Πρέπει να γίνονται οι δίκες τηλεοπτικό θέαμα; Ωφελεί ή βλάπτει την απονομή της Δικαιοσύνης η ευρεία δημοσιότητα διά των πανίσχυρων σήμερα Μέσων;

Δημόσια δίκη;

ΠΑΥΛΟΣ ΤΣΙΜΑΣ

Οι ποινικές δίκες, σύμφωνα με το Σύνταγμα, πρέπει να είναι δημόσιες. Ήδη, του Άστρους το Σύνταγμα προέβλεπε πως οι δίκες «γίνονται παρρησία και ακωλύτως καθένας παρίσταται».

Ο λόγος που δικαιολογεί τη δημοσιότητα είναι προφανής και η ποινική θεωρία ομονοεί ως προς αυτόν: Για να κατοχυρωθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στην αμερόληπτη απονομή της Δικαιοσύνης. Αλλά και για να ενισχυθεί το συναίσθημα ευθύνης των δικαστών και των υπολοίπων παραγόντων της δίκης.

Η δημοσιότητα, λοιπόν, είναι υποχρεωτική, ανεξάρτητη από τη βούληση και την κρίση των δικαστών της έδρας, οι οποίοι μόνο κατ' εξαίρεση, και οι εξαιρέσεις αυστηρότατα περιορίζονται, δικαιούνται να διεξάγουν τη δίκη κεκλεισμένων των θυρών.

Ώς εδώ όλα είναι απλά.

Αλλά, αν «καθένας» δικαιούται να παρακολουθεί μια δίκη, γιατί να μην την παρακολουθεί από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση - εφόσον τα μέσα αυτά, τα οποία οι συνερχόμενοι στο Άστρος επαναστάτες ούτε να φανταστούν μπορούσαν, είναι σήμερα στη διάθεσή μας;

Ιδού το ερώτημα που, αίφνης, μας έκανε όλους ποινικολόγους, να προσπαθούμε να ξεδιαλύνουμε αν θα έπρεπε ή όχι να παρακολουθούν οι κάμερες την πολύκροτη δίκη της τρομοκρατίας, που αρχίζει τη Δευτέρα.

Ας ξεχάσουμε για λίγο τη συγκεκριμένη δίκη.

Πρέπει, ως γενική αρχή, να μπαίνουν οι κάμερες στα δικαστήρια; Πρέπει να γίνονται οι δίκες τηλεοπτικό θέαμα; Ωφελεί ή βλάπτει την απονομή της Δικαιοσύνης η ευρεία δημοσιότητα διά των πανίσχυρων σήμερα Μέσων; Εμπεδώνει την «εμπιστοσύνη των πολιτών» στην απονομή της Δικαιοσύνης και το «συναίσθημα ευθύνης» των παραγόντων της δίκης, όπως ζητά ο συνταγματικός νομοθέτης, ή όχι;

Η απάντηση είναι προφανής. Και δεν χρειάζεται να ζει κανείς σε ένα τηλεοπτικό σύμπαν σαν το ελληνικό, αυτήν την αυθαίρετη παράγκα, αυτό το βασίλειο του χαβαλέ, όπου μια αστακοσαλάτα ενός πρώην βασιλιά θα είναι πάντα είδηση σημαντικότερη από όλα του κόσμου τα σπουδαία, για να αναλογιστεί ότι η μετατροπή της δίκης σε τηλεοπτικό θέαμα δεν είναι η απλή προέκταση της «ακώλυτης δημοσιότητας» που κάθε δημοκρατικό Σύνταγμα επιτάσσει.

Όσοι σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο έχουν επιχειρηματολογήσει κατά της τηλεοπτικής μετάδοσης μιας δίκης, τα ίδια πάνω-κάτω υποστηρίζουν: Πως αυτού του είδους η δημοσιότητα, διαμεσολαβημένη και δραματοποιημένη αναπόφευκτα, μπορεί να πλήξει και το κύρος και την ανεξαρτησία και την ευθυκρισία του δικαστηρίου. Πως μπορεί να δημιουργήσει πεποιθήσεις αθωότητας ή ενοχής στην κοινή γνώμη, που θα επιβληθούν εξωδικανικά στο δικαστήριο. Ή, ακόμη χειρότερα, μπορεί να επιβάλει στον κατηγορούμενο (ή και στους μάρτυρες) μια ποινή διαπόμπευσης, που υπερβαίνει και ακυρώνει ακόμη και μια ενδεχόμενη αθωωτική απόφαση.

Όσοι αγωνίστηκαν εναντίον των μυστικών, εξεταστικών δικών του Μεσαίωνα στο όνομα του Διαφωτισμού και επέβαλαν τη δημόσια δίκη, προφανώς δεν το έκαναν για να ικανοποιηθούν οι φιλοποερίεργοι αργόσχολοι του καναπέ, ούτε για να βρουν φθηνή εικόνα οι επαγγελματίες της καθημένης και ορθής δικαιοσύνης των τηλε-παραθύρων: Η ποινική δίκη δεν πρέπει να γίνεται τηλεοπτικό θέαμα.

Ας έρθουμε τώρα στη συγκεκριμένη δίκη. Πρέπει να ισχύει και γι' αυτήν η γενική, αντι-τηλεοπτική αρχή; Ή, μήπως, θα ήταν δικαιολογημένη μία εξαίρεση; Για τρεις, τουλάχιστον, λόγους νομίζω πως θα άξιζε το δικαστήριο να δει θετικά την κατ' εξαίρεση τηλεοπτική δημοσιότητα.

Πρώτον: Αν η τρομοκρατία είναι «το μεγαλύτερο πρόβλημα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας», όπως ειπώθηκε (κατά προφανή, νομίζω, υπερβολή - αλλά αυτό είναι άλλο θέμα) από επισημότατα χείλη, πως η δικαστική εκκαθάριση του προβλήματος θα γίνει με περιορισμένη δημοσιότητα;

Δεύτερον: Όταν η υπεράσπιση των κατηγορουμένων αμφισβητεί το δίκαιον της επικείμενης δίκης, η ευρύτερη δυνατή δημοσιότητα της διαδικασίας είναι όπλο μάλλον παρά εμπόδιο για την έδρα που δικάζει.

Και τρίτον: Για μια δίκη που έχει ήδη υποστεί στον υπερθετικό βαθμό όλα τα αρνητικά της τηλεοπτικής δημοσιότητας, η οποία εδώ και επτά μήνες διεξάγεται κάθε βράδυ στα παράθυρα, και για την οποία έχουν εκδοθεί ήδη τηλεοπτικές ετυμηγορίες, μια λελογισμένη τηλεοπτική δημοσιότητα, με σταθερές κάμερες και από τη δημόσια μόνο τηλεόραση, θα μπορούσε να ιάσει κάπως τα τηλεοπτικά της δίκης τραύματα.