4.3.3 Διαχείρηση συστήματος αρχείων

Το μέρος εκείνο του λειτουργικού συστήματος που γίνεται περισσότερο αντιληπτό από το χρήστη είναι εκείνο που διαχειρίζεται το σύστημα αρχείων (file system).

Είναι γνωστό ότι τα δεδομένα και οι πληροφορίες μπορούν να αποθηκευθούν σε διάφορα μέσα αποθήκευσης καθένα από τα οποία έχει τις ιδιαιτερότητές του και το δικό του τρόπο φυσικής οργάνωσης. Το λειτουργικό σύστημα εξασφαλίζει έναν ομοιόμορφο τρόπο για να αντιλαμβανόμαστε την αποθήκευση της πληροφορίας, με τη χρήση της έννοιας "αρχείο". Αρχείο (file) είναι μια νοητή μονάδα αποθήκευσης δεδομένων και προγραμμάτων. Γενικά, το αρχείο είναι μια σειρά από bit, το νόημα των οποίων ορίζεται από αυτόν που το δημιουργεί, ενώ για την αποθήκευσή τους σε μια συσκευή περιφερειακής μνήμης μεριμνά το λειτουργικό σύστημα. Κάθε αρχείο έχει συνήθως: - όνομα - τύπο - χρόνο δημιουργίας ή/ και χρόνο τροποποίησης ή/ και χρόνο τελευταίας ανάγνωσης - μέγεθος - δημιουργό - δικαιώματα πρόσβασης.

Το λειτουργικό σύστημα μας εξασφαλίζει τη δυνατότητα να εκτελούμε μια σειρά από πράξεις σε κάθε αρχείο. Οι πράξεις αυτές είναι οι εξής: α) δημιουργία αρχείου με προσδιορισμό ονόματος και τύπου β) διαγραφή αρχείου γ) τροποποίηση περιεχομένου αρχείου (edit) δ) αντιγραφή του περιεχομένου ενός αρχείου σε μια άλλη περιφερειακή συσκευή (π.χ. εμφάνιση στην οθόνη, εκτύπωση σε εκτυπωτή) ε) αντιγραφή αρχείου σε άλλο αρχείο στ) αλλαγή ονόματος αρχείου ζ) αντιγραφή ή μετακίνηση αρχείου σε άλλη περιφερειακή συσκευή η) αντιγραφή ή μετακίνηση αρχείου από μία ομάδα σε άλλη ομάδα αρχείων στην ίδια περιφερειακή συσκευή.

Όλα τα αρχεία που αποθηκεύονται σε μια περιφερειακή συσκευή καθώς και η οργάνωσή τους αποτελούν ένα σύστημα αρχείων. Πληροφορίες σχετικές με το σύστημα αρχείων καταχωρίζονται σε έναν ειδικό χώρο του μέσου αποθήκευσης και περιλαμβάνουν το όνομα κάθε αρχείου, τον τύπο του, το μέγεθός του και τις θέσεις που χρησιμοποιήθηκαν για την αποθήκευσή του πάνω στη συσκευή.

Τα αρχεία οργανώνονται σε ομάδες. Κάθε ομάδα αποτελεί ένα κατάλογο (directory) ή φάκελο (folder). Κάθε κατάλογος έχει όνομα και αποτελείται από αρχεία και ίσως κάποιους υποκαταλόγους (subdirectories) ή υποφακέλους. Το σύστημα αρχείων επομένως είναι οργανωμένο με ένα δενδροειδή τρόπο (tree), που φαίνεται στο σχήμα 4.3. Υπάρχει πάντα ένας αρχικός κατάλογος που ονομάζεται ριζικός κατάλογος (root directory) και συνήθως συμβολίζεται με "\" ή "/", ανάλογα με το λειτουργικό σύστημα. Ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει αρχεία και υποκαταλόγους.

Σχήμα 4.3: Σύστημα αρχείων

Στο παράδειγμά μας οι υποκατάλογοι είναι ο κατάλογος Α και ο κατάλογος Β. Οι νέοι κατάλογοι μπορούν να περιέχουν και αυτοί αρχεία και υποκαταλόγους. Στο παράδειγμά μας ο κατάλογος Α έχει υποκαταλόγους τους Γ, Δ, Ε. Με αυτόν τον τρόπο οργανώνεται κάθε σύστημα αρχείων, με τη θέση του αρχείου να καθορίζεται από τη διαδρομή του (path). Έτσι, για παράδειγμα, τα αρχεία του καταλόγου Δ έχουν διαδρομές: \Α\Δ\Χ1 \Α\Δ\Χ2 ενώ του καταλόγου Β έχουν διαδρομές: \Β\Χ1 \Β\Χ3 \Β\Χ4. Στον ίδιο υποκατάλογο το όνομα κάθε αρχείου είναι μοναδικό.

Όταν διαχειριζόμαστε ένα σύστημα αρχείων, κάθε χρονική στιγμή βρισκόμαστε σε έναν κατάλογο του συστήματος αρχείων. Ο κατάλογος αυτός ονομάζεται τρέχων κατάλογος (current directory). Το λειτουργικό σύστημα μας παρέχει την δυνατότητα να κινούμαστε πάνω στο δενδρικό σύστημα που συνθέτουν όλοι οι κατάλογοι του συστήματος αρχείων, όπως επίσης και να δημιουργούμε ή να διαγράφουμε καταλόγους.