6.4 Ο πολιτισμός

Η θρησκεία. Το κυριότερο στοιχείο που προσδιόρισε το χαρακτήρα του περσικού πολιτισμού ήταν η θρησκεία. Διαμορφωτής της ήταν ένα ιστορικό πρόσωπο, ο Ζαρατούστρα ή Ζωροάστρης (ζωροαστρισμός). Το περιεχόμενο της είχε ηθική βάση. Πρόβαλλε την ιδέα ότι ο κόσμος κυριαρχείται από τη διαμάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό και την επικράτηση πότε του ενός και πότε του άλλου. Υποχρέωση του ανθρώπου είναι να συμβάλλει στην επικράτηση του καλού· γι' αυτό θα πρέπει να καταπολεμήσει το ψεύδος και να είναι αγνός. Ο τρόπος της λατρείας ήταν απλός και δεν περιελάμβανε ναούς και είδωλα. Οι Πέρσες λάτρευαν το θεό του Καλού και του φωτός σε βωμούς πάνω στις κορυφές των βουνών, όπου οι ιερείς τους άναβαν φωτιές. Φαίνεται πως έχουμε να κάνουμε με μια μορφή πυρολατρίας. Η θρησκεία τους, πάντως, διακρίνεται από τις θρησκείες των άλλων ανατολικών λαών, γιατί είχε ηθικό περιεχόμενο. Η γραφή. Οι Πέρσες υιοθέτησαν τη σφηνοειδή γραφή από τους Ασσύριους αλλά την απλοποίησαν μειώνοντας κατά πολύ τον αριθμό των συμβόλων της. Τα κείμενα τους ήταν κυρίως διατάγματα του Μεγάλου Βασιλιά που είχαν μεταφραστεί στις γλώσσες των λαών της αυτοκρατορίας για να είναι κατανοητά σε όλους τους υπηκόους.

Κυονόκρανο με την μορφή ταύρου από το ανάκτορο της Περσέπολης (5ος αι. π.Χ.)

Οι τέχνες. Οι Πέρσες πριν από την εποχή του Κύρου ήταν γεωργοί η νομάδες βοσκοί. Δεν είχαν δημιουργήσει εθνική τέχνη, εμπνευσμένη από τις παραδόσεις τους. Η τέχνη που διαμόρφωσαν σταδιακά εξυπηρέτησε τις ανάγκες των ανακτόρων, γι' αυτό διέθετε στοιχεία βαβυλωνιακά, ασσυριακά, αιγυπτιακά αλλά και χεττιτικά. Δεν έλειπαν βέβαια και τα στοιχεία τα εμπνευσμένα από την περσική θρησκεία. Τα μεγάλα ανακτορικά κέντρα, όπως τα Σούσα και η Περσέπολη, μέσα από τα ερείπια τους δίνουν την εικόνα του πλούτου και του μεγαλείου. Διαρθρώνονταν σε διαφορετικά επίπεδα, που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με σκάλες μεγάλες και επιβλητικές. Πύλες οδηγούσαν σε αυτά, διακοσμημένες με φτερωτούς ταύρους που είχαν ανθρώπινο κεφάλι. Οι τοίχοι των ανακτόρων είχαν επένδυση με επισμαλτωμένα τούβλα και παρουσίαζαν πολεμιστές, ζώα και μορφές φανταστικές. Η αρχιτεκτονική και η διακόσμηση των περσικών ανακτόρων είχε μνημειακό χαρακτήρα.