Γ. ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΡΘΟ ΤΡΟΠΟ ΔΙΕΞΟΔΟΥ

1. Η έκσταση σαν απελευθέρωση ή σαν δηλητήριο θανάτου

Η έκσταση στην Ορθόδοξη ασκητική είναι ένας βαθμός ανόδου στην κλίμακα προς την τελειότητα, προς τη θεογνωσία και δεν έχει καμιά σχέση με την εξαθλίωση του ανθρώπου που προκαλεί η ομώνυμη ναρκωτική ουσία. Στην Ορθόδοξη άσκηση, έκσταση είναι μια κατάσταση που την έζησαν οι άγιοι και μάλιστα μερικοί από μικροί, όπως ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος (10ος αιώνας), ο οποίος σαν έφηβος μέσα από την πίστη, την προσευχή και την άσκηση στις αρετές ένιωσε τη θεία παρουσία, βρήκε την κλίση του και πορεύτηκε στην αγιότητα.

Η έκσταση, λοιπόν, σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση είναι: • μια κίνηση του ανθρώπινου νου έξω από το εγώ και τη θλιβερή εγκόσμια πραγματικότητα (έκσταση) για να πλησιάσει ο άνθρωπος την αλήθεια, το Θεό, • μια έξοδος του ανθρώπου από την εμμονή στο πάθος και στο λάθος και προσωπική συνάντηση με το Δημιουργό του, την αληθινή μακαριότητα, • η συνειδητή κατάσταση επικοινωνίας του ανθρώπου με το θείο και όχι κάτι το αφηρημένο ή αόριστο που συναντάται σε άλλες θρησκείες και κινήματα, • η είσοδος του ανθρώπου στο μυστήριο της θεογνωσίας.

Η έκσταση, η καλή αλλοίωση, η μεταμόρφωση είναι καταστάσεις που βιώνει ο άνθρωπος στη σχέση του με το Θεό. Δηλαδή, αλλάζει γιατί δέχεται τη χάρη του Θεού και ξεφεύγει από κάθε κίνδυνο και κακό. Οι στίχοι που ψάλλονται στην Εκκλησία κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως δηλώνουν την αλλαγή αυτή στο πρόσωπο των μαθητών του Χριστού: οι τρεις μαθητές «την θείαν αλλοιώθησαν έκστασιν». (Ιδιόμελο αποστίχων Εσπερινού Μεταμορφώσεως)

Η έκσταση αυτή κατά την Ορθόδοξη διδασκαλία διαφέρει: α) από την παθητική έκσταση που προκαλείται κατά την ύπνωση του ατόμου από ενδιάμεσους-υπνωτιστές και έχει σαν αποτέλεσμα την ελάττωση της νόησης ή της βούλησης, β) από την έκσταση που δημιουργούν ναρκωτικές ουσίες, οινοπνευματώδη ποτά και ανάλογη μουσική, γ) από τον σκοπό της άσκησης άλλων θρησκειών (π.χ. Γιόγκα), που με την έκσταση επιδιώκουν την απαλλαγή του ανθρώπου από την ύλη και όχι την ένωση του με τον Θεό, όπως συμβαίνει στην Ορθοδοξία.

Στην ορθόδοξη έκσταση ο άνθρωπος δεν είναι μόνος, ούτε μπορεί μόνος να υπερβεί το πάθος του. Ο άνθρωπος εκτός από τις κτιστές ενέργειες του κόσμου έχει ανάγκη και τις άκτιστες ενέργειες του Θεού. Η επικοινωνία με το άκτιστο φως, που είναι ο Θεός της αγάπης και της δωρεάν χαράς, είναι εκείνη που διώχνει το σκοτάδι, το δαιμονικό στοιχείο, το κακό.

Εκτόνωση των προβλημάτων των νέων δεν μπορεί να γίνεται με καταστροφές μετά από μια συγκέντρωση, συναυλία ή ένα ποδοσφαιρικό αγώνα. Οποιαδήποτε αντίδραση και διαμαρτυρία για ένα λάθος ή για το κατεστημένο πρέπει να είναι ανάλογη ενός πολιτισμού που έχει κριθεί (όπως ο ελληνορθόδοξος) και όχι μίμηση αντιδράσεων και πράξεων υποκινούμενου όχλου.

2. Η εγρήγορση και η εσωτερική πάλη είναι δυνάμεις της ψυχής. Στον κήπο της Γεσθημανή ο Χριστός προσεύχεται, ενώ ο θάνατος τον πλησιάζει. Παρά την προς τους μαθητές του προειδοποίηση "γρηγορείτε και προσεύχεσθε για να μην πέσετε στον πειρασμό", αυτοί τον αρνούνται και τον εγκαταλείπουν, γιατί χωρίς εγρήγορση τους νικάει η ραθυμία και η ανεμελιά. Δεν έχουν συναίσθηση ότι στον κόσμο αυτό συνυπάρχει το καλό με το κακό και ότι χρειάζεται αγώνας, για να μην αρνηθούν το δάσκαλο τους.

Μικρή διήγηση από ένα μοναχό για τον Αββά Ισίδωρο τον Ξενοδόχο: Πολλές φορές, καθώς καθόταν με τους αδελφούς στην τράπεζα, του ερχόταν έκσταση, πράγμα που το γνώριζαν οι αδελφοί, από τη διάθεση του προσώπου του, και κατόπιν τον παρακαλούσαν πολύ να τους πει για την έκσταση. Αυτός άλλο δεν έλεγε, παρά μόνον: Έφυγα, τέκνα μου, με το νου και το λογισμό μακριά από τον κόσμο αυτό. Πολλές φορές είδα και εγώ τον όσιο αυτό στην τράπεζα, όπου δάκρυζε και ρωτώντας τον να μάθω την αιτία των δακρύων, μου αποκρινόταν: Ευλαβούμαι, τέκνο μου, συλλογιζόμενος, ότι είμαι λογικός άνθρωπος και τρώγω σαν άλογο ζώον. Έπειτα συλλογιζόμενος την αθάνατη εκείνη και γλυκύτατη τροφή του Παραδείσου, φοβούμαι μήπως την στερηθώ για αυτή την πρόσκαιρη. Λαυσαϊκό, εκδ. Β. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 1997, σ. 20-21

Με τη ραθυμία ο νέος γίνεται εύκολο θήραμα του κακού, αφού οι δυνάμεις του μένουν αχρησιμοποίητες, υποταγμένες στις ανάγκες μόνον της σάρκας. Η εγρήγορση είναι: α) η ετοιμότητα και η επιφυλακή του πνεύματος, για να μην αλωθεί από το κακό και β) ηθική κατάσταση, αφού όσοι την ασκούν είναι προσηλωμένοι σε ανώτερο σκοπό, τη θέωση. Η σχέση των πιστών με το Θεό τους κρατά σε εγρήγορση, αφού έτσι δεν εμπλέκονται σε καταστάσεις ικανές να τους αποπροσανατολίσουν και να τους αλλοτριώσουν.

3. Η χαρμολύπη ενάντια στην αναισθησία και στην αναλγησία: Ο σημερινός άνθρωπος αποφεύγει τον πόνο, επιζητεί την πνευματική ανέλιξη χωρίς άσκηση. Θα χρησιμοποιήσουμε έναν ορισμό της αναλγησίας που γράφει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας: "Η αναλγησία είναι πολυκαιρισμένη και μονιμοποιημένη αμέλεια, ναρκωμένη σκέψη, γέννημα των "προλήψεων". Είναι παγίδα της πνευματικής προθυμίας, βρόχος της ανδρείας, άγνοια της κατανύξεως, θύρα της απογνώσεως. Είναι μητέρα της λήθης, (λησμοσύνης του Θεού και των εντολών του)… Είναι ακόμη απόκρουση από την ψυχή του φόβου του Θεού" (Κλίμαξ, εκ. Ι. Μονής Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής, 1992, σ. 237). Εάν δεν πονέσεις ούτε τον εαυτό σου γνωρίζεις, ούτε τον πλησίον, ούτε τον Θεό.

Η αληθινή χαρά θα προκύψει από αγωνιστική διάθεση και έμπονη άσκηση. Είναι η εμπειρία του γεγονότος της χαρμολύπης (χαρά και λύπη) που προτείνει η Ορθοδοξία στον άνθρωπο κάθε εποχής.

ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΑΣΩ - Οι λαθεμένες επιλογές οφείλονται σε λαθεμένες εκτιμήσεις για τη ζωή, την ενηλικίωση, την αλήθεια, την ελευθερία, την πρόοδο. - Τα αίτια είναι πολλά: έλλειψη προτύπων, εκμετάλλευση της νεανικότητας από ανθρώπους διεφθαρμένους, έλλειψη αγωνιστικότητας, άρνηση του πόνου, απογοήτευση. - Επικίνδυνοι διέξοδοι είναι γιατί δημιουργούν ψευδαισθήσεις για την αληθινή ζωή και την ευκολότερη επίλυση των προβλημάτων. - Η έκσταση, με την Ορθόδοξη ασκητική, είναι η έξοδος του νου από τη θλιβερή πραγματικότητα και η συνάντηση με τον θεό. Δεν πρέπει να συγχέεται με το ναρκωτικό "έκσταση" το οποίο, όπως και τα άλλα ναρκωτικά αποκοιμίζουν τον άνθρωπο και τον εξαθλιώνουν. - Η πορνογραφία υποβαθμίζει τον άνθρωπο και τη μετατρέπει σε αντικείμενο ηδονής. - Η αναλγησία από την Ορθόδοξη ασκητική είναι μονιμοποιημένη αμέλεια, γέννημα ναρκωμένης σκέψης, άγνοια της κατανύξεως, θύρα της απογνώσεως και μητέρα της λησμοσύνης του θεού.

ΕΧΟΥΝ ΣΗΜΑΣΙΑ ΑΥΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ; 1. Όταν ακούς ενηλικίωση τι εννοείς και πού βρίσκεται η αληθινή έννοια της λέξης; 2. Πώς μπορεί λαθεμένες εκτιμήσεις των νέων για τη ζωή να είναι καθοριστικές στην αντιμετώπιση των προβλημάτων τους; 3. Ποιες είναι οι ισχυρότερες αιτίες που σπρώχνουν τους νέους σε επικίνδυνες διεξόδους; 4. Τα ναρκωτικά και το αλκοόλ γιατί δεν είναι οι λύσεις στα προβλήματα των νέων; 5. Αναρωτήθηκες ποτέ γιατί εκδίδονται πορνογραφικά περιοδικά; 6. Τι προσφέρει η εγρήγορση στη ζωή των νέων; 7. Ποια η έννοια της αναισθησίας-αναλγησίας στην Ορθόδοξη ασκητική και πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί;