2. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911)

Κορυφαίος διηγηματογράφος. Γεννήθηκε και πέθανε στη Σκιάθο, όπου έμαθε και τα πρώτα γράμματα. Φοίτησε, έπειτα, σε γυμνάσια της Χαλκίδας, του Πειραιά, και της Αθήνας. Μεγάλος, το 1874, τελείωσε τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου, όπου και φοίτησε χωρίς ποτέ να πάρει πτυχίο· αναγκάστηκε νωρίς να στραφεί στο βιοπορισμό. Έτσι εργάστηκε ως δημοσιογράφος/μεταφραστής σε διάφορες εφημερίδες.

Χρονικά, ανήκει στη γενιά του 1880, αν και έμεινε έξω από τους αγώνες και τις αγωνίες αυτής της γενιάς, στην οποία πολλά οφείλει η λογοτεχνία μας. Κρατήθηκε μακριά από τις φιλολογικές ζυμώσεις της εποχής του: φιλολογικοί καβγάδες, γλωσσικό ζήτημα, νέοι φιλολογικοί προσανατολισμοί φαίνεται να τον αφήνουν ασυγκίνητο. Αυτό όμως είναι εντελώς εξωτερικό. Ο Παπαδιαμάντης έχει το δικό του κόσμο, και σύμφωνα µ' αυτόν πλάθει το δικό του έργο. Στα μεγάλα φιλολογικά προβλήματα του καιρού του δίνει τις προσωπικές του λύσεις. Γι' αυτό και μένει μόνος στα γράμματα χωρίς εταίρους και απογόνους. Όπως μόνος έμεινε και στη ζωή· μόνος και ιδιότυπος.

Το ίδιο ιδιότυπο είναι και το έργο του· είναι επηρεασμένο από τη ζωή του: Ο Παπαδιαμάντης καταγόταν από φτωχή οικογένεια· ήταν γιος ιερέα· το περιβάλλον του σπιτιού του ήταν θρησκευτικό· του ίδιου η ζωή υπήρξε ασκητική· ήταν ο κοσμοκαλόγερος, όπως τον είπαν, ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων. Αυτή λοιπόν η μυστική ζωή του σφραγίζει το έργο του, που είναι εμπνευσμένο από τη Σκιάθο: οι ήρωές του, απλοί ναυτικοί, ευσεβείς χριστιανοί, γυναίκες, παιδιά, γέροι, ιερείς, κινούνται στο χώρο του νησιού, όπου κινήθηκε και ο ίδιος, όταν ήταν παιδί. Τα διηγήματά του δεν έχουν πάντα πλοκή και δέσιμο. Είναι αφηγήσεις απλές.

Η γλώσσα του είναι κι αυτή ιδιότυπη· είναι η γλώσσα του Παπαδιαμάντη· μια γλωσσική ποικιλία που συναιρεί και ζωντανεύει μέσα της γλωσσικά στοιχεία παρμένα από τη δημοτική, την καθαρεύουσα, τα εκκλησιαστικά βιβλία και από το ιδίωμα της Σκιάθου. Ωστόσο έχει μουσικότητα και γοητεία.

Έργα του: "Οι Έμποροι των εθνών" (μυθιστόρημα), "Η Φόνισσα" (νουβέλα), "Όνειρο στο κύμα" (διήγημα), "Υπό την βασιλικήν δρυν" (διήγημα), "Φτωχός άγιος" (διήγημα), "Σταχτομαζώχτρα" (διήγημα), "Στο Χριστό στο κάστρο" (διήγημα) και άλλα πολλά διηγήματα, περίπου διακόσια.