Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Καλλιτεχνική είδηση

( το ντεκόρ γράφει κοινωνική ιστορία :: 20-02-2003) 

ΕΚΘΕΣΗ

Το ντεκόρ γράφει κοινωνική ιστορία

Κουρτίνες, ανθοστήλες, βουκολικά τοπία, συνθέτουν το σκηνικό. Οι πρωταγωνιστές, βουβοί. Ο μύθος ξεδιπλώνεται στο… ντεκόρ των φωτογραφιών

ΒΙΚΥ ΧΑΡΙΣΟΠΟΥΛΟΥ

Οι νεαροί γόνοι της οικογενείας φωτογραφίζονται, το 1870, στο στούντιο Α. Ραφανίδη εν… Βώλω. Για το νεαρόν θήλυ επιστρατεύθηκε το ξύλινο αλογάκι, ενώ το άρρεν μέλος κρατά απόσταση από τις ανθοστήλες και τον υπόλοιπο διάκοσμο

Φωτογραφίες-πορτρέτα από στούντιο της Αθήνας, της τουρκοκρατούμενης πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης, του Βόλου (ή Βώλου), της Καβάλας και της Κωνσταντινούπολης καταγράφουν, πέραν του ανέκφραστου προσώπου του απαθανατιζομένου, μέσω του διακόσμου, την κοινωνική του προέλευση, το επάγγελμα, την κοινωνική ισχύ, αλλά και την αισθητική και ευρηματικότητα του "σκηνοθέτη-φωτογράφου".

"Ναοί της Φωτογραφίας - Ο διάκοσμος των φωτογραφικών στούντιο του 19ου αιώνα" τιτλοφορείται η μεγάλη έκθεση, με υλικό από το Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη και του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), που αναπτύσσεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της "Φωτοσυγκυρίας".

Τα συνολικά 167 φωτογραφικά πορτρέτα εκτίθενται στην πλειονότητά τους (ορισμένα είχαν συμπεριληφθεί στην έκθεση "Φωτογραφικές εμπειρίες 1830-1900", που διοργάνωσε το Μουσείο Μπενάκη στα 1985) για πρώτη φορά στο κοινό και αφορούν τη χρονική περίοδο 1860-1910 του ευρύτερου ελληνικού χώρου.

Στα πρώτα χρόνια της ιστορίας του φωτογραφικού πορτρέτου, ο διάκοσμος των στούντιο (ή των "ναών της φωτογραφίας", όπως αποκαλούνται σε κείμενα του 19ου αιώνα) είναι απλός. Ο φωτογράφος αρκείται στη χρήση μιας κουρτίνας ή ενός ζωγραφικού φόντου για να εμπλουτίσει το κάδρο. Αργότερα, προστίθενται και άλλα αντικείμενα, όπως ο ορθοστάτης (συνήθως κατασκευασμένος από συμπιεσμένο χαρτί), η καρέκλα και το τραπέζι.

Ακολουθώντας τάσεις της μόδας της εποχής, το ντεκόρ γίνεται συχνά περίτεχνο και ευρηματικό. Εμφανίζονται κάγκελα μπαλκονιών, ανθοστήλες, βάρκες, ποδήλατα κ.ά., καθιστώντας το στούντιο θεατρική σκηνή. Πετυχημένη θεωρείται η φωτογραφία εκείνη που αποκτά την αίσθηση της αληθοφάνειας.

Περίτεχνα κάγκελα, μπαστούνια και στο φόντο δέντρα, στην κουρτίνα-κάδρο για τους αδελφούς που επέλεξαν το στούντιο Ν. Παπαχριστοδούλου της Καβάλας (περί το 1860)

Η επιλογή των αντικειμένων δεν είναι τυχαία. Η χρήση του γραφείου (πέρα από τους συνειρμούς για την κοινωνική ισχύ του εικονιζομένου) βοηθά στην τοποθέτηση του χεριού ώστε να υποβαστάζει το κεφάλι, σε μια "δημοφιλή" στάση, που αντανακλά τις σημαντικές αποφάσεις που καλείται να πάρει ένας άνθρωπος με ισχύ, ενώ τα αραδιασμένα βιβλία "υπενθυμίζουν" την πνευματική του ανωτερότητα.

Το ντεκόρ προσαρμόζεται στην κοινωνική προέλευση του μοντέλου: άτομα ανώτερης κοινωνικής τάξης φωτογραφίζονται με "εξεζητημένο" διάκοσμο (ανθοστήλες, γραφεία κ.λπ.), ενώ για τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα ο διάκοσμος είναι αισθητά απέριττος. Ο φωτογράφος-σκηνοθέτης, προκειμένου να φωτογραφήσει μια σειρά από παραδοσιακές φορεσιές, κατασκευάζει το ανάλογο φόντο που παραπέμπει σε βουκολικό τοπίο. Γιατροί φωτογραφίζονται κρατώντας ένα στηθοσκόπιο, ενώ για τους ζωγράφους είναι αρκετή η παράθεση ενός πινέλου ή καβαλέτου.

"Μπροστά στην ανέκφραστη στάση των προσώπων και τη χαρακτηριστική ομοιομορφία των ενδυμάτων των εικονιζομένων, η όποια ατομική ιδιαιτερότητα εξαφανίζεται. Οι μικρές μεταβολές του ντεκόρ είναι τα μόνα στοιχεία που κάνουν τις προσωπογραφίες να διαφέρουν μεταξύ τους. Για τους μελετητές της φωτογραφίας του 19ου αιώνα, ο διάκοσμος ενός φωτογραφικού στούντιο είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς μια ανυπόγραφη φωτογραφία μπορεί να αποδοθεί σε κάποιον φωτογράφο, ακόμα και να χρονολογηθεί, από την ταύτιση και μόνο των αντικειμένων που την διανθίζουν", υπογραμμίζει η εκ των επιμελητών της έκθεσης - εκπρόσωπος του Φωτογραφικού Αρχείου Μπενάκη, Αλίκη Τσίργιαλου.

Η πλειονότητα των φωτογραφιών είναι πρωτότυπα τυπώματα σε σέπια ή και επιχρωματισμένα (με χημική επεξεργασία). Το μέγεθος είναι το λεγόμενο "μπουντουάρ" (18x24).

Οι 167 φωτογραφίες - πορτρέτα είναι κατανεμημένες για την έκθεση σε 70 κορνίζες, με χρονολογική σειρά που προσδιορίζεται από το… φόντο τους. Μοντέλο με φόντο χαλί, με φόντο χαλί και κουρτίνα, ύστερα καρέκλα, ορθοστάτη, γλάστρα, ανθοστήλη, γραφείο, βιβλία, κάγκελα…

INFO

"Ναοί της Φωτογραφίας", στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης (Βασ. Όλγας 162) από απόψε έως 20 Μαρτίου. Τρίτη - Παρασκευή 09.00-13.00 και 17.00-21.00, Σάββατο 17.00-21.00, Κυριακή 09.00-13.00.