ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Η αυτοκρατορία επιτίθεται

Η διεθνής έννομη τάξη κλυδωνίζεται με τα καμώματα των ΗΠΑ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΛΦΕΛΗΣ

Η διεθνής έννομη τάξη κλυδωνίζεται. Η αυτοκρατορική υπερδύναμη (η Αμερική) για να νομιμοποιήσει την επέμβαση στο Ιράκ επαναφέρει στο ιστορικό προσκήνιο την έννοια του «δίκαιου πολέμου» (bellum justum). Όχι όμως με το περιεχόμενο που είχε προσδώσει σ' αυτήν η δυτική παράδοση (από τον Άγιο Αυγουστίνο έως και τους σχολαστικούς της αντιμεταρρύθμισης).

Έτσι, η κυβέρνηση Μπους θεωρεί, πλέον, ότι το ισχυρότερο κράτος της σημερινής παγκόσμιας τάξης μπορεί να επεμβαίνει στις ασθενέστερες χώρες για να επιβάλλει τη «δημοκρατία» (ή άλλες ανθρώπινες αξίες, όπως τις ερμηνεύουν βέβαια οι ΗΠΑ). Αυτός είναι ο «δίκαιος πόλεμος».

Επομένως, πρέπει να κατανοήσουμε έγκαιρα την παραπάνω επικίνδυνη διεργασία. Δηλαδή, ότι ένα ισχυρό τμήμα της σημερινής αμερικανικής εξουσίας απορρίπτει οριστικά τον λειτουργικό ρόλο των Ηνωμένων Εθνών. Θεωρούν ότι ο Οργανισμός τούτος είναι ανεύθυνος κι ότι δεν έχει δημοκρατική νομιμοποίηση από τους λαούς. Μάλιστα, αναρωτιούνται (όχι τυχαία βέβαια), γιατί η Γαλλία - με 60.000.000 - να αποτελεί μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας και όχι η Βραζιλία με 170.000.000 κατοίκους («W. Post», 13.2.2003). Επιπλέον, ο Α. Fleischer - ο αντίστοιχος κυβερνητικός εκπρόσωπος - επεκτείνει αυτή την προβληματική και προτείνει να δημιουργηθεί ένα νέο διεθνές σώμα, αν τα Ηνωμένα Έθνη υιοθετήσουν τελικά μια αρνητική στάση απέναντι στην Αμερική («Ν.Υ. Times», 12.3.2003).

Οι παραπάνω διαρθρωτικές ανακατατάξεις επαληθεύουν ανενδοίαστα τις προφητικές παραδοχές που είχαν ενστερνισθεί οι Negri-Hardt (Η Αυτοκρατορία, 2002). Δηλαδή, ότι η μετάβαση από τον ιμπεριαλισμό στην αυτοκρατορία μετασχηματίζει το μεταπολεμικό διεθνές δίκαιο, το οποίο καθοριζόταν από συμβάσεις και συνθήκες. Το νέο μοντέλο του αυτοκρατορικού δικαίου εκτοπίζει τα Ηνωμένα Έθνη και μεταθέτει το «δικαίωμα της επέμβασης» στην ισχυρότερη δύναμη (: τις ΗΠΑ). Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο ο πόλεμος μεταμορφώνεται σε μια τετριμμένη πρακτική αστυνόμευσης (banalization) και σ' ένα ηθικό εργαλείο (για τη μετάδοση των πολιτικών αξιών της υπερδύναμης). Επιπλέον, ο οποιοσδήποτε εχθρός (σήμερα το Ιράκ) συνιστά μια απόλυτη απειλή για την ηθική τάξη!

Μόνο κάτω απ' αυτό το πρίσμα μπορεί να ερμηνεύσει κανείς, κατά τη γνώμη μου, τις κυνικές (ή απίθανες) απόψεις που κυοφορούνται σήμερα στην αμερικανική κοινωνία. Όχι μόνο από κυβερνητικούς παράγοντες, αλλά και από μία εκκολαπτόμενη κοινωνική συνείδηση (που επηρεάζεται εμφανώς από την «επικοινωνιακή δικτατορία» των αμερικανικών media, τα οποία αποκρύπτουν επιμελώς κάθε διαφορετική άποψη που αντιστρατεύεται τον πόλεμο).

Έτσι, πώς μπορεί να εξηγήσει κανείς, διαφορετικά, την ακόλουθη κυνική εκδοχή: Δηλαδή, ότι μπορεί να υπάρχουν θύματα από τους επικείμενους σφοδρούς βομβαρδισμούς, αλλά ότι αυτά θα είναι λιγότερα από εκείνα που «εξαφανίζει» κάθε μέρα ο Χουσεΐν κατά την άσκηση της τυραννικής του εξουσίας; (J. McCain, «Ν.Υ. Times», 12.3.2003).

Επίσης, πώς μπορεί να ερμηνεύσει κανείς την ανεπεξέργαστη άποψη πολλών Αμερικανών πολιτών: Δηλαδή, ότι ο Σαντάμ είναι «κακός τύπος» (bad guy) και πρέπει να εκδιωχθεί; Συμπυκνώνοντας όλο τον πόλεμο σε μια δαιμονολογική προσέγγιση;

Πρέπει, λοιπόν, η παγκόσμια κοινωνία των πολιτών να ενεργοποιηθεί δυναμικά. Όμως, είναι αναγκαίο να συνειδητοποιήσουν και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ότι σ' αυτή τη μάχη τίθεται σε διακινδύνευση το μέλλον του κόσμου! Με άλλα λόγια, αν η Ευρώπη θα παίξει έναν αυτόνομο ρόλο στο διεθνές γίγνεσθαι ή αν θα αποτελεί τον δορυφόρο της αυτοκρατορικής υπερδύναμης.

Κατά συνέπεια, η επέμβαση στο Ιράκ δεν γίνεται μόνο για το πετρέλαιο. Ο U. Eco έλεγε χαρακτηριστικά ότι οι σύγχρονοι πόλεμοι βυθίζουν σε κρίση τις βιομηχανίες της αναψυχής και του τουρισμού. Εγώ θα πρόσθετα, επιπλέον, και το εξής: Η επικείμενη πολεμική σύρραξη θα κρίνει και ένα άλλο πράγμα: Αν, δηλαδή, θα παγιωθεί οριστικά η αυτοκρατορία!

Ας αντισταθούμε, λοιπόν, με όλες μας τις δυνάμεις. Κανείς δεν ξέρει ποιο κράτος θα πλήξει στο μέλλον η αυτοκρατορία. Όλα θυμίζουν τον Μ. Μπρεχτ, που υπενθύμιζε ότι τα θύματα του ναζισμού υπήρξαν κατ' αρχήν οι Εβραίοι, μετά οι Τσιγγάνοι, μετά οι ομοφυλόφιλοι, μετά οι κομμουνιστές κ.λπ.