Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού

ΑΝΤΩΝΗ Ν. ΜΑΣΤΡΑΠΑ

Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή τον Ιουστινιανού

Με απόφαση της ελληνικής κυβερνήσεως τα διδακτικά βιβλία του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου τυπώνονται από τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων και διανέμονται δωρεάν.

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ

Συγγραφέας: ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΑΣΤΡΑΠΑΣ, δ.φ., εκπαιδευτικός Δ.Ε. ΜΙΚΡΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝ., καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών ΜΑΝΔΑΛΑΚΗ ΑΙΚΑΤ., δ.φ., εκπαιδευτικός Δ.Ε. ΠΕΡΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝ., μ.δ., εκπαιδευτικός Δ.Ε.

Υπεύθυνος για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: ΙΩΣΗΦ ΠΕΡΑΚΗΣ, δ.φ., Πάρεδρος του Π.Ι.

Φιλολογική επιμέλεια: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΑΚΚΑ, μ. ιστορίας, εκπαιδευτικός Δ.Ε.

Ηλεκτρονική σελιδοποίηση - Φιλμ - Μοντάζ: Π. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗΣ

Εικόνα εξωφύλλου: Άγαλμα του Ραμσή Β' και ανδριάντας του Αυγούστου (αριστερά). Αναθηματικό ανάγλυφο αυτοστεφανούμενού εφήβου από το ιερό της Αθηνάς στο Σούνιο (κέντρο).

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ………………………..7 I. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 1. Οι λαοί της Μεσοποταμίας 1.1 Η χώρα……………………….10 1.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση …………………….11 1.3 Η ιστορία……………………..13 1.4 Ο πολιτισμός…………………..17 Ασκήσεις - Δραστηριότητες……………19 2. Η Αίγυπτος 2.1 Η χώρα……………………….20 2.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση …………………….21 2.3 Η ιστορία……………………..23 2.4 Ο πολιτισμός…………………..27 Ασκήσεις - Δραστηριότητες……………30 3. Οι Φοίνικες 3.1 Η χώρα……………………….31 3.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση …………………….31 3.3 Η ιστορία……………………..33 3.4 Ο πολιτισμός…………………..35 Ασκήσεις - Δραστηριότητες……………36 4. Οι Εβραίοι 4.1 Η χώρα……………………….37 4.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση …………………….37 4.3 Η ιστορία……………………..38 4.4 Ο πολιτισμός…………………..40 Ασκήσεις - Δραστηριότητες……………41 5. Οι Χετταίοι ή Χεττίτες 5.1 Η χώρα……………………….42 5.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση …………………….43 5.3 Η ιστορία……………………..44 5.4 Ο πολιτισμός…………………..45 Ασκήσεις - Δραστηριότητες……………46 6. Οι Μήδοι και οι Πέρσες 6.1 Η χώρα……………………….47 6.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση …………………….48 6.3 Η ιστορία……………………..50 6.4 Ο πολιτισμός…………………..51 Ασκήσεις - Δραστηριότητες……………52 7. Οι Ανατολικοί λαοί και οι Έλληνες

II. ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ Από τους προϊστορικούς χρόνους έως και το Μ. Αλέξανδρο 1. Ελληνική προϊστορία 1.1 Οι Αιγαιακοί πολιτισμοί………….56 1.2 Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός………..65 Ασκήσεις - Δραστηριότητες……………75 2. Η αρχαία Ελλάδα (Από το 1100 ως το 323 π.Χ.) 2.1 Ομηρική εποχή…………………76 2.2 Αρχαϊκή εποχή…………………84 2.3 Κλασική εποχή…………………98 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..120

III. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ 1. Ο ελληνιστικός κόσμος 1.1 Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου…………….124 1.2 Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου………………………127 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..139 2. Ο ελληνιστικός πολιτισμός 2.1 Τα ελληνιστικά κέντρα ………….140 2.2 Η γλώσσα ……………………142 2.3 Η θρησκεία…………………..143 2.4 Τα γράμματα………………….144 2.5 Οι επιστήμες………………….146 2.6 Οι τέχνες …………………….148 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..151

IV. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ Δ. ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΡΩΜΗ 1. Ο Ελληνισμός της Δύσης 1.1 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση των αποίκων …………154 1.2 Οι Συρακούσες………………..156 1.3 Οι Έλληνες και οι λαοί της Δυτικής Μεσογείου……………………158 1.4 Ο πολιτισμός των Ελλήνων της Δύσης ……………………161 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..164 2. Η Καρχηδόνα 2.1 Οικονομική, κοινωνική: οργάνωση ……………………165 2.2 Η εξάπλωση των Καρχηδονίων……166 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..167 3. Οι λαοί της ιταλικής χερσονήσου και ο σχηματισμός τον ρωμαϊκού κράτους 3.1 Η χώρα………………………168 3.2 Οι Ετρούσκοι…………………169 3.3 Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωση της ……………………….170 3.4 Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας - Res publica………….172 3.5 Η ρωμαϊκή εξάπλωση …………..175 3.6 Ο ρωμαϊκός πολιτισμός………….178 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..182

V. ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ 1. Η ολοκλήρωση της ρωμαϊκής επέκτασης (200-31 π.Χ.) 1.1 Η επέκταση στην Ανατολή……….184 1.2 Οι κατακτήσεις στη Δύση………..187 1.3 Η διοίκηση των κατακτημένων περιοχών …………………….188 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..189 2. Οι συνέπειες των κατακτήσεων 2.1 Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές…………………..190 2.2 Μεταρρυθμιστικές προσπάθειες…..194 2.3 Ενοποίηση της Ιταλίας ………….196 2.4 Εμφύλιοι πόλεμοι………………197 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..203

VI. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (1ος αι. π.Χ.-3ος αι. μ.Χ.) 1. Η περίοδος της ακμής (27 π.Χ.-193 μ.Χ.) 1.1 Η εποχή του Αυγούστου (30 π.Χ.-14 μ.Χ.)……………….206 1.2 Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μ.Χ.) ………………….211 1.3 Ο Ελληνισμός και η Ρώμη………..217 1.4 Ρωμαϊκή τέχνη ………………..220 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..225 2. Η κρίση της αυτοκρατορίας τον 3ο αι. μ.Χ. 2.1 Κρίση του αυτοκρατορικού θεσμού……226 2.2 Οικονομική κρίση………………227 2.3 Κοινωνική κρίση……………….228 2.4 Βαρβαρικές επιδρομές ………….229 2.5 Η παρακμή του αρχαίου κόσμου…..230 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..231

VII. Η ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (4ος-6ος αι. μ.Χ.) 1. Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4ος-5ος αι. μ.Χ.) 1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας…………..234 1.2 Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής…………………….236 1.3 Οι θρησκευτικές εξελίξεις………..239 1.4 Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους……………..245 1.5 Η μεγάλη μετανάστευση των λαών. Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους……………………..247 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..252 2. Η εποχή του Ιουστινιανού 2.1 Ανασύσταση της ρωμαϊκής οικουμένης …………………..253 2.2 Η ελληνοχριστιανική οικουμένη …..256 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..258 3. Τα γράμματα και οι τέχνες 3.1 Η πνευματική ανάπτυξη…………259 3.2 Η καλλιτεχνική ανάπτυξη ……….261 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..268

VIII. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 1. Η Ινδία 1.1 Η χώρα………………………270 1.2 Η οικονομία και η κοινωνία………271 1.3 Η ιστορία και ο πολιτισμός……….273 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..278 2. Η Κίνα 2.1 Η χώρα και οι κάτοικοι………….279 2.2 Η ιστορία και ο πολιτισμός……….281 Ασκήσεις - Δραστηριότητες…………..284

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ………..285 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………..289