργυρός 1028-1034 Μιχαήλ Δ' 1034-1041 Ζωή και Θεοδώρα 1042 Κωνσταντίνος Θ' Μονομάχος 1042-1055 Θεοδώρα 1055-1056 (δεύτερη βασιλεία) ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ Μιχαήλ ΣΤ’ 1056-1057 Ισαάκ Α' Κομνηνός 1057-1059 Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΔΟΥΚΩΝ Κωνσταντίνος Ι' Δούκας 1059-1067 Ρωμανός Δ' Διογένης 1067-1071 Μιχαήλ Ζ' Δούκας 1071-1078 Νικηφόρος Γ’ Βοτανειάτης 1078-1081 Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ Αλέξιος Α' 1081-1118 Ιωάννης Β' 1118-1143 Μανουήλ Α' 1143-1180 Αλέξιος Β' 1180-1183 Ανδρόνικος Α' 1183-1185 ΑΓΓΕΛΟΙ Ισαάκ Β' 1185-1195 Αλέξιος Γ’ 1195-1203 Ισαάκ Β' (δεύτερη βασιλεία) και Αλέξιος Δ' 1203-1204 Αλέξιος Ε' Μούρτζουφλος 1204 ΛΑΣΚΑΡΙΔΕΣ (ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΝΙΚΑΙΑΣ) Θεόδωρος Α' 1204-1222 Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης 1222-1254 Θεόδωρος Β' 1254-1258 Ιωάννης Δ' 1258-1261 ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΙ Μιχαήλ Η' 1261-1282 Ανδρόνικος Β' 1282-1328 Ανδρόνικος Γ’ 1328-1341 Ιωάννης Ε' 1341-1391 Ιωάννης ΣΤ' Καντακουζηνός 1347-1354 Ανδρόνικος Δ' 1376-1379 Ιωάννης Ζ' 1390 Μανουήλ Β' 1391-1425 Ιωάννης Η' 1425-1448 Κωνσταντίνος ΙΑ' 1449-1453 II. ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 324-333 Ίδρυση και οικοδόμηση της Κων/λης 325 Σύνοδος της Νίκαιας 343 Οι Γότθοι και άλλοι Γερμανοί βαπτίζονται χριστιανοί (Αρειανοί) 378 Ήττα του Ουάλη στην Αδριανούπολη 395 Διαίρεση της αυτοκρατορίας σε δύο μέρη. 425 Ίδρυση Πανεπιστημίου Κων/λης 431 Σύνοδος Εφέσου 438 Δημοσίευση Θεοδοσιανού Κώδικα 451 Σύνοδος Χαλκηδόνας 457 Ο Λέων Α' στέφεται αυτοκράτορας (από τον πατριάρχη για πρώτη φορά) 482 Ενωτικόν Ζήνωνος και έναρξη 30ετούς σχίσματος μεταξύ Ρώμης και Κων/λης 493 Ο Θευδέριχος γίνεται κύριος της Ιταλίας 529 Δημοσίευση Ιουστινιάνειου Κώδικα και αναστολή λειτουργίας της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας στην Αθήνα 532 Στάση του Νίκα - έναρξη ανοικοδόμησης Αγίας Σοφίας-Διαμόρφωση ρυθμού βασιλικής με τρούλο 533 Δημοσίευση της συλλογής «Πανδέκτη» 533-4 Καθυπόταξη Βανδαλικού Κράτους 535-55 Καθυπόταξη Οστρογοτθικού Βασιλείου 562 Συνθήκη ειρήνης μεταξύ Περσίας και Βυζαντίου Τέλη 6ου αι. Εισβολές Αβάρων και Σλάβων 620 Οι Πέρσες κατακτούν την Εγγύς Ανατολή 626 Άβαροι και Πέρσες πολιορκούν την Πόλη, αλλά αποκρούονται 627 Οι Πέρσες συντρίβονται κοντά στη Νινευί και αποδίδουν τα κατακτηθέντα εδάφη στο Βυζάντιο 636 Οι Άραβες νικούν τους Βυζαντινούς στη μάχη του Ιερομίακος (Yarmuk) 638 Ο χαλίφης Ομάρ κατακτά τα Ιεροσόλυμα. 640 Οι Άραβες αρχίζουν την κατάκτηση της Αιγύπτου και της Βόρειας Αφρικής 655 «Ναυμαχία των Ιστών» και νίκη των Αράβων επί των Βυζαντινών 678 Η πρώτη επίθεση του αραβικού στόλου κατά της Κων/λης αποτυγχάνει 680 Εγκατάσταση Βουλγάρων νοτίως του Κάτω Δούναβη και ίδρυση Βουλγαρικού Κράτους 697 Οι Άραβες κατακτούν την Καρχηδόνα 718 Οι Άραβες αποκρούονται μπροστά στην Πόλη 730 Έναρξη εικονομαχίας 751 Οι Λομβαρδοί κατακτούν το Εξαρχάτο της Ραβέννας 754 Εικονοκλαστική σύνοδος της Ιέρειας 787 Σύνοδος της Νίκαιας: Καταδίκη της εικονομαχίας 805 Ήττα των Σλάβων της Πάτρας: Αποκατάσταση της βυζαντινής κυριαρχίας στην Πελοπόννησο 811 Ο βούλγαρος χάνος Κρούμος κατατροπώνει και εξοντώνει τον Νικηφόρο Α' 826 Οι Άραβες αποσπούν από το Βυζάντιο την Κρήτη 827 Οι Άραβες αρχίζουν την κατάκτηση της Σικελίας 843 Αναστήλωση εικόνων και τέλος εικονομαχίας 9ος αι. Διαμόρφωση ρυθμού σταυροειδούς με τρούλο 860 Πρώτη εκστρατεία Ρώσων κατά της Κων/λης 863 Ιεραποστολή Μοραβίας - Νίκη κατά Αράβων στη μάχη του Λαλακάοντος 864 Εκχριστιανισμός Βουλγαρίας 867 Ο Φώτιος αφορίζει τον πάπα Νικόλαο Α'. Αρχή Φωτίειου Σχίσματος 902 Οι Άραβες κατακτούν το Ταυρομένιον (Taormina) 904 Οι Άραβες λεηλατούν τη Θεσσαλονίκη 944 Οι Βυζαντινοί ανακτούν τη συριακή Έδεσσα 10ος αι. Ακριτικά τραγούδια 961 Οι Βυζαντινοί ανακτούν την Κρήτη 965 Οι Βυζαντινοί ανακτούν την Κύπρο 968 Ο Νικηφόρος Φωκάς κατακτά τη Συρία 975 Ο Ιω. Τζιμισκής προελαύνει ως την Παλαιστίνη 988 Εκχριστιανισμός του κράτους του Κιέβου 11ος αι. Το λόγιος έπος του Διγενή Ακρίτα - Διαμόρφωση του οκταγωνικού ρυθμού. 1014 Ο Βασίλειος Β' εκμηδενίζει τον στρατό και το κράτος των Βουλγάρων του τσάρου Σαμουήλ 1054 Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών 1071 Ήττα του Διογένη Δ' από τους Σελτζούκους στο Ματζικέρτ της Αρμενίας 1077 Οι Σελτζούκοι κατακτούν τα Ιεροσόλυμα 1080 Ο Σουλεϊμάν Α' ιδρύει το Σουλτανάτο του Ρουμ 1081 Ο Ροβ. Γυισκάρδος κατακτά το Δυρράχιο και εισδύει στη Μακεδονία και Θεσσαλία 1082 Εμπορική συνθήκη Βυζαντίου και Βενετών 1096-99 1η Σταυροφορία: Κατάκτηση Νίκαιας (1097), Αντιόχειας (1098) και Ιεροσολύμων (1099) 1122 Καταστροφή των Πετσενέγων 1147-9 2η Σταυροφορία. Οι Σταυροφόροι αποτυγχάνουν στη Μ. Ασία 1186 Η Βουλγαρία αποσπάται από το Βυζάντιο και η βυζαντινή κυριαρχία στα Βαλκάνια καταρρέει 1189-92 3η Σταυροφορία. Το Βυζάντιο χάνει την Κύπρο 1202-4 4η Σταυροφορία και άλωση της Πόλης 1224 Ο Θεόδωρος Άγγελος της Ηπείρου κατακτά το Λατινικό Βασίλειο της Θεσσαλονίκης 1225 Ο Ιωάννης Βατάτζης της Νίκαιας αποσπά τη Μ. Ασία από τους Λατίνους 1261 Ο Μιχαήλ Η' ανακτά την Πόλη και αποκαθιστά και ανακτά το Μυστρά και άλλα φρούρια του Μορέως 1282 Ο Σικελικός Εσπερινός ματαιώνει την επίθεση του Καρόλου Δ' κατά του Βυζαντίου 1300 Όλη η Μ. Ασία περιέρχεται στους Οθωμανούς 1310/1 Οι Καταλανοί νικούν τους Φράγκους στη μάχη του Κηφισού και γίνονται κύριοι της Αθήνας 1326 Η Προύσα γίνεται πρωτεύουσα του Οθωμανικού Κράτους 1354 Η κατάκτηση της Καλλίπολης εγκαινιάζει τις οθωμανικές κατακτήσεις στην Ευρώπη 1368/9 Η Αδριανούπολη γίνεται πρωτεύουσα των Οθωμανών 1389 Οι Οθωμανοί νικούν τους Σέρβους στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου (Κόσοβο). 1393 Οι Οθωμανοί κατακτούν την Βουλγαρία 1402 Μάχη της Άγκυρας και ήττα των Οθωμανών από τους Μογγόλους 1430 Οι Οθωμανοί κατακτούν τη Θεσσαλονίκη 1431 Καταλύεται η ηγεμονία της Αχαΐας και η Πελοπόννησος περιέρχεται στους Έλληνες 1439 Ένωση των δύο εκκλησιών στη Φλωρεντία 1444 Ο Μουράτ Β' νικά τους χριστιανούς σταυροφόρους στη Βάρνα της Βουλγαρίας 1453 Ο Μωάμεθ Β' κυριεύει την Κων/λη και καταλύει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία 1456 Η Αθήνα πέφτει στα χέρια των Οθωμανών 1460 Οι Οθωμανοί κατακτούν την Πελοπόννησο 1461 Οι Οθωμανοί κατακτούν την Τραπεζούντα ΙΙΙ. ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ 5ος-6ος αι. Μετανάστευση λαών, εισβολές βαρβάρων 476 Πτώση Δυτ., Ρωμ. Κράτους, αρχή Μεσαίωνα 481 Εγκαθίδρυση Μεροβιγγείων 481-511 Χλωδοβίκος Α', βασιλιάς των Φράγκων 496 Βάπτιση Χλωδοβίκου Α' 6ος-7ος αι. Νέες επιδρομές λαών στην Ευρώπη 732 Ο Κάρολος Μαρτέλος αναχαιτίζει τους Άραβες στο Πουατιέ 751 Ο Πιπίνος Βραχύς στέφεται βασιλιάς των Φράγκων και ιδρύει τη δυναστεία των Καρολιδών 768-774 Ο Καρλομάγνος βασιλιάς των Φράγκων 800 Ο Καρλομάγνος στέφεται αυτοκράτορας 843 Συνθήκη του Βερντέν και τριχοτόμηση του Φραγκικού Κράτους 8ος-9ος αι. Έναρξη διαμόρφωσης φεουδαρχίας 9ος-10ος αι. Επιδρομές Σαρακηνών, Μαγυάρων και Νορμανδών στην Ευρώπη 962 Ο Όθων Α' στέφεται αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους 987 Ο Ούγος Καπέτος στέφεται βασιλιάς της Γαλλίας και ιδρύει τη δυναστεία των Καπετιδών 11ος αι. Καινοτομίες στη γεωργία, ανάπτυξη πόλεων και εμπορίου, ρομανικός ρυθμός 1066 Ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής βασιλιά ς της Αγγλίας 1075 Έναρξη της διαμάχης για την περιβολή 12ος αι. Γοτθικός ρυθμός 1122 Κονκορδάτο της Βορμς και λήξη της διαμάχης για την περιβολή 13ος αι. Έναρξη παρακμής φεουδαρχίας 1215 Μεγάλος Χάρτης Δικαιωμάτων 14ος αι. Κρίση της φεουδαρχίας, λαϊκές εξεγέρσεις 1305-1377 Αιχμαλωσία της Αβινιόν 1337-1453 Εκατονταετής πόλεμος 1345-1400 Μαύρος Θάνατος 1450 περ. Εφεύρεση τυπογραφίας 15ος-16ος αι. Ανακαλύψεις, Αναγέννηση, Ανθρωπισμός 1453 Ο Μωάμεθ Β' παραχωρεί προνόμια στον πατριάρχη Γεννάδιο Β' 1492 Ανακάλυψη Αμερικής και έναρξη Νεότερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας 1517-1555 Μεταρρύθμιση και αντιμεταρρύθμιση 1519-1522 Πρώτος περίπλους της γης 1520 Ο Λούθηρος καίει τη βούλα του πάπα 1529 Πρώτη πολιορκία Βιέννης 1535 Πρώτες Διομολογήσεις Γαλλίας με Οθωμανούς 1555 Ειρήνη Αυγούστας 1571 Κατάληψη Κύπρου από τους Τούρκους, ναυμαχία Ναυπάκτου 1572 Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου 1598 Διάταγμα Νάντης 1618-48 Τριακονταετής Πόλεμος 1648 Συνθήκη της Βεστφαλίας 1669 Κατάληψη Κρήτης από τους Τούρκους 1683 Δεύτερη πολιορκία Βιέννης από τους Οθωμανούς 1685 Ανάκληση Διατάγματος Νάντης 1688 Ένδοξη Επανάσταση 1688-1789 Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός 1750-1821 Νεοελληνικός Διαφωτισμός 1750-1800 Έναρξη Βιομηχανικής Επανάστασης 1774 Συνθήκη Κιοουτσούκ Καϊναρτζή 1789 Γαλλική Επανάσταση Βιντεοκασέττες-CD-Rom για το Βυζάντιο 1. Ευ. Χρυσός-Μ. Στασινοπούλου (επιμ.), Κωνσταντινούπολη. Η ίδρυση μιας παγκόσμιας πρωτεύουσας. Το μάθημα που δεν έγινε, Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη, Αθήνα 1995. 2. Ε. Χρυσός (επιμ.), ΣΟΦΙΑ, μια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη για το Βυζάντιο, Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη, Αθήνα 1995. 3. ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Από το παρόν στο παρελθόν. Βυζαντινή Ιστορία Β’ Γυμνασίου. Εκπαιδευτικό λογισμικό που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου ΕΠΕΑΕΚ "Αναδιατύπωση και Εκσυγχρονισμός των Προγραμμάτων Σπουδών και Παραγωγή Διδακτικού Υλικού". Τόποι του Διαδικτύου για τη Βυζαντινή Ιστορία Διδάσκοντες και μαθητές μπορούν να αναζητήσουν και να βρουν στο Διαδίκτυο (Internet) μεγάλο αριθμό διαδικτυακών τόπων (sites) σχετικών με τη μεσαιωνική ιστορία, που προσφέρουν πρωτογενές υλικό (πηγές), συνθετικές εργασίες και βιβλιογραφίες, αν πληκτρολογήσουν τις ακόλουθες δύο γενικές αναφορές: «Internet Medieval Sourcebook» και «Doaks Economic History of Byzantium». Βασική προϋπόθεση για την αξιοποίηση αυτού του τεράστιου υλικού είναι η καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σπ. Ασδραχάς-Καραπιδάκης Ν. Ελληνική Οικονομική Ιστορία ΙΕ'-ΙΘ' αι. τ. 1-2, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2003. Απ. Βακαλόπουλος Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, Τουρκοκρατία τ. Β' (1453-1669), τ. Δ' (1669-1912), Θεσσαλονίκη 1973-1976. S. Bernstein-P. Milza Ιστορία της Ευρώπης. Από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα ευρωπαϊκά κράτη, τ. Α' (5ος-18ος αι.), μετ. Α. Δημητρακόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997. F. Braudel Υλικός πολιτισμός, οικονομία και καπιταλισμός. Οι δομές της καθημερινής ζωής, το δυνατό και το αδύνατο, τ. 1-2, μετ. Αικ. Ασδραχά, Εκδόσεις Μορφωτικού Ινστιτούτου Αγροτικής Τράπεζας, Αθήνα 1995-8. J. Burckhardt Ο πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία, μετ. Μ. Τοπάλη, εκδ. Νεφέλη 1997. Ε. Burns Εισαγωγή στην ιστορία και τον πολιτισμό της Νεώτερης Ευρώπης, τ. Α', μετ. Τ. Βαρβέρης, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1983. Αικ. Χριστοφιλοπούλου Βυζαντινή Ιστορία, 3 τόμοι, εκδ. Βάνιας, θεσσαλονίκη 1991-1997. Ευ. Χρυσός Το Βυζάντιον και οι Γότθοι, Θεσσαλονίκη 1972. G. Dagron Η γέννηση μιας πρωτεύουσας, Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της, 330-451, μετ. Μ. Λουκάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2000. A. G. Debus Άνθρωπος και φύση στην Αναγέννηση, μετ. Τ. Τσιαντούλας, επιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997. Α. Δεληβορριάς Interpretatio Christiana, στο Ευφρόσυνον: Αφιέρωμα στον Μανώλη Χατζηδάκη, Αθήνα 1991, σ.107-123. Κ. Γιαννακόπουλος Βυζάντιο και Δύση, μετ. Ε. Βαρουξάκη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1985. Ε. Γλύκατζη - Αρβελέρ Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, μετ. Τ. Δρακοπούλου, 4η έκδοση, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 1992. J. Le Goff Οι διανοούμενοι στο Μεσαίωνα, εκδ. Κέδρος 2002. J. Le Goff Ο πολιτισμός της μεσαιωνικής Δύσης, με. Ρ. Μπενβενίστε, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993. N. Hampson Ο Διαφωτισμός, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα 1994. A. Hauser Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης, εκδ. Κάλβος, Αθήνα 1970. E. Hobsbawm Η γένεση της Βιομηχανικής Επανάστασης, Κείμενα Ευρωπαϊκής Ιστορίας, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1985, 101-121. H. Hunger Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια και κοσμική λογοτεχνία των Βυζαντινών, τ. 13, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1987-94. Θ. Ιωάννου Εμπορικές σχέσεις Κύπρου-Γαλλίας κατά το 18ο αι., Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, Λευκωσία 2002. IEE Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Ζ'-Η'-Θ'-Ι’-ΙΑ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1974-8. M. Kaplan