Η δράση του Αρχέλαου

Στα χρόνια της βασιλείας του Αρχέλαου η Μακεδονία σημείωσε μεγάλη ανάπτυξη. Η ήττα των Αθηναίων στην Σικελία του επέτρεψε να ανακτήσει τμήματα της περιοχής, που είχαν αποσπάσει παλιότερα οι Αθηναίοι. Το Δίο, το ιερό κέντρο των Μακεδόνων, απέβη μια δεύτερη Ολυμπία. Εκεί συγκεντρώνονταν οι Μακεδόνες για να τιμήσουν τους Ολύμπιους θεούς, προπάντων τον Δία, από τον οποίο έλαβε και το όνομα της η πόλη. Στην αυλή του Αρχέλαου συγκεντρώθηκαν σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι της εποχής, ανάμεσα στους οποίους και ο Ευριπίδης.

Το θάνατο του Αρχέλαου ακολούθησε για πολλά χρόνια ανασφάλεια και αβεβαιότητα ως τη στιγμή που την εξουσία πήρε στα χέρια του ο Φίλιππος Β'.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΕΛΑΟΥ Οι Μακεδόνες, οι οποίοι δεν είχαν αρκετή δύναμη για να αντισταθούν σε τόσο μεγάλο στρατό, αποτραβήχτηκαν στα δυσπρόσιτα μέρη και στις τειχισμένες πολιτείες τους. Δεν ήταν πολλές τότε, αλλά αργότερα ο Αρχέλαος του Περδίκκα, όταν έγινε βασιλιάς έχτισε τα όσα σήμερα υπάρχουν φρούρια και χάραξε ίσιους δρόμους. Οργάνωσε και την πολεμική μηχανή του κράτους, δηλαδή ιππικό, όπλα και άλλα εφόδια, καλύτερα από τους οκτώ προκατόχους του. Θουκυδίδης Β 100, μτφ. Αγγ. Βλάχου

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ Ο διάδοχος του Αλέξανδρου Περδίκκας Β' φιλοξένησε στην αυλή του τον Μελανιππίδη, ποιητή διθυράμβων, και τον πρωτοπόρο της ιατρικής Ιπποκράτη τον Κώο. Ο Αρχέλαος, διάσημος στην Ελλάδα για τις νίκες των τεθρίππων του στα Πύθια και τα Ολύμπια, εξασφάλισε τις υπηρεσίες του διαπρεπούς ζωγράφου Ζεύξιδος, του μεγάλου μουσικού Τιμοθέου και του καλύτερου επικού ποιητή Χοιρίλου… Δύο από τους διασημότερους Αθηναίους τραγικούς ποιητές έζησαν και δημιούργησαν στη Μακεδονία επί σειράν ετών: ο Αγαθών (περίπου 407-401 π.Χ.) και ο Ευριπίδης (408-406 π.Χ.) Εκεί βρήκαν κοινό δεκτικότερο από ό,τι στην εμπόλεμη Αθήνα και - αν και λείπουν τα σχετικά αρχαιολογικά τεκμήρια - κάποια θεατρική παράδοση. Ο Ευριπίδης κατά την παραμονή του στη Μακεδονία έγινε εταίρος του βασιλέως και συνέγραψε δύο τραγωδίες, τον «Αρχέλαο»… και τις «Βάκχες». N.G.L. Hammond, Πνευματικός βίος [Μακεδονία, Εποπτεία Μ.Β. Σακελλαρίου], Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1982, σ. 91

Στήλη από τη Νέα Καλλικράτεια, 5ος αιώνας π.Χ. Η κόρη εικονίζεται σκεπτική κρατώντας στο χέρι της ένα περιστέρι (Θεσσαλονίκη, Αρχαιολογικό Μουσείο).