"Το ταξίδι μου" Μαρτυρία μιας εποχής Βιογραφία*

Είμαι στην Οδέσσα γεννημένος στα 1854, τρίτη μέρα του Μαγιού, το μήνα δηλαδή που γεννιούνται, λέει, και τα γαϊδουράκια. Κι αλήθεια, σαν είμουνα παιδί και σα μου μάθαινε ο δάσκαλος την καθαρέβουσα, η καθαρέβουσα μου άρεζε τρομερά και δεν ήθελα καμμιάν άλλη γλώσσα να μιλήσω. Ύστερα όμως, σαν έγινα άντρας, κατάλαβα πως το Μάη γεννιούνται τα λουλούδια κι άρχιζα ν' αγαπώ τη δημοτική.

Λουλούδια δεν είναι τα λόγια μονάχα που ξεφυτρώνουνε, που μαραίνονται και ξαναβλαστάνουνε στου λαού τα χείλια· λουλούδια είναι κ' οι ψυχές. Κ' έτσι προσπάθησα να τα μυρίσω και τα δυο, να μάσω και μερικά πού και πού.

Αν κ' έφυγα μακριά από τους δασκάλους κι από τη δασκαλωσύνη, τόφερε η τύχη μου να γίνω καθηγητής, στα 1884, στη Σκολή για Μαθήματα Ανώτερα του Παρισιού. Ίσως γιατί έγινα καθηγητής, άφησα γεια στους δασκάλους. Σβυούν οι δάσκαλοι σαν τους κοιτάζεις λιγάκι με της επιστήμης το λυχνάρι. Λυχναράκι κ' η επιστήμη η δική μου, μα μου φτάνει για να γνωρίσω και στα σκοτεινά τα λουλούδια και τα γαϊδούρια.

Τέτοιο λυχναράκι κρατούσα στο χέρι, σαν έκαμα το "Ταξίδι μου " στα 1888. Τώρα, μόνο στα λουλούδια προσέχω. Λουλούδια θέλει η Ρωμιοσύνη κι αποβαρέθηκε τους δασκάλους.

Αφτά είχα να πω και μου φαίνονται τα πιο σπουδαία. Αν είναι κι άλλα, τα λέμε κατόπι, σα γράψω και εγώ τη "Ζωή μου", που τη γράφω κιόλας με κάθε μου βιβλίο, και που μάλιστα έχυσα την ψυχή μου σ' "Τόνειρο του Γιαννίρη". Η ελπίδα μου είναι, όταν πεθάνω, όχι πως θα λιγοστέψουν τα γαϊδουράκια, που είναι καλά και χρήσιμα ζώα, μόνε πως θάλλαξουν και κείνα, αφού φαν και χωνέψουν ένα δυο ρωμαίικα λουλουδάκια, γύρο στην πράσινη πεφκιά που φύτεψα και γω για την Ελλάδα, σταθάνατο Νησί της Αγάπης.

(Γ. Ψυχάρη, Το ταξίδι μου, Εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1983, γ' ανατύπ. επιμέλ. Α. Αγγέλου, σελ 9-10)

* Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο όρος βιογραφία χρησιμοποιείται αντί για τον όρο αυτοβιογραφία.