Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Κόσμος :: Πορτρέτο

( η τρομοκρατία της μετριότητας :: 01-03-2003) 

Ήταν απλώς ο σταλινισμός μια τρομακτική παρένθεση στην Ιστορία, που έσβησε διά παντός;

Η τρομοκρατία της μετριότητας

50 χρόνια από τον θάνατό του, οι Ρώσοι δεν ξεχνούν τον «πατερούλη»

Στις 5 Μαρτίου 1953, το Κρεμλίνο ανήγγελλε τον θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν, που, άρρωστος, είχε πέσει στο κρεβάτι. Οι Σοβιετικοί κυριεύονταν από απόγνωση, μαθαίνοντας τον χαμό του «πατερούλη» τους. Η Δύση απέδιδε τιμές στον νικητή του ναζισμού. Έκτοτε πέρασαν πολλά χρόνια ώσπου να γίνει γνωστή στον κόσμο η μαζική τρομοκρατία και τα γκουλάγκ και ακόμη περισσότερα, ώσπου αυτά να εξαφανιστούν εντελώς. Στο απόγειο της δόξας του, ο Στάλιν «βασίλεψε» στο ένα τέταρτο του πλανήτη, από τη Βαρσοβία μέχρι το Πεκίνο. Ήταν απλώς ο σταλινισμός μια τρομακτική παρένθεση στην Ιστορία, που έσβησε διά παντός; Πολλοί Ρώσοι ομολογούν σήμερα πως ο Στάλιν βρίσκεται πάντα στις καρδιές τους. Σήμερα. Στη Ρωσία του 2003.

Σκίτσο του Πλαντί από την εφημερίδα «Λε Μοντ»

Μια νύχτα όπως όλες οι άλλες, στα τέλη του 1940. Στο παράθυρο της «ντάτσα» στο Κούντσεβο, κοντά στη Μόσχα, δεν βγαίνει έξω το παραμικρό φως. Οι μυστικοί αστυνομικοί της NKVD έχουν φροντίσει να κλείσουν όλες τις κουρτίνες. Ο Στάλιν, όπως συνήθως, στέκεται μπροστά στο γραμμόφωνό του. Παρατηρεί τους καλεσμένους του. Είναι όλοι άνδρες. Χορεύουν. Ο Μολότοφ χορεύει βαλς με το νούμερο δύο του πολωνικού Κομμουνιστικού Κόμματος Γιάκουμπ Μπέργκμαν (η γυναίκα του Μολότοφ ήταν εκείνη την εποχή κρατούμενη σε ένα γκουλάγκ). Η ατμόσφαιρα είναι βαριά. Όταν μπαίνει η υπηρέτρια με το κρασί, ξέρουν όλοι πως πρέπει να πιουν. Δεν μπορούν να πουν όχι στον οικοδεσπότη τους. Γιατί θυμούνται τι είχε πάθει το 1937 ο Τσουμιάσκι, όταν είχε αρνηθεί σε μια παρόμοια περίσταση. «Θα το μετανιώσεις», είχε πει ο Στάλιν στον πρώην συγκρατούμενό του στην εξορία. Την άλλη κιόλας ημέρα, ο Τσουμιάσκι συνελήφθη και εκτελέστηκε.

Ο θάνατος. Σε ένα συρτάρι στο γραφείο του, ο Στάλιν φύλαγε το σημείωμα που του είχε στείλει ο Μπουχάριν, λίγο πριν από την εκτέλεσή του το 1938. «Κόμπα (αυτό ήταν το ψευδώνυμο του Στάλιν στα νιάτα του, στη Γεωργία), γιατί ο θάνατός μου είναι αναγκαίος;». Γιατί ο Στάλιν υπέγραψε χιλιάδες εκτελέσεις, γιατί σκότωσε τους περισσότερους από τους παλιούς του φίλους, τους συγγενείς της γυναίκας του, τη σύζυγο του γραμματέα του, τη σύζυγο του Καλίνιν, προέδρου της ΕΣΣΔ, τη σύζυγο, τον αδελφό, την κόρη και τις τέσσερις αδελφές του στρατάρχη Τουχατσέφσκι πριν τους βασανίσει; Γιατί καταδίκασε σε λιμό την Ουκρανία και το Κουμπάν, οδηγώντας στον θάνατο 6 εκατομμύρια ανθρώπους; Επειδή ο αλκοολικός πατέρας του τον έδερνε; Επειδή είχε ατροφικά χέρια, δύο δάχτυλα του ποδιού κολλημένα μεταξύ τους και ένα βλογιοκομμένο πρόσωπο; Αυτές θα ήταν απλοϊκές εξηγήσεις. Άλλωστε, έστω σπανίως, έδειχνε κάποιες εκλάμψεις μεγαλοψυχίας. Όπως όταν διέγραψε το όνομα της συζύγου του ποιητή Μαγιακόφσκι από έναν κατάλογο ανθρώπων που επρόκειτο να εκτελεστούν ως εχθροί του λαού: ένα όνομα ανάμεσα σε 230.000.

Χειροκρότημα. Στο πρώτο συνέδριο των σοβιετικών συγγραφέων, το 1934, ο Μπουχάριν, το πρώην «αγαπημένο παιδί της επανάστασης», είχε μιλήσει τρεις ολόκληρες ώρες για την ποίηση. Όταν τελείωσε την ομιλία του, καταχειροκροτήθηκε. «Μόλις υπογράψατε την καταδίκη μου σε θάνατο», είπε ο Μπουχάριν στον διπλανό του. Και αποδείχθηκε πως είχε δίκιο. «Ο Στάλιν δεν υπέφερε τους έξυπνους ανθρώπους», εκμυστηρευόταν σε έναν φίλο ο Μαξίμ Λιτβίνοφ το 1939, όταν «αποκεφαλίστηκε» από το πόστο του υπουργού Εξωτερικών. Ο Τρότσκι, το νούμερο δύο του Λένιν, ένας προικισμένος ρήτορας και ήρωας της επανάστασης που είχε διαπράξει το λάθος να αποκαλέσει τον Στάλιν «την πιο εξέχουσα μετριότητα του κόμματος», το πλήρωσε με τη ζωή του. Πράκτορας του Στάλιν τον δολοφόνησε στο Μεξικό το 1940. Για τον Στάλιν, η φανατική εμμονή στη διασφάλιση της νίκης της επανάστασης πάση θυσία σήμαινε την εξόντωση των εχθρών της, πραγματικών ή φανταστικών. Στην υπηρεσία του καθεστώτος τρομοκρατίας και των μαζικών σφαγών έθεσε τα ταλέντα του ήταν καλός οργανωτικός, είχε εκπληκτική μνήμη, τάση μυστικοπάθειας, ήξερε από τακτικούς ελιγμούς και κυρίως ήξερε τις αδυναμίες του ανθρώπινου χαρακτήρα. Ο κόσμος του Στάλιν ήταν ο κόσμος του κόμματος. Μόνον αυτός τον ενδιέφερε. Και το διάβασμα, το σινεμά, η γεωργιανή μουσική και η φιλοσοφία (είχε ενδώσει ακόμη και στον Χέγκελ). Πάνω από όλα, ήθελε να εξασφαλίσει τη θέση του στην Ιστορία. Αν του άρεσε η προσωπολατρία, ήταν επειδή αφορούσε στο πρόσωπό του. Στο 17ο συνέδριο, το 1934, οι ομιλητές αναφέρθηκαν 2.500 φορές στο όνομά του. Ήταν όμως το πρόσωπο ή το σύστημα εκείνο που εξέθρεψε τον σταλινισμό; Για τους αδελφούς Μενβέντεφ, «τα εγκλήματα του Στάλιν διαπράχθηκαν συλλογικά». Μεταξύ άλλων, δεν ήταν αμέτοχος ούτε και εκείνος που αργότερα ανέλαβε να αποκαλύψει μερικά από αυτά: ο Νικήτα Χρουστσώφ.

Η ΖΩΗ ΤΟΥ

1879. Γέννηση του Στάλιν στο Γκόρι, κοντά στην Τιφλίδα της Γεωργίας.

1898. Μπαίνει στις τάξεις των επαναστατών.

1913. Εξορίζεται στη Σιβηρία.

1917. Επιστροφή στη Μόσχα και συμμετοχή στην Οκτωβριανή Επανάσταση.

1922. Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος.

1924. Μετά τον θάνατο του Λένιν ενισχύεται εις βάρος του Τρότσκι και στη δεκαετία του '30 εξαπολύει μαζικές εκκαθαρίσεις των αντιπάλων του.

1941. Αρχίζει τον πόλεμο κατά του Χίτλερ.

1945. Με τον Τσώρτσιλ και τον Ρούζβελτ στη Γιάλτα, μοιράζει τον κόσμο σε «ζώνες επιρροής», δίνοντας το έναυσμα για τον Ψυχρό Πόλεμο.

1953. Θάνατος του Στάλιν στη Μόσχα.