Βυζάντιο και Ελλάδα, μετ. Μ. Βερέττας, σειρά Ανακαλύψεις-Ιστορία, εκδ. Α. Δεληθανάσης, Αθήνα 1994. Ι. Καραγιαννόπουλος Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόμος Β', Ιστορία Μέσης Βυζαντινής Περιόδου (565-1081), ανατύπ., εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1987. Ι. Καραγιαννόπουλος Το Βυζαντινό Κράτος, 4η έκδοση, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1996. Ι. Καραγιαννόπουλος (επιμ.) Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1978. Ν. Καραπιδάκης Ιστορία της Μεσαιωνικής Δύσης, 5ος -11 ος αι., εκδ. Αλεξάνδρεια, 1996. Καρτέσιος Λόγος περί της μεθόδου, μετ. Χρ. Χριστίδης, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1976. Π. Κιτρομηλίδης Πολιτικοί στοχαστές των Νεοτέρων Χρόνων. Βιογραφικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1992. J. Koder Το βυζάντιο ως χώρος. Εισαγωγή στην Ιστορική Γεωγραφία της Ανατολικής Μεσογείου στη Βυζαντινή περιοχή, μετ. Δ. Χ. Σταθακόπουλος, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2005. Β. Κρεμμυδάς Νεότερη Ιστορία, 5η έκδοση, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1990. Β. Κρεμμυδάς-Φ. Πισπιρίγκου Ο μεσαιωνικός κόσμος, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1985. Α. Κυρκίνη-Κούτουλα Η Οθωμανική διοίκηση στην Ελλάδα (Η περίπτωση της Πελοποννήσου, 1715-1821), Αρσενίδης, Αθήνα 1996. Α. Ε. Laiou (εκδ.) Economic History of Byzantium, 3 τόμοι, Washington, D. C. 2002. Μ. Λαμπράκη-Πλάκα Οι πραγματείες περί ζωγραφικής Αλμπέρτι και Λεονάρντο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 1988. P. Lemerle Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός. Σημειώσεις και παρατηρήσεις για την εκπαίδευση και την παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως τον 10ο αι., μετ. Μ. Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1981. Μ. V. Levtchenko Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (από τις αρχές ως το 1453), μετ. Γ. Ν. Βιστάκης, εκδ. Γερ. Αναγνωστίδης, Αθήνα χ.χ. G. Livet. - R. Mousnier Γενική Ιστορία της Ευρώπης, τ. Γ’ (1300-1660), μετ. Π. Παπαδόπουλος, τ. Δ' (1660-1789), μετ. Α. Τριαντάφυλλου, τ. Ε' (1789-1848), μετ. Ειρ. Λούβρου, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1990. Τ. Κ. Λουγγής Επισκόπηση Βυζαντινής Ιστορίας, Α' τόμος (324-1204), εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2η έκδοση, Αθήνα 1998. Ν. Μακιαβέλλι Ο Ηγεμόνας, μετ. Ν. Καζαντζάκης, εκδ. Γαλαξίας 1971. C. Mango Βυζάντιο, η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1988. Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης, μετ. Γ. Ν. Πολίτης, Δωδώνη 1979. Μ. ντε Μονταίνι Δοκίμια, μετ. - εισ. - σημ. Φ. Δ. Δρακονταειδής, Εστία, 1983. Μουσεία του Κόσμου, εκδ. Mandatori - Φυτράκης, Αθήνα 1969. Κ. Nef Ιστορία της Μουσικής, μετ. Φ. Ανωγειανάκης, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 1956. D. Nicholas Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1999. D. Obolensky Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία, μετ. Γ. Τσεβρεμές, τ. 1-2, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991. Οι μεγάλοι ζωγράφοι, εκδ. Fabbri - Μέλισσα, Αθήνα 1971. G. Ostrogorsky Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. 1-3, Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1978-81. Λ. Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1978. Τ. Τ. Rice Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1997. St. Runciman Βυζαντινός πολιτισμός, εκδ. Γαλαξίας, Αθήνα 1978. Ν. Σβορώνος Η βυζαντινή επαρχία, πέντε μαθήματα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη, Βιβλιοθήκη Γενικής Παιδείας 18, [Αθήνα 1991]. Ν. Σβορώνος Το Ελληνικό Έθνος. Γένεση και διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού, προλεγ. Σπ. Ασδραχάς, φιλολ. επιμ. Ν. Βαγενάς, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2004. G. Vasari Καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Στ. Λυδάκης, εκδ. Κανάκη, Αθήνα 1995. G. Walter Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1999. N. G. Wilson Από το Βυζάντιο στην Αναγέννηση, μετ. Φ. Πρεβεδούρου-Γεωργίνη, εκδ. Νέα Σύνορα-Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα 1994. Οι συγγραφείς επιθυμούν να ευχαριστήσουν όλους τους εκδότες και εκδοτικούς οίκους από βιβλία των οποίων αντλήθηκε το εικονιστικό υλικό. Ειδικότερα ευχαριστούμε το Μορφωτικό Ίδρυμα της Τραπέζης της Ελλάδος (ΜΙΕΤ), τις Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Βασιλόπουλος, τις εκδόσεις Βάνιας, τις εκδόσεις Δεληθανάσης, τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια,: Fabbri - Μέλισσα, Οι μεγάλοι ζωγράφοι, Αθήνα 1971. Gombrich, Ε. Η., Το Χρονικό της Τέχνης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1994. Larousse, Ιστορία της Τέχνης, εκδ. ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ. Mandatori - Φυτράκη., Μουσεία του Κόσμου, Αθήνα 1969. Rowling, Marjorie, Η Καθημερινή Ζωή στο Μεσαίωνα, εκδ. Παπαδήμα, 1992. Ακαδημαϊκή, Γκερμπεσιώτης, Η. και ΣΙΑ Τα 100 Γεγονότα που άλλαξαν τον Κόσμο, Αθήνα. Εγκυκλοπαίδεια, Πάππυρος, Λαρούς, Μπριτάνικα Εκδοτική Αθηνών, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα. Καπόπουλος, K-Time Life Παγκόσμια Ιστορία, Αθήνα 1991. Υπουργείο Πολιτισμού, Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν, Αθήνα 1992. Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου Χόνορ, Χιου - Φλέμιγκ, Τζον, Ιστορία της Τέχνης, τ. 2-3, Εκδόσεις Υποδομή, Αθήνα 1991-2 Με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης τα διδακτικά βιβλία του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου τυπώνονται από τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων και διανέμονται δωρεάν στα Δημόσια Σχολεία. Τα βιβλία μπορεί να διατίθενται προς πώληση, όταν φέρουν βιβλιόσημο προς απόδειξη της γνησιότητάς τους. Κάθε αντίτυπο που διατίθεται προς πώληση και δε φέρει βιβλιόσημο, θεωρείται κλεψίτυπο και ο παραβάτης διώκεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7 του Νόμου 1129 της 15/21 Μαρτίου 1946 (ΦΕΚ 1946, 108, Α’) ΒΙΒΛΙΟΣΗΜΟ Απαγορεύεται η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος αυτού του βιβλίου, που καλύπτεται από δικαιώματα (copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε μορφή, χωρίς τη γραπτή άδεια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.