ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ Ζουμ στη σιωπή

"Η σιωπή είναι χρυσός", λέει ο λαός. Όμως, κάποιες φορές η σιωπή "σκεπάζει" ενοχές. Με αυτό το στοιχείο κατά νου ο βραβευμένος με Όσκαρ (για τον "Αγνοούμενο") Έλληνας σκηνοθέτης, Κώστας Γαβράς, είχε γυρίσει την τελευταία του ταινία "Αμήν", με άξονα τη στάση του Βατικανού και του ίδιου του Πάπα Πίου ΙΒ' απέναντι στο Ολοκαύτωμα και τους ναζί. Και από τις 24 Ιανουαρίου η ταινία του, που στο τέλος του 2002 είχε προβληθεί στην Ευρώπη, προκαλώντας αντιδράσεις, θα παίζεται πλέον και στις αμερικανικές κινηματογραφικές αίθουσες.

"Η ιδέα της σιωπής ήταν για μένα το κύριο θέμα της ταινίας", λέει ο 69χρονος διακεκριμένος σκηνοθέτης. "Η σιωπή των ανθρώπων, η σιωπή πολλών ανθρώπων της επίσημης Εκκλησίας. Κάποιοι τόλμησαν να υψώσουν τη φωνή τους, όμως οι κεφαλές της Εκκλησίας παρέμειναν σιωπηλές. Όλη η ταινία μιλά μεταφορικά για τούτη τη σιωπή". Πρόθεση της ταινίας του Κώστα Γαβρά, όπως ο ίδιος λέει, δεν ήταν να επιτεθεί εναντίον της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αλλά να δείξει τη λανθασμένη χρήση της τεράστιας δύναμής της. Και καθώς τα αρχεία του Βατικανού για εκείνη την περίοδο δεν είναι προσβάσιμα, ο σκηνοθέτης είναι πεπεισμένος, μέσα από μελέτες και έρευνες που έκανε ο ίδιος, πως μόνον ένα ηθικό σφάλμα δικαιολογεί τη σιωπή του Πάπα Πίου ΙΒ'. "Οι ταινίες συνήθως παρουσιάζουν τους ναζί ως παράφρονες. Ήταν άνθρωποι όπως όλοι μας, πιστεύω, που παγιδεύτηκαν σε μια ακραία φιλοσοφία, κάτι που είχε συμβεί και με τους σταλινιστές και σήμερα το παρατηρούμε στους ισλαμιστές. Αυτό, όμως, που τους κάνει μοναδικούς είναι ότι δημιούργησαν, ανέπτυξαν μια βιομηχανία για να καταστρέψουν ολόκληρη την ανθρωπότητα".

Τα εξωτερικά γυρίσματα στην ταινία του "Αμήν" δεν είχαν γίνει ούτε στη Γερμανία, ούτε στην Πολωνία, αλλά στη Ρουμανία και στο μνημειώδες παλάτι του τέως δικτάτορα Τσαουσέσκου, οι μαρμάρινοι διάδρομοι και οι αίθουσες με τα αγάλματα του οποίου μοιάζουν με εκείνους του Βατικανού.

Στη Γερμανία η ταινία έτυχε χλιαρής υποδοχής. "Ίσως γιατί ο κόσμος έχει μπουχτίσει με το θέμα", εκτίμησε ο Ούλριχ Τουκούρ, ο οποίος πρωταγωνιστεί στο "Αμήν". "Έχω, επίσης, την αίσθηση ότι οι Γερμανοί σκηνοθέτες δεν έχουν ασχοληθεί τόσο με τέτοιου είδους θέματα όσο οι ξένοι συνάδελφοί τους. Για μένα, πάντως, ήταν μια καλή εμπειρία και ντρέπομαι λίγο για τη στάση των συμπατριωτών μου απέναντι στην ταινία". Από την άλλη πλευρά, στη Γαλλία, όπου είδαν την ταινία 1,4 εκατ. σινεφίλ, η αφίσα του "Αμήν" (στην οποία ένας σταυρός "μετασχηματίζεται" σε σβάστικα) προκάλεσε αντιδράσεις από κάποιες ομάδες Καθολικών.