ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Ας πάρει την ευθύνη μόνος του

Ο πρόεδρος Μπους μοιάζει «κλειδωμένος» στον μονόδρομο του πολέμου

ΧΡΥΣΑΦΗΣ ΙΟΡΔΑΝΟΓΛΟΥ

Το αντιπολεμικό κίνημα έχει δίκιο. Όσο και αν σιχαίνεται κανείς τον Σαντάμ, δεν μπορεί να επικροτήσει τη σταύρωση ενός ολόκληρου λαού. Εκτός από την ηθική όμως, το αντιπολεμικό κίνημα έχει και την realpolitik με το μέρος του.

Έστω ότι το ιρακινό καθεστώς καταρρέει γρήγορα και χωρίς «παρενέργειες» που θα άνοιγαν τις πύλες της κολάσεως. Μετά τι θα γίνει; Ποιος θα σχηματίσει κυβέρνηση; Σε μια χώρα διαιρεμένη από μίση, φυλετικές ή θρησκευτικές διαφορές, ποιος θα επιβάλλει νόμο και τάξη; Ποιος θα αποτρέψει το χάος που θα προέλθει από ενδεχόμενο κατακερματισμό του Ιράκ; Ποιος θα εξισορροπήσει το Ιράν που, μετά την εξουθένωση του Ιράκ, θα γίνει η μόνη τοπική υπερδύναμη;

Η μόνη απάντηση είναι η παραμονή του αμερικανικού στρατού στο Ιράκ για πολλά χρόνια. Πιθανότατα, αυτή είναι και η πραγματική επιδίωξη της αμερικανικής ηγεσίας: μόνιμη στρατιωτική παρουσία και ριζική αναμόρφωση του γεωπολιτικού χάρτη της περιοχής. Αν είναι έτσι, ο πόλεμος στο Ιράκ είναι μόνο η αρχή. Οι προστριβές με το Ιράν, ενδεχόμενη κρίση στη Σαουδική Αραβία μπορούν κάλλιστα να οδηγήσουν σε νέες συγκρούσεις (μπορείτε να φανταστείτε δυτικό στρατό στη Μέκκα;).

Είναι ενήμερος ο αμερικανικός λαός για το κόστος σε αίμα και χρήμα μιας τέτοιας περιπέτειας; Και τι θα γίνει στην περιοχή αν, αύριο, ο Αμερικανός πολίτης (συνειδητοποιώντας ότι τον κορόιδεψαν) αρνηθεί να πληρώσει τον λογαριασμό; Χάος.

Παράλληλα, το κουτί της Πανδώρας της σύγκρουσης των πολιτισμών μπορεί να ανοίξει. Αν υπάρχει κάτι ακόμη πιο επίφοβο και από την Αλ-Κάιντα αυτό είναι το do it yourself terrorism. Ασύνδετες ομάδες φανατισμένων μουσουλμάνων που χτυπούν αδιακρίτως ανυπεράσπιστους στόχους. Ένας τέτοιου είδους τρόμος θα υπονομεύσει ανεπανόρθωτα τις ανοιχτές δυτικές κοινωνίες.

Εν όψει των κινδύνων αυτών, διερωτώμαι γιατί ο κ. Μπους αρνείται ακόμη και να εξετάσει την εναλλακτική λύση στον πόλεμο: τον συνδυασμό επιθεωρήσεων και αποτροπής. Πού θα τολμήσει ο Σαντάμ να χρησιμοποιήσει τα (υποτιθέμενα) όπλα του; Η μόνη περίπτωση να το κάνει είναι αν δεν του αφήσουν άλλο περιθώριο.

Παρά ταύτα, ο πρόεδρος Μπους μοιάζει «κλειδωμένος» στον μονόδρομο του πολέμου. Αν είναι έτσι, η «Γηραιά Ευρώπη» του λέει να αναλάβει την ευθύνη και το κόστος μόνος του. Δεν του χρειάζονται ψήφοι στον ΟΗΕ ή «ρεφενές» στα έξοδα.

Με τη θέση αυτή η «Γηραιά Ευρώπη», στην ουσία, παρακάμπτει την αμερικανική κυβέρνηση και απευθύνεται κατ' ευθείαν στον αμερικανό ψηφοφόρο λέγοντας: «Αγαπητέ φίλε/η, η πολιτική της χώρας σας διαμορφώνεται πλέον από ανθρώπους που ακόμη και ο πρόεδρος Ρήγκαν είχε παραμερίσει ως ακραίους. Οι άνθρωποι αυτοί υπονομεύουν όλους τους οργανισμούς (από τον ΟΗΕ μέχρι τον ΠΟΕ) που εγγυώνται τη διεθνή συνεργασία και καταδέχονται να προσφύγουν σε αυτούς μόνο για να επικυρώσουν ειλημμένες αποφάσεις. Ξέρουμε ότι οι μεγάλες δυνάμεις διατηρούν το προνόμιο να χτυπούν προληπτικά όταν αισθάνονται απειλημένες. Το να αναγορεύεται όμως το προνόμιο αυτό σε επίσημο δόγμα της πολιτικής σας ισοδυναμεί με ανατίναξη κάθε διεθνούς νομιμότητας. Αγαπητέ φίλε/η, με θλίψη σου λέμε ότι δυσκολευόμαστε να συνεργαστούμε με αυτούς τους ανθρώπους γιατί κάθε αντίρρησή μας αντιμετωπίζεται με ύβρεις και απειλές. Η χώρα σας είναι πανίσχυρη. Μα δεν έχει την πολυτέλεια να βρεθεί χωρίς φίλους. Εκεί όμως σας οδηγεί η παρούσα κυβέρνησή σας. Με όλο τον σεβασμό, θα παρακαλούσαμε να λάβετε υπόψη σας το στοιχείο αυτό στις επόμενες εκλογές».

Η θέση αυτή αποτελεί τομή με το παρελθόν. Αμφισβητεί ευθέως την ορθή κρίση μιας αμερικανικής κυβέρνησης, υπολογίζει σε στραβοπάτημα της πολιτικής της και ποντάρει σε εκλογική νίκη των Δημοκρατικών. Είναι πολιτική υψηλού ρίσκου ακόμη και για μεγάλες δυνάμεις και, πολύ περισσότερο, για μικρές χώρες με ανοιχτά θέματα όπως η Ελλάδα. Ο πόλεμος στο Ιράκ μπορεί να εμφανιστεί ως «θρίαμβος» στην Αμερική. Ο κ. Μπους μπορεί να μην αποδειχθεί παρένθεση. Τότε, το χάσμα Ευρώπης - ΗΠΑ μπορεί να βαθύνει και ο ΟΗΕ να περιθωριοποιηθεί. Η στάση της κυβέρνησης Μπους όμως δεν αφήνει πολλά περιθώρια συνεννόησης.

Σε τι κατάσταση αφήνει την Ε.Ε. σαν σύνολο η σημερινή κρίση; Οι μεγάλες διαδηλώσεις γεννούν την ελπίδα ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα μπορεί να βγει ενισχυμένη από την κρίση. Οι ταυτότητες συνήθως οικοδομούνται σε αντίθεση με κάτι. Εάν αυτό θα οδηγήσει σε διαμόρφωση μιας ενιαίας εξωτερικής πολιτικής ή θα βαθύνει ακόμη περισσότερο τις διαιρέσεις, δεν το ξέρω.

Εκείνο που ξέρω είναι ότι, στο ορατό μέλλον, η Ε.Ε. δεν θα γίνει το αντίπαλο δέος στις ΗΠΑ. Οι ευρωπαϊκοί λαοί δεν θα βάλουν το χέρι στην τσέπη για εξοπλισμούς και πιστεύω ότι δεν θα ήταν συνετό να το κάνουν. Ακριβώς γι' αυτό, η Ευρώπη δεν πρέπει (παρά τις διαφωνίες με την αμερικανική κυβέρνηση) να χάσει την επαφή της με τα αισθήματα του αμερικανικού λαού. Κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται. Η ισχύς των ΗΠΑ θα παραμείνει.

Μπορεί να αντιτείνει κάποιος ότι οι διαφορές Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων στην εξωτερική πολιτική είναι διαφορές έμφασης. Ίσως. Οι διαφορές έμφασης όμως έχουν γίνει τόσο μεγάλες που με τους μεν η συνεννόηση είναι εφικτή ενώ με τους άλλους καθίσταται αδύνατη. Ας μην ξεχνάμε: η συμπεριφορά των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή δεν εξαρτάται κύρια από την ισορροπία των δυνάμεων. Βρίσκεται στα χέρια του αμερικανικού λαού